Сейм Польшчы зацвердзіў рашэнне ўрада аб прадаўжэнні рэжыму надзвычайнага становішча на граніцы з Беларуссю яшчэ на 60 дзён, паведаміла радыё RMF24. Адметна, што падчас галасавання меркаванні парламентарыяў падзяліліся амаль пароўну: за зацвярджэнне гэтага рашэння выступілі 237 дэпутатаў, супраць — 179, устрымаўся 31. Як нагадала «Польскае радыё», раней надзвычайнае становішча на польскай граніцы было абвешчана на 30 дзён з 3 верасня ў 183 населеных пунктах у Падляскім і Люблінскім ваяводствах. Пры гэтым эксперты сцвярджаюць, што ўвядзенне надзвычайнага рэжыму адбылося зусім не з-за міграцыйнага крызісу, які ахапіў краіну. Бежанцы сталі для палітычнага істэблішменту толькі спрыяльным фонам. Што ж насамрэч адбываецца ў Польшчы?
Увядзенне рэжыму надзвычайнага становішча, прычым упершыню ў найноўшай гісторыі Польшчы, — справа насамрэч экстраардынарная, і падставы павінны быць вельмі важкія. Аднак тут не ўсё так адназначна. Эксперты гавораць аб маніпуляцыях. Тлумачыць гэтую «анамалію» палітолаг з варшаўскага Універсітэта Стэфана Вышынскага Антоній Дудэк проста. «Я сказаў бы, што [увядзенне надзвычайнага становішча] — на 90 % партыйная аперацыя, — заўважыў эксперт «Бі-бі-сі». — За апошнія трыццаць гадоў у нас былі і больш драматычныя падзеі, але надзвычайнага становішча ніколі не ўводзілі».
Крытыкі ўлады сцвярджаюць, што сапраўдных прычын, якія могуць падахвочваць афіцыйную Варшаву да такіх неардынарных крокаў, на самай справе дзве. Першая з іх — імкненне зачысціць медыяпрастору ад матэрыялаў пра тое, што ўлада не можа справіцца з міграцыйным крызісам на граніцы. «Для мяне відавочна: гаворка ідзе аб стварэнні перашкод для журналістаў, для грамадскасці ў тым, каб атрымліваць інфармацыю пра падзеі на граніцы. Калі гэта будзе паласа шырынёй у тры кіламетры, то з такой адлегласці ніхто не разгледзіць, што на граніцы адбываецца, як абыходзяцца з бежанцамі», — заявіў у эфіры тэлеканала TVN24 суддзя Канстытуцыйнага суда Польшчы ў адстаўцы Войцэх Хермелінскі.
Ужо на наступны дзень пасля падпісання прэзідэнтам Польшчы Анджэем Дудам у пачатку верасня распараджэння аб увядзенні рэжыму надзвычайнага становішча пагранічнікі затрымалі журналіста выдання Onet Бартламея Бублевіча. Яму прад'явілі абвінавачванні ў знаходжанні на тэрыторыі, на якой дзейнічае рэжым надзвычайнага здарэння, без дазволу і ў «фіксацыі пагранічнай інфраструктуры пры дапамозе тэхнічных сродкаў». Затое цяпер, адзначыў з парламенцкай трыбуны член апазыцыйнай фракцыі «Левіца» Мацэй Гдуля, сітуацыю на польска-беларускай граніцы асвятляюць выключна беларускія журналісты, і гэта наўрад ці той вынік, якога хацела дасягнуць сваімі дзеяннямі ўлада.
Нарэшце, называе палітолаг Антоній Дудэк другую непублічную прычыну ўвядзення рэжыму надзвычайнага становішча — праблемы кіруючай партыі «Права і справядлівасць» з папулярнасцю. Згодна з вынікамі сацапытанняў, у ліпені рэйтынг партыі ўлады апусціўся ў параўнанні з папярэднімі замерамі. «Апошнім часам у «Права і справядлівасці» была «сацыялагічная дыхавіца». У міграцыйным крызісе яна ўбачыла шанц пералому і вырашыла трохі падцяпліць атмасферу. Несумненна, надзвычайнае становішча атмасферу падцепліць, пытанне толькі — ці не перагрэе», — заўважыў Антоній Дудэк.
Адметна, што Анджэй Дуда, які падпісаў распараджэнне аб першым у найноўшай гісторыі Польшчы рэжыме надзвычайнага становішча, сам на разгляд гэтага пытання ў сейме не прыйшоў «Спадар прэзідэнт!» — пачыналі адразу некалькі апазіцыянераў свае прамовы з парламенцкай трыбуны пад рогат сваіх калег. Смех быў выкліканы тым, што, нягледзячы на ??беспрэцэдэнтны ўзровень пагрозы, якой усіх палохалі прадстаўнікі ўлады, на пасяджэнне сейма Анджэй Дуда проста не прыйшоў.
