У дванаццаць гадоў яна захапілася творчасцю Міхаіла Булгакава, у шаснаццаць прачытала «Маятнік Фуко» Умберта Эка, а ў дзевятнаццаць ужо выдала свой першы раман. А яшчэ Ксенія Шталянкова паспяхова рэалізоўвае ўласны творчы патэнцыял у жанры драматургіі, сур'ёзна займаецца філасофіяй, мае ступень магістра сацыялогіі па напрамку «Культурныя і візуальныя даследаванні», напісаўшы дысертацыю, прысвечаную дызайну беларускіх папяровых грошай. І ўсё гэта — насуперак няпростым жыццёвым абставінам, звязаным са здароўем, і ўсё гэта — з вялікім аптымізмам і святлом у сэрцы, якое перадаецца кожнаму, з кім зводзіць яе лёс.
Алесь Бадак
– Чаму нельга кахаць сябра?
— Таму што сябра кахаць нельга.
— Чаму?
— Таму што нельга.
— Чаму?
— Ну таму што нельга «сябра» і «кахаць» адначасова, гэта розныя абсалютна рэчы.
— Чаму?
— Ты, напэўна, здзекуешся з мяне.
— Слухай, ну нават у антычнасці гэта розныя рэчы. Адна справа «эрас», а зусім іншая «філія», хоць ну так, тэхнічна ў асобных выпадках яно можа быць падобна. Але па сутнасці гэта ўсё роўна абсалютна рознае.
Адна жанчына з Уфы нават напісала пра гэта п'есу, я бачыла на Любімаўцы. «Сем катэгорый любові ў старажытных грэкаў». Праўда, я не чытала, навошта мне чытаць чужую п'есу, я і так разбіраюся. Год таму ад нашай размовы я чытала пра гэта адкрытую лекцыю, але ж я не буду цяпер чытаць лекцыю табе. З кожным тваім «чаму» ты сярдуеш усё больш. Ты так шчыра абураешся, ад абурэння ты нават чырванееш і робіш такі незалежны выгляд. Быццам я вінаватая ў тым, што нельга кахаць сябра. Быццам зараз я з усімі старажытнымі грэкамі разам узятымі абражаю цябе сваёй катэгарычнасцю. Год таму ад нашай размовы я збіралася напісаць табе, што ты доўбня, бо было за што. За секунду да таго, як я націснула на адпраўку, ты паспеў даслаць мне сардэчка з подпісам «каханне», каб я не сердавала на цябе. А я паспела даслаць табе слова «доўбня». Атрымліваецца, на тваё сардэчка я адказала, што ты доўбня. На тваё «каханне» я адказала, што ты доўбня. Мне цікава, там мусіць быць двукоссе? Год таму ад нашай размовы ты таксама не разбіраўся, у чым розніца? Гэта так смешна. Быццам табе дванаццаць, і мне чатырнаццаць. Бабуля ўвесь час кажа мне: «Чаго вы саромеецеся? Вы ж абое дарослыя людзі». Ну так. Магчыма, у гэтым і праблема. Каб былі не дарослыя, можна было б не рупіцца пра катэгарычнасць, антычнасць і філалогію.
