Вярхоўная рада Украіны прыняла так званы закон пра алігархаў. Аўтарам ініцыятывы выступіў прэзідэнт Уладзімір Зяленскі, які паабяцаў выбаршчыкам пазбавіць краіну ад празмернага ўплыву мільярдэраў, паведаміла rt.соm. Закон прадугледжвае стварэнне рэестра, куды будуць заносіцца алігархі, якія ўплываюць на сістэму дзяржкіравання, медыясферу і бізнес. Сцвярджаць «кандыдатаў» на трапленне ў спіс будзе Савет нацыянальнай бяспекі і абароны. Эксперты, у сваю чаргу, звярнулі ўвагу на размытасць фармулёвак, якія вызначаюць прыкметы для ўключэння заможных украінцаў у рэестр. На думку аналітыкаў, з аднаго боку, гэтым законам Зяленскі заляцаецца да Захаду, а з другога — стварае для сябе новы інструмент ціску на апанентаў. Як ва Украіне змагаюцца з карупцыяй?
Вярхоўная рада зацвердзіла законапраект 5599, накіраваны на барацьбу з украінскімі алігархамі на мінулым тыдні. За дакумент прагаласавалі 279 дэпутатаў, з іх 229 — члены фракцыі «Слуга народа». Таксама дакумент атрымаў падтрымку партый «Голас», «Давер» і «За будучыню». Афіцыйная назва ініцыятывы — закон «Аб папярэджанні пагроз нацыянальнай бяспекі, звязаных з празмерным уплывам асоб, якія маюць значную эканамічную ці палітычную вагу ў грамадскім жыцці (алігархаў)».
Сакратар Савета нацыянальнай бяспекі і абароны (СНБА) Аляксей Данілаў заявіў, што прыняцце закона пра алігархаў адкрывае новую старонку ў гісторыі Украіны. Паводле яго слоў, краіна «раз і назаўсёды павінна пазбавіцца ад кланава-алігархічнай сістэмы». «Гэтае пытанне станаўлення нашай краіны як дзяржавы і нашай будучыні. Ці будзе захоўвацца сітуацыя, калі дзясятак асоб канцэнтруюць у сваіх руках 90 працэнтаў нацыянальнага багацця, або мы паспрабуем пабудаваць дзяржаву роўных магчымасцяў і роўнага доступу», — напісаў Данілаў на сваёй старонцы ў «Фэйсбуку».
Як вядома, законапраект 5599 унёс у Вярхоўную раду 2 чэрвеня прэзідэнт Украіны. Праз некалькі дзён, выступаючы на форуме «Украіна 30. Экалогія», Уладзімір Зяленскі заявіў, што яго курс накіраваны на выкараненне ўплыву алігархаў на палітыку ў краіне і працэс прыняцця рашэнняў. Ён адзначыў, што калі заручыцца падтрымкай парламента, то гэта азначае, што на яго баку знаходзіцца і ўкраінскае грамадства. «Я не хачу, каб у нас былі алігархі. Больш за тое, праблема не толькі ў кіраванні эканомікай або ўздзеянні на палітыку Украіны ўнутры — гэта і вялікае палітычнае забруджванне іміджу Украіны за мяжой. Таму я ведаю, што за маю кадэнцыю мы пазбавімся ад усіх алігархаў. Я даваў слова, і я іду да гэтага», — сказаў Зяленскі.
Прэзідэнцкі законапраект прадугледжвае стварэнне рэестра асоб, чыя дзейнасць падпадае пад пэўныя прыкметы. Паводле зацверджанага алгарытму, спіс павінен складаць Савет нацыянальнай бяспекі і абароны на падставе прадстаўленняў кабінета міністраў і іншых органаў улады. Крытэрыямі для ўключэння ў рэестр з'яўляюцца ўдзел у палітычным жыцці, значны ўплыў на СМІ, бенефіцыярнае валоданне кампаніяй-манапалістам. Яшчэ адной прыкметай алігарха прызнаны капітал, які перавышае мільён пражытковых мінімумаў. Па цяперашнім часе гэты паказчык складае каля 2,3 млрд грыўняў (86,3 млн долараў).
Перад пасяджэннем СНБА з нагоды ўнясення ў спіс кандыдат, папярэдне прылічаны ўкраінскімі ўладамі да алігархаў, павінен атрымаць адпаведнае паведамленне. Па законе ён мае права даць тлумачэнні і іншыя дакументы. Асобам, якія апынуліся ў рэестры, забараняецца фінансаваць палітычныя партыі, у тым ліку праз пасрэднікаў, а таксама ўдзельнічаць або станавіцца бенефіцыярамі ў прыватызацыі буйных актываў. Тыя, хто быў прызнаны алігархамі, захоўваюць права ўзаемадзейнічаць з дзяржслужачымі, у той жа час яны павінны папярэджваць аб сваім статусе.
