Гэту вясну чакалі многія бацькі дзяцей з сіндромам Даўна. Яны кожны дзень стараюцца адаптаваць сваіх сонечных малых да жыцця ў грамадстве. І іх намаганні былі не марныя.
Сёння па ўсёй рэспубліцы адкрыты цэнтры ранняга ўмяшання і цэнтры карэкцыйна-развівальнага навучання і рэабілітацыі, ствараюцца інклюзіўныя групы ў дзіцячых садках і класы ў школах, якія дапамагаюць бацькам выхоўваць асаблівых дзетак. У красавіку зроблены яшчэ адзін крок да адаптацыі людзей з інваліднасцю ў грамадстве. У парламент накіраваны праект закона «Аб правах інвалідаў і іх сацыяльнай інтэграцыі», у якім прадугледжана пасада персанальнага асістэнта інваліда. Аб гэтым паведаміла Алена ЦІТОВА, старшыня грамадскага аб'яднання «Беларуская асацыяцыя дапамогі дзецям-інвалідам і маладым інвалідам», падчас канферэнцыі, прысвечанай людзям з сіндромам Даўна.
— Я сама маці хлопца з абмежаванымі магчымасцямі, — сказала Алена Цітова. — Таму кожнай клетачкай разумею бацькоў дзяцей з асаблівасцямі. Асноўная наша задача — выхаваць і адаптаваць дзіця ў грамадстве. Але што далей, калі яно падрасце? Дзе знаходзіць магчымасці для яго адаптацыі? Шэсць гадоў таму мы сутыкнуліся з цяжкасцямі ў гэтым кірунку. І вось тады з'явілася ідэя праекта «Мой шанц» — суправаджальнае працаўладкаванне.
У рамках праекта заняты два спецыялісты-асістэнты па працаўладкаванні. Яны — быццам бы сувязь паміж цэнтрам занятасці, які накіроўвае людзей на работу, і прадпрыемствам. Асістэнты кантактуюць не толькі з чалавекам з інваліднасцю, але і з калектывамі, дзе ён будзе ўладкаваны. За шэсць гадоў існавання праекта было працаўладкавана больш за 50 чалавек з інваліднасцю.
Цяпер дзякуючы замацаванню пасады асістэнта ў заканадаўстве такія памочнікі з'явяцца па ўсёй рэспубліцы. Яшчэ больш людзей з інваліднасцю змогуць уладкавацца на працу. «Тым больш досвед паказвае, што наша грамадства ўжо да гэтага гатова», — кажа Алена Цітова.
Гэта пацвердзіў і Васіль Паўлікаў, які мае сіндром Даўна:
— Я з'яўляюся супрацоўнікам гатэля «Рэнесанс». Мне вельмі пашанцавала, што я стаў удзельнікам праекта па працаўладкаванні. Спадзяюся, што мая дзяўчына таксама знойдзе працу і зможа рэалізаваць сябе.
Вераніка Арцём, спецыяліст па рабоце з персаналам гатэля «Рэнесанс», расказала, што Васіль працуе ў іх ужо больш за год. Першы час асістэнт, прызначаны Беларускай асацыяцыяй дапамогі дзецям-інвалідам і маладым інвалідам, дапамагала Васілю адаптавацца і наладзіць камунікацыю з супрацоўнікамі. Але першае рабочае месца яму не падышло: «Ён працаваў у сталовай, там трэба было рабіць усё хутка, а Вася прывык ставіцца да працы старанна і дакладна. Яму проста не падышоў тэмп, і мы яго перавялі на іншую пасаду. Зараз ён займаецца паліроўкай бакалаў і сталовых прыбораў. Вася ідэальна робіць сваю справу, нават лепей за тых, хто займаўся гэтым раней. Наконт яго дзяўчыны... Завуць яе Алеся. У сувязі з некаторымі яе асаблівасцямі мы разумеем, што не ўся праца можа падыходзіць Алесі, таму пакуль думаем і шукаем варыянты. Нам важна не проста даць ёй рабочае месца, трэба, каб работа ніякім чынам не адбівалася на яе здароўі».
Увогуле, трэба прыкласці яшчэ шмат намаганняў у кірунку адаптацыі грамадства да жыцця побач з людзьмі, якія маюць інваліднасць. Бо сёння для многіх яшчэ паўстае пытанне: сіндром Даўна — гэта асаблівасць ці дэфект?
Успомнім гісторыю ў Жлобіне, якая ўзрушыла грамадства: 32-гадовая жанчына адмовілася ад сваёй дачкі, бо ў той быў сіндром Даўна. Магчыма, гэта гісторыя не была б такая вядомая, калі б маці «сонечнай» дзяўчынкі зрабіла гэта ціха, як робяць многія. Але жанчына вырашыла: у тым, што ў яе нарадзілася такое дзіця, вінаваты ўрачы, якія, маўляў, не папярэдзілі яе загадзя, хоць скрынінг, які робіцца на пачатку цяжарнасці, не выявіў праблем з дзяўчынкай. Але жанчына не змагла прыняць сваю дачку...