Ты раптам вымаўляеш «закаханасць», хоць гэта цяпер не да нашай размовы, гэта да іншага. Але я кажу, што, дарэчы, закаханым у сябра можна быць, бо закаханасць ад кахання зусім адрозная рэч, вось гэта вельмі па-антычнаму, хоць насамрэч гэта зараз цалкам недарэчна. Вось ты сядзіш такі задаволены: падлавіў. Ты сядзіш у паўцені разам з тваім сабакам, вы абодва стаміліся ад старажытных грэкаў, але пакуль не стаміліся ад мяне. Мне падаецца, быццам вакол вас па контуры таньчаць сонечныя плямкі. Ты такі гожы. Як сланечнік. Больш за ўсё я люблю менавіта сланечнікі. Магчыма, гэта таму, што я нарадзілася ў жніўні. Магчыма, ты падобны да сланечніка таму, што таксама нарадзіўся ў жніўні. Паміж нашымі днямі нараджэння роўна чатырнаццаць дзён. Каб у цябе было па старым стылі, а ў мяне па новым, гэта мог быць адзін дзень. На тваіх кедах таксама сланечнікі. Паўсюль сланечнікі і сонечныя плямкі. Магчыма, больш за ўсё я люблю менавіта цябе таму, што ты падобны да сланечніку. Я табе напішу праз пару тыдняў пасля гэтага: «Настрой такі, што хочацца дзе-небудзь урваць сланечнікаў і патаньчыць». Насамрэч мне хочацца ўрваць цябе і таньчыць з табой. Мне хочацца ўрваць цябе назусім і ні з кім не дзяліцца. Але так нельга. Таму што нельга кахаць сябра. Нельга «кахаць» і «сябра». Гэта неспасцігальнае кунг-фу. Я магу толькі любіць цябе. Але я люблю цябе па-сапраўднаму. Я хацела б сказаць «па-даросламу», але ж наўрад ці можна «любіць» і «па-даросламу». Па-даросламу можна толькі кахаць. А мне можна толькі любіць цябе.
Справа нават не ў маёй катэгарычнасці і тым больш не ў катэгарычнасці ўсіх старажытных грэкаў разам узятых. Проста за пару дзён да твайго дня нараджэння аказваецца, што калі раптам усё ж такі выкінуць тое «і» паміж «кахаць» і «сябра», то табой трэба з кімсьці там дзяліцца, хоць раней ты пра гэта чамусьці не казаў. Крута, раней ты проста не акцэнтаваў на гэтым маёй ўвагі. Але гэта цалкам ненармальна. Для мяне гэта цалкам непрымальна. Таму можна альбо «кахаць», альбо «сябра». Але ты чамусьці зноўку сярдуеш. Ты смяешся і фыркаеш: «Мая хлопец, мой дзяўчына». Ты смяешся і кажаш, што гэта нейкае ўласніцтва і ты ніяк не прызвычаішся. Праўда, не зусім зразумела, ты ніяк не прызвычаішся да слоў альбо да стасункаў? Хто ўвогуле цябе так навучыў? Менавіта з гэтай прычыны я так не люблю, калі ты распавядаеш пра сваіх сябровак. Таму што «сяброўка» — гэта незразумела, гэта няпэўна, гэта з магчымасцю пакінуць сабе прастору для адступлення. Слова «сяброўка» трэба назаўжды забараніць. Гэта ў мяне могуць быць сяброўкі, а ў цябе могуць быць толькі сябры, нават калі займеннікам да таго ці іншага твайго сябра будзе «яна». Я — твой сябар, а не сяброўка. Уласна, у мяне таксама могуць быць сябры. Вось у мяне ёсць найлепшы сябар, праўда, мы з ім ужо больш за паўгода не размаўляем, дакладней, гэта я з ім не размаўляю, бо на Каляды ён сказаў нейкую лухту пра майго сабаку, а той захварэў і памёр. Вядома ж, мой сябар невінаваты, ён нічога такога не меў на ўвазе, гэта проста так супала, але чамусьці мне цяпер зусім не хочацца з ім размаўляць. Праўда, ён пра гэта нават не падазрае, бо гэта такі найлепшы сябар, які ніколі не патэліць першы. Але гэта мой найлепшы сябар, у нас былі такія прыгоды разам, я такое адпальвала, мы абое такое адпальвалі, адзін раз мы нават пайшлі разам на вяселле да іншага майго сябра...
— Ого! Вяселле — гэта сур'ёзна.
— У плане «сур'ёзна»? Гэта не сябар-хлопец, гэта сябар-сябар. У плане «прыяцель», «таварыш», гэта кораш мой наогул. І насамрэч я сумую па ім, але я сапраўды не хачу з ім больш размаўляць.