Сам рэестр будзе ўяўляць інфармацыйна-тэлекамунікацыйную сістэму. Акрамя звестак пра алігархаў, у яго будуць уносіцца дэкларацыі — інфармацыя аб кантактах грамадзян з імі або іх прадстаўнікамі. У абавязковым парадку даваць такія справаздачы павінны прадстаўнікі палітычнага кіраўніцтва краіны: прэзідэнт, спікер Вярхоўнай рады, дэпутаты, члены ўрада і іншыя чыноўнікі. У іх будзе выкладацца кароткі змест гутаркі, паказвацца дата і месца сустрэчы. Дэкларацыі неабходна падаваць не пазней за наступны дзень пасля кантакту.
Закон будзе дзейнічаць на працягу дзесяці гадоў. Як гаворыцца ў тэксце дакумента, яго мэтай з'яўляецца «пераадоленне канфлікту інтарэсаў, выкліканага зліццём палітыкаў, медыя і вялікага бізнесу , забеспячэнне нацыянальнай бяспекі Украіны ў эканамічнай, палітычнай і інфармацыйнай сферах, абарона дэмакратыі, забеспячэнне дзяржаўнага суверэнітэту».
Незадоўга да прыняцця Вярхоўнай радай, у законапраект быў унесены шэраг змяненняў. Так, у дакуменце з'явілася паняцце «прадстаўнік алігарха», праўда, яно не было растлумачана. Акрамя гэтага, у тэксце абноўленага законапраекта быў пашыраны тэрмін «удзел у палітычным жыцці». Таксама ў рэестр будуць уносіцца даныя аб бізнесе і партыях, на якія алігархі аказваюць уплыў. Акрамя таго, удзельнікам спіса забаранілі фінансаваць агітацыйныя кампаніі і акцыі пратэсту.
У працэсе разгляду законапраекта пра алігархаў была прапанаваная 1271 праўка, але амаль усе гэтыя заўвагі не былі ўлічаныя. Перад галасаваннем упаўнаважаная Вярхоўнай рады па правах чалавека Людміла Дзянісава назвала гэты дакумент антыканстытуцыйным, паведаміла dw.соm. Спікер парламента Дзмітрый Разумкоў раней накіраваў законапраект на экспертызу Венецыянскай камісіі, аднак парламенцкая большасць прыняла рашэнне зацвердзіць гэты дакумент, не чакаючы заключэння еўрапейскіх экспертаў.
Уяўная аднадушнасць парламенцкай залы ў прыняцці рэзананснага дакумента не павінна ўводзіць у зман, заўважыла «Бі-бі-сі». Гэты закон крытыкавалі не толькі традыцыйныя апаненты Уладзіміра Зяленскага, але і яго вядомыя паплечнікі. Спікер Вярхоўнай рады Дзмітрый Разумкоў заявіў, што Савет бяспекі, які ва ўкраінскім заканадаўстве апісваецца як дарадчы, кансультатыўны, каардынацыйны орган, наўрад ці ўдалы выбар у якасці «каральнага мяча», які адказвае за пошук алігархаў і ўключэнне іх у рэестр. «Гэта вялікая карупцыя. СНБА, а, па сутнасці, сам Зяленскі будзе вырашаць, хто дрэнны, а хто добры. І адразу пачнецца: не хочаш быць дрэнным, значыць, бяры чамадан грошай і нясі на Банкавую [ў офіс прэзідэнта. — Рэд.]», — напісаў у «Фэйсбуку» дэпутат ад апазіцыйнай партыі «Еўрапейская салідарнасць» Аляксей Ганчарэнка.
Як адзначыў rt.соm прэзідэнт Цэнтра сістэмнага аналізу і прагназавання Расціслаў Ішчанка, дакумент накіраваны выключна на працяг палітыкі ўзурпацыі ўлады, якую праводзіць Зяленскі, і таму не прымаліся практычна любыя пярэчанні. «Гэты закон накіраваны на тое, каб даць магчымасць Зяленскаму засяродзіць у сваіх руках дыктатарскую ўладу. Калі спрабаваць аналізаваць крытэрыі ўключэння ў рэестр, то алігархам можна абвясціць любога багатага грамадзяніна Украіны», — растлумачыў Ішчанка.