Апазіцыянеры нагадвалі, што яшчэ два тыдні таму ўрад сцвярджаў, што ўсходняя граніца краіны знаходзіцца на замку і што патрэбы звяртацца па дапамогу да пагранслужбы ЕС, якая, дарэчы, базіруецца ў Варшаве, няма. Дэпутаты справядліва падкрэслівалі, што літаральна ў мінулым годзе ўлада «не пачула» патрабавання ўвесці надзвычайнае становішча з-за разгортвання эпідэміі каранавіруса. Яна не пайшла на гэта, як лічыцца, з-за імкнення ў што б там ні стала правесці прэзідэнцкія выбары ў выгадны для сябе момант. Дэпутаты таксама заўважылі, што рашэнне аб увядзенні рэжыму надзвычайнага становішча было прынята без кансультацыі хоць бы ў рамках Савета нацыянальнай бяспекі краіны.
Некаторыя аналітыкі лічаць, што праз увядзенне рэжыму надзвычайнага становішча ўлада пераследуе больш аддаленыя па часе мэты, чым проста накручванне сабе зніжанага рэйтынгу. «Гэта праверка інструмента, які можна будзе выкарыстаць праз два гады [у 2023-м у Польшчы павінны адбыцца парламенцкія выбары. — Рэд.], калі «Праву і справядлівасці» будзе пагражаць страта ўлады», — абвясціў напярэдадні галасавання член апазіцыйнай «Левіцы» Анджэй Шэйна. А падчас парламенцкай дыскусіі яго калега па партыі Каміла Гасюк-Піховіч заявіла: «Калі мы дазволім вам увесці надзвычайнае становішча цяпер, то наступнае вы ўведзяце проста калі захочаце!» Зрэшты, апеляцыі апазіцыянераў так і засталіся непачутымі.
Польшча парушае свае абавязацельствы па прыёме бежанцаў. Пра гэта ў эфіры «Альфа Радыё» заявіў палітолаг Аляксей Дзермант, каментуючы рашэнне ўрада Польшчы аб увядзенні рэжыму надзвычайнага становішча. Эксперт адзначыў, што гэта, з аднаго боку, спосаб не даць СМІ асвятляць тое, што адбываецца, а з другога — фактычна дазвол вычвараць усё, што заўгодна. Ён дадаў, што пад эгідай надзвычайнага становішча можна бескантрольна прымяняць гвалт.
«Трэба разумець, навошта гэта робіцца. Не толькі каб спыніць паток бежанцаў. Унутры Польшчы пачынаецца адметны рух сярод СМІ, апазіцыйных партый і палітыкаў. Яны імкнуцца трапіць на граніцу, удакладніць сітуацыю і зрабіць нейкія рэпартажы. Гэта вельмі нявыгадна для польскіх улад. Мы бачым, што паднялася хваля ў СМІ, у тым ліку ў еўрапейскіх. Прыязджаюць чыноўнікі, каб паглядзець, што адбываецца на граніцы. Усё ж такі Польшча парушае свае абавязацельствы па прыёме бежанцаў. Паспрабаваць прыпыніць медыйнае асвятленне, можа быць, і атрымаецца, але спыніць паток мігрантаў — наўрад ці «, — лічыць Аляксей Дзермант.
Эксперт таксама распавёў, што на тэрыторыі Германіі і Францыі ўжо сталі выяўляць людзей, якія трапляюць туды паўночным маршрутам з Польшчы ў Літву. На яго думку, ужо існуе нейкі механізм нелегальнай перапраўкі. «Трэба разумець, што перапраўка людзей праз мяжу — гэта вельмі сур'ёзны бізнес. Перапраўка чалавека з Ірака ў Германію каштуе $10 тыс. Таму трэба ўлічваць, што бежанцы разлічваюць на тое, што ўжо ўнутры дзяржавы ёсць людзі, якія гэтым прафесійна займаюцца, у тым ліку ў саміх праваахоўных структурах», — падкрэсліў аналітык.