Проста мне так абрыдла, што ён насамрэч ніколі не патэліць першы, і не напіша першы, ён увогуле нічога не зробіць першы. Быццам бы гэта я адна з ім сябрую, хоць мы сябруем ужо дзесяць гадоў. І за дзесяць гадоў ён ні разу не патэліў мне сам, а напісаў мне сам толькі двойчы. Адзін раз ён хацеў зверыцца па кантрольным тэсце, а другі раз пытаўся, ці не ў курсе я, што там і як з астатнімі нашымі былымі аднагрупнікамі. Аднойчы ён хацеў мне падарыць на дзень нараджэння кніжку і кажа: «Я не ведаю, ці ёсць у цябе такая кніга, але калі раптам ёсць, то я ўжо ведаю, каму яе перадарыць». Затое калі мне няма з кім было пайсці на вяселле да іншага сябра, са мной пайшоў менавіта ён. Напэўна, ён сапраўды мой найлепшы сябар, хто б яшчэ на такое пагадзіўся? Але потым штосьці змянілася. Дакладней, ён і дагэтуль мой найлепшы сябар, проста цяпер у нас прыгоды паасобку. Чамусьці, калі разбягаешся з сябрамі, гэта значна горш, чым разбягацца з хлопцамі. Я вось памятаю, у мяне ў школе быў таксама сябар, мы неяк пайшлі ў кіно, вярнуліся да мяне, з'елі торт, а на другі дзень ён са мной ужо не вітаўся. Я дагэтуль не ведаю, што адбылося. Нам заставаўся апошні год у школе, і перад пачаткам навучальнага года ён падгаварыў перайсці ў іншы клас усіх астатніх нашых сяброў. Дакладней, ён сказаў усім, што гэта я пераходжу ў іншы клас і трэба пераходзіць усім разам. Таму ўсе перайшлі, а я засталася, бо чамусьці ў мяне больш ніхто не спытаў. І гэта было ў незлічоную колькасць разоў горш, чым калі я вучылася ў дзявятым класе, і мама хлопчыка, які мне падабаўся, забараніла яму сябраваць са мной. Гэта было нават горш, чым калі я пісала дыплом і высветлілася, што сябар маіх сяброў, які ўзяўся хадзіць да мяне дамоў і соладка ўсміхаўся маім бацькам, насамрэч жыве з іншай дзяўчынай. Мяне паслухаць, дык я зношуся з аднымі муднямі.
— Можа быць і сябар-хлопец.
— Не, не можа.
— Чаму?
— Таму што можа быць альбо сябар, альбо хлопец.
— Чаму?
— Слухай, у мяне нешта так ніколі не было. У мяне можа быць альбо сябар, альбо хлопец.
— Чаму?
Таму што ты сапраўды доўбня і падобна на тое, што ўсе твае «чаму» проста так. Таму што ты ніяк не вызначышся, што ты і з кім. Таму што ты забараняеш мне карміць твайго сабаку марожаным.