Палітолаг перакананы, што ініцыятыва Зяленскага не мае ніякага дачынення да рэальнай перабудовы палітычнай сістэмы краіны, дзе з 1990-х гадоў галоўную ролю адыграе воля алігархічных кланаў. На думку Ішчанкі, зараз усе ўкраінскія высокапастаўленыя асобы, у тым ліку прэзідэнт, «знаходзяцца на сваіх месцах толькі дзякуючы алігархічнаму кансэнсусу». «Зразумела, што Зяленскі ніколі не будзе змагацца супраць тых, хто забяспечвае яго і яго каманду капіталамі, хто забяспечвае яму інфармацыйную падтрымку», — падкрэсліў Ішчанка. Эксперт лічыць, што закон пра алігархаў неабходны Зяленскаму як «дадатковая рэпрэсіўная мера». У найбліжэйшай будучыні, з пункту гледжання Ішчанкі, дакумент будзе выкарыстоўвацца як механізм для далейшага наступлення на палітычных праціўнікаў.
Крыніца rt.соm у офісе прэзідэнта патлумачыла матывацыю Зяленскага імкненнем быць пераабраным на другі тэрмін — ініцыіраваны ім закон дазволіць больш эфектыўна кантраляваць медыярэсурсы, якія належаць буйным бізнесменам. Акрамя гэтага, такім чынам украінскі лідар імкнецца прадэманстраваць Захаду, што выконвае абяцанне змагацца з уплывам алігархаў.
Пры гэтым суразмоўца rt.соm у партыі «Слуга народа» прытрымліваецца іншай версіі. Дэпутат мяркуе, што закон пра алігархаў быў прыняты ў інтарэсах заходняга бізнесу, які спрабуе пазбавіць буйных украінскіх прадпрымальнікаў найбольш прынадных актываў і не дапусціць іх удзелу ў «вялікай прыватызацыі». «Чаму Захад так настойліва патрабуе ад Украіны пазбавіцца ад алігархаў? Таму што іх актывы павінны перайсці буйным міжнародным кампаніям з ЕС і ЗША. Захад атрымлівае ўкраінскую эканоміку, Зяленскі — паўнату ўлады. Усе дамовіліся», — заўважыў дэпутат.
Палітолаг Аляксандр Дудчак таксама мяркуе, што ініцыіраваны Зяленскім закон галоўным чынам накіраваны на задавальненне патрабаванняў заходніх эліт і транснацыянальных карпарацый. «У дадзеным выпадку гэта задавальняе глабальны капітал, таму што ён змагаецца з украінскімі алігархамі, але не як са злачынцамі, а як з канкурэнтамі», — растлумачыў эксперт.
Відавочна, што гэты дакумент накіраваны на тое, каб «адціснуць» вялікі бізнес. Такую заяву зрабіў у праграме «Народ супраць» на тэлеканале «Украіна 24» колішні прэм'ер-міністр Уладзімір Гройсман. «Усе і так ведаюць, хто ў краіне з'яўляецца алігархам. Гэта класічны фэйк, а не антыалігархічны закон», — заўважыла старшыня фракцыі «Батькивщина» Юлія Цімашэнка, паведаміў glаvсоm.uа.
Даныя сацапытання, праведзенага летам Кіеўскім міжнародным інстытутам сацыялогіі, сведчаць, што ўкраінцы не надта вераць у магчымыя перамены. 56,4 працэнта рэспандэнтаў заявілі, што алігархам нічога не пагражае. Вось і ўсё «паляванне».
«Самае сумнае — гэта Украіна. У нас адкрываецца новы, па-старому кажучы, фронт, — заўважыў Прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка, прымаючы кіраўніцтва сілавога блока з дакладам аб абстаноўцы на дзяржаўнай граніцы. — Мы бачым, што яны твораць. Мала таго, што туды пабеглі нашы збеглыя, — там ствараюцца вучэбна-трэніровачныя лагеры ва ўсё большай колькасці, дзе навучаюць мэтанакіравана (і не толькі збеглых) рабоце па Беларусі, як кажуць спецслужбы», — заявіў Прэзідэнт.
Кіраўнік дзяржавы падкрэсліў, што ўжо нават самі ўкраінскія пагранічнікі выяўляюць тайнікі са зброяй каля граніцы з Беларуссю. «Калі гэтыя тайнікі для мерапрыемстваў на тэрыторыі Украіны, то іх не трэба цягнуць да нашай граніцы. Яны схавалі б недзе ў іншым месцы. Зразумела, мы бачым прыкметы нядобрых дзеянняў у адносінах да Беларусі. Аб гэтым ужо нямала сказана», — канстатаваў Прэзідэнт.
Пётр ДУНЬКО
Спасылкі
[1] https://zviazda.by/be/author/pyotr-dunko
[2] https://zviazda.by/be/u-svece
[3] https://zviazda.by/be/tags/ukraina
[4] https://zviazda.by/be/tags/aligarhi
[5] https://zviazda.by/be/tags/zakon