Пасля высветлілася, што на тэрыторыі Польшчы дзейнічае сетка арганізатараў незаконнай міграцыі. Пра гэта паведамілі ў Дзяржпагранкамітэце. «Польшча не хавае, што менавіта з яе тэрыторыі аказваецца садзейнічанне нелегальнай міграцыі. Паводле афіцыйнай статыстыкі, якая амаль штодня публікуецца Пагранічнай вартай у «Твітэры», толькі за апошні месяц на польскай тэрыторыі затрымана амаль 100 памагатых, якія аказвалі садзейнічанне ў перасячэнні польскай граніцы, а таксама забяспечвалі прытрымліванне бежанцаў у краіны ЕС. Акрамя таго, незаконнае выцясненне замежнікаў у Беларусь забяспечваюць і прадстаўнікі Пагранічнай варты. Карыстаючыся службовым становішчам і ўвядзеннем надзвычайнага становішча ў прыгранічных раёнах, польскія сілавікі падымаюць платы, гвалтоўна выцясняюць і проста выкідваюць людзей без прытомнасці на беларускую тэрыторыю», — распавялі ў ДПК. У ведамстве адзначылі, што ў мэтах утойвання сваіх незаконных дзеянняў ад грамадскасці Польшча не дапускае на лінію граніцы ні журналістаў, ні праваабаронцаў, ні нават прадстаўнікоў еўрапейскага пагранічнага агенцтва Frontex.
«Рашэнне ўрада ізаляваць тэрыторыю — гэта скандал», — заўважыў Deutsche Welle дэпутат сейма Францішак Старжэўскі. Ён быў на граніцы і на свае вочы пераканаўся ў тым, што там адбываецца. Стэржэўскі кажа, што гаворка не ідзе пра тое, каб прапусціць праз граніцу кожнага, а аб магчымасці для бежанцаў падаць прашэнне і легальна апынуцца ў ЕС. «Урад хоча з дапамогай рэжыму надзвычайнага становішча толькі схаваць, як бесчалавечна абыходзяцца з бежанцамі на граніцы», — кажа дэпутат. А яшчэ ўлады, паводле яго слоў, хочуць, каб журналісты не маглі пісаць крытычныя артыкулы на гэтую тэму.
У Польшчы прайшлі пратэсты супраць дзеянняў улад — у знак салідарнасці з мігрантамі. Адметна, што на гэтым баку актыўна выступілі і польскія біскупы, якія падтрымалі просьбу Папы Рымскага паклапаціцца аб афганскіх бежанцах. Тым часам б'юць трывогу і міжнародныя арганізацыі. У ААН вельмі занепакоеныя станам мігрантаў, якія аказваюцца без сродкаў да існавання ў прыгранічных зонах. У арганізацыі лічаць, што, пакідаючы мігрантаў на волю лёсу, краіны парушаюць свае міжнародныя абавязацельствы. Як заявіў іz.ru прадстаўнік упраўлення вярхоўнага камісара ААН па справах бежанцаў (УВКБ ААН) у Польшчы Крысцін Гое, у людзей у надзеі на прытулак заўсёды павінна быць магчымасць звярнуцца па міжнародную абарону.
Міжнародныя праваабаронцы вінавацяць Польшчу ў прымусе мігрантаў пераходзіць на беларускі бок граніцы дзвюх краін, што з'яўляецца парушэннем еўрапейскага заканадаўства ў галіне міграцыі. Amnesty Іnternatіonal прадставіла сведчанні таго, што ў Беларусь былі выцеснены па меншай меры 32 мігранты. «Гэтая сітуацыя створана самой Польшчай, — цытуе Euronews дырэктара Amnesty Іnternatіonal EU Еву Гедзі. — Людзей затрымалі ў памежнай зоне. Многія ўсё яшчэ знаходзяцца там у жудасных умовах. Так што будзе толькі горш. Цяпер неабходна, каб польскія ўлады ўсталявалі кантакт з гэтымі людзьмі і забяспечылі бесстаронні разгляд кожнай просьбы аб выдзяленні прытулку, як гэта вызначана міжнародным правам. А Еўрасаюз павінен дзейнічаць хутка і рашуча ў дачыненні да гэтага супрацьстаяння».
«Дэманы гісторыі прачынаюцца на нашых вачах, і кожны дзень мы павінны супрацьстаяць ім», — напісаў у сваім артыкуле ў Postіmees прэм'ер-міністр Польшчы Матэуш Маравецкі. «Падобныя высновы маглі б зацікавіць псіхааналітыка», — іранізуе з гэтай нагоды russtrat.ru. Напэўна, у прымяненні да цяперашняй сітуацыі каментарыі тут залішнія.
Пётр ДУНЬКО
Спасылкі
[1] https://zviazda.by/be/author/pyotr-dunko
[2] https://zviazda.by/be/u-svece
[3] https://zviazda.by/be/tags/polshcha
[4] https://zviazda.by/be/tags/seym
[5] https://zviazda.by/be/tags/nadzvychaynae-stanovishcha
[6] https://zviazda.by/be/tags/bezhancy