Цяпер прайшоў яшчэ амаль год, у мяне з'явіўся свой новы сабака, і цяпер мы з ім адзін адно марожанае на дваіх. Спачатку лізне ён, бо ён маленькі, яму першаму, а потым лізну я. Крута, я дэградую. Мы з табой ужо больш за месяц чамусьці не размаўляем, і ты чамусьці нічога не адказваеш на мае «чаму». Але ж ты не такі, як той мой школьны сябар, праўда? Ты як сланечнік, ну. Я ем адно марожанае разам са сваім сабакам і ўсё роўна ўяўляю, што ты мне на гэта скажаш. Насамрэч, я не ведаю, што ты скажаш. Магчыма, нічога не скажаш. Проста аднімеш марожанае і ўсё. Пажучыш нас абаіх. Альбо сказаш, што маленькім сабачкам такое нельга, і дасі майму сабаку буську. Чамусьці свайму ты буські не даеш, а вось майму даеш. Мне ты забараніў мінулым летам абменьвацца буськамі з тваім сабакам, бо ён земляная пыса і так нельга, а майму раздаеш вось так проста. Нож у сэрца, а не буські. Увосень мы планавалі, што гэтай вясной абавязкова пазнаёмім нашых сабак. Вось хто так робіць? Навошта знаёміць сабак? Ты любіш майго сабаку. Я люблю твайго сабаку. З іх будзе класная пара, ці што? Мы будзем гуляць па парку ўчатырох, і мы будзем што? Мы будзем учатырох абменьвацца буськамі, ці што? Нейкі «нё-мё-кітэ-па», мёртвы Брэль апладзіруе ў прасветленай істэрыцы. І вясна ўжо амаль скончылася. Чаму можна разбірацца ў антычнай філасофіі і ўсіх катэгорыях любові, а на практыцы атрымліваюцца толькі соплі? Ладна, насамрэч ні ў чым я не разбіраюся, ні ў антычнай філасофіі, ні ў саплях. Вось жа было добра ў дзяцінстве, яшчэ да школы, калі ў мяне ўвогуле не было ніякіх сяброў. Тады можна было абрываць над ложкам шпалеры і меланхалічна жаваць іх. Вось гэта быў час, тады ўсё было зразумела і проста. Сумна — пажуй шпалеры, і яно ўжо неяк весялей, асабліва калі мама знойдзе выетую дзірку пасярэдзіне сцяны. А вось цяпер так нельга.
Цяпер я слухаю тваю музыку. Дакладней, я слухаю музыку, якую слухаеш ты. І я ведаю, што ты слухаеш музыку, якую слухаю я, але ты ўсё роўна чамусьці не адказваеш на мае «чаму». Яшчэ я пазнаю цябе ў чужых малюнках і тэкстах. Але не ў сэнсе, што я шукаю цябе ў чужых малюнках і тэкстах, а ў сэнсе, што хтосьці з нашых агульных сяброў зробіць малюнак альбо напіша тэкст, і я абавязкова пазнаю цябе, калі гэта малюнак, на якім ты, альбо тэкст, які пра цябе. Нават калі не будзе подпісу і не будзе згадвацца тваё імя. Яшчэ я часам бачу твае фотакарткі з розных пітчаў і іншых івэнтаў, і я бачу, што ты, пэўна, ужо больш за месяц не спіш і ўвогуле, здаецца, канчаткова задзяўбаўся. Мне б хацелася, каб ты добра спаў. На мой мінулы дзень нараджэння ты напісаў мне: «Я проста хачу, каб у цябе ўсё было добра. На-заў-жды». Я таксама. Я проста хачу, каб у цябе таксама ўсё было добра. Нават калі я больш ніколі не ўбачуся з табой, нават калі ты больш ніколі не загаворыш са мной. Дык вось, я слухаю тваю музыку, і там у адной песні такія словы: «Ён быў маім улюбёным сябрам з усіх». Але ты не ўлюбёны сябар, і не найлепшы сябар таксама. Ты — мой каханы сябар. Крута, цяпер я спасцігла гэтае кунг-фу. Толькі гэта нейкае пападалава, а не кунг-фу. Цяпер не толькі мёртвы Брэль, цяпер у прасветленай істэрыцы мне апладзіруюць нават усе мёртвыя старажытныя грэкі разам узятыя. І ўсе ашалела таньчаць, кожны са сланечнікам у галаве і недаедзеным марожаным. Цяпер усё па-даросламу.
Прэв’ю: pixabay.com
Спасылкі
[1] https://zviazda.by/be/kultura
[2] https://zviazda.by/be/litaratura
[3] https://zviazda.by/be/tags/na-konkurs-apavyadannyau