— У кожнага чалавека ёсць свае асаблівасці,— разважае Таццяна ЕМЯЛЬЯНЦАВА, вядучы навуковы супрацоўнік РНПЦ медыцынскай экспертызы і рэабілітацыі, урач-псіхіятр, псіхатэрапеўт. — Галоўнае, ведаць гэтыя асаблівасці і разумець, як дапамагчы. Бацькам неабходна выхоўваць у першую чаргу асобу, якая можа жыць самастойна. Дзеці з сіндромам Даўна звычайна маюць некаторыя асаблівасці псіхалагічнага развіцця. Рэдка здараецца, што чалавек з сіндромам Даўна нараджаецца з разумовай адсталасцю. Некаторыя парушэнні можна заўважыць з нараджэння, напрыклад такі малы не зусім рэагуе на прысутнасць бацькоў, ён можа быць больш капрызным, не арганізаваным у сваёй дзейнасці. Таму вельмі важна такім дзецям наведваць дашкольныя і школьныя ўстановы. Гэта з дзяцінства прывучае іх кантактаваць у грамадстве. Досвед паказвае, што дзеці, якія не наведвалі, напрыклад, дзіцячы садок, цяжэй адаптуюцца да школы. Гэта трэба разумець не толькі бацькам, але і выхавальнікам, якія прымаюць дзіця ў сваю групу. Яшчэ такіх малых важна хваліць (хаця хваліць важна ўсіх дзяцей), абдымаць іх і цалаваць, даваць магчымасць не адчуваць сваіх асаблівасцяў, дазволіць ім быць такімі, як і ўсе. Калі грамадства здолее змяніць сваё стыгматызуючае стаўленне да такіх людзей, усім будзе лепей. Як псіхатэрапеўт часта бачу, што бацькі застаюцца ў сацыяльнай адзіноце са сваім дзіцем. Неабходна, каб яны мелі падтрымку ад грамадства».
Але Вера ХІТРУК, дырэктар Інстытута інклюзіўнай адукацыі Беларускага дзяржаўнага педагагічнага ўніверсітэта імя Максіма Танка, лічыць, што праблема не толькі ў падтрымцы грамадства.
— Сёння яшчэ можна пачуць, што адна школа інклюзіўная, другая — не, — разважае яна. — Так не павінна быць. Інклюзія — гэта ўлік асаблівых адукацыйных магчымасцяў, якія праяўляюцца ў асаблівых умовах, і ён павінны быць створаны ў кожнай установе адукацыі. Прынцып інклюзіі павінны пранізваць усю адукацыйную сістэму: дашкольныя, школьныя і прафесійна-тэхнічныя ўстановы. Надышоў час прадэманстраваць такую якасць беларусаў, як талерантнасць. А гэта паважлівыя адносіны да іншых, да нейкіх асаблівасцяў людзей. Людзі з інваліднасцю павінны мець магчымасць натуральна ўпісвацца ў грамадскае жыццё. Для педагогаў жа мусіць стаяць такое пытанне: як асаблівасць маленькага чалавека праяўляецца ў адукацыйных магчымасцях і як стварыць для яго ўмовы?
Такімі ўмовамі могуць быць самыя розныя варыянты і падыходы: гэта і суправаджэнне, і адаптацыя зместу адукацыі, і адаптацыя методыкі, з якой працуюць настаўнікі. У нас ужо ёсць падрыхтаваны рэсурс настаўнікаў-дэфектолагаў, якія актыўна працуюць у спецыяльнай адукацыі, але трэба змяняць акцэнты, каб яны кансультацыйна маглі працаваць з кожным настаўнікам, педагогам-псіхолагам, сацыяльным педагогам; працаваць з бацькамі і ў змесце адукацыі, і ў падыходах, і ў адносінах.
Увогуле ў нашых педагогаў кампетэнцыі ёсць, лічыць Вера Хітрук. Асноўная задача —навучыць іх імі карыстацца. Не толькі выконваць інструкцыі і метадычныя рэкамендацыі, а навучыць думаць! Педагог — гэта прафесія, у якой пастаянна трэба думаць. І калі настаўнікі навучацца гэта рабіць, яны зразумеюць, што кампетэнцыі ў іх ёсць, толькі яны чамусьці былі складзены «ў камодзе». Трэба ведаць, якую шуфлядку ў які час і ў якім месцы трэба адкрыць, каб гэта адпавядала той адукацыйнай магчымасці, якая рэальна ёсць у дзіцяці.
\
Дзяржава шмат робіць для таго, каб стварыць умовы для паўнавартаснага жыцця людзей з сіндромам Даўна. Але спецыялісты ўпэўнены, што наперадзе яшчэ шмат работы. Аднак, калі гаварыць аб умовах, якія былі 20 гадоў таму і цяпер, то прагрэс відавочны. Напрыклад, ужо практычна ніхто не скажа пра чалавека з сіндромам Даўна зневажальна: «даўн». У радзільнях не прапануюць адмовіцца ад «сонечнага» немаўляці, а проста даюць інфармацыю, куды звярнуцца, каб павысіць свае кампетэнцыі ў выхаванні такіх дзяцей. Усё часцей можна ўбачыць гэтых малых на дзіцячых пляцоўках і ў гуртках па інтарэсах. Магчыма, таму многія не зразумелі сям'ю са Жлобіна, якая адмовілася ад дзіцяці толькі таму, што яно нарадзілася «сонечным».
Наталля ТАЛІВІНСКАЯ
Фота Таццяны ТКАЧОВАЙ
Спасылкі
[1] https://zviazda.by/be/tags/natallya-talivinskaya
[2] https://zviazda.by/be/gramadstva
[3] https://zviazda.by/be/sacyyalnaya-padtrymka
[4] https://zviazda.by/be/tags/kraina-zdarouya
[5] https://zviazda.by/be/tags/sindrom-dauna
[6] https://zviazda.by/be/tags/adaptacyya