Толькі сёлета органы фінансавых расследаванняў Камітэта дзяржаўнага кантролю (КДК) выявілі 30 злачынстваў па выплаце зарплаты ў канвертах.
Як вядома, праблема «ценявой» эканомікі ў нашай краіне знаходзіцца на асаблівым кантролі органаў фінансавых расследаванняў. І, як аказалася, магутны рычаг у барацьбе з махінацыямі — узмацненне жорсткасці заканадаўства. Калі раней за выплату «шэрай» зарплаты, ухіленне ад падаткаў і страхавых узносаў толькі штрафавалі, то цяпер прадугледжаная крымінальная адказнасць. Створана і міжведамасная рабочая група. Яе задача — вызначыць дакладны алгарытм дзеянняў дзяржорганаў пры выяўленні падобных злачынстваў і выключыць дубліраванне іх функцый.
Адным з аспектаў ценявой эканомікі з'яўляюцца зарплаты ў канвертах. Як расказаў намеснік дырэктара Дэпартамента фінансавых расследаванняў КДК Андрэй Пракапук, нелегальна заработную плату выплачваюць рознымі спосабамі, пачынаючы ад няўлічанай выручкі і незаконных фінансавых аперацый, заканчваючы наяўнасцю работнікаў, якія проста лічацца на прадпрыемстве, але грошы за іх працу атрымліваюць іншыя.
У заработнай плаце ў канверце часта зацікаўлены і наймальнікі, і работнікі. Апошнія атрымліваюць больш высокі даход, за кошт неадлічэнняў у адпаведныя фонды і бюджэт. Разам з гэтым, атрымліваючы імгненную выгаду, супрацоўнікі не ўсведамляюць, што ў будучыні будуць мець больш нізкі памер пенсіі, недастатковую разліковую плацежаздольнасць пры звароце ў банк за атрыманнем крэдыту, а таксама адсутнасць сацыяльных гарантый, якія звязаныя з часовай непрацаздольнасцю.
— Мы арыентаваны на выяўленне нелегальнай выплаты зарплаты. Сёлета органы фінансавых расследаванняў КДК выявілі 30 злачынстваў па выплаце зарплаты ў канверце, па іх узбуджаны крымінальныя справы. Устаноўлены факты такіх выплат больш чым 800 работнікам. Сума шкоды ад нявыплаты ў бюджэт падаходнага падатку і абавязковых страхавых узносаў у Фонд сацыяльнай абароны насельніцтва (ФСАН) налічвае звыш 7,2 млн рублёў, — адзначыў намеснік дырэктара.
Паводле слоў Андрэя Пракапука, выпрацаваныя дакладныя крокі для эфектыўнага выяўлення парушэнняў па нелегальнай выплаце заработнай платы. Вызначаны крытэрыі, па якіх праводзіцца адбор суб’ектаў гаспадарання для іх падрабязнага вывучэння. Праверцы падлягаюць таксама арганізацыі і прадпрыемствы, якія праходзілі па іншых эканамічных злачынствах. Раней за выплату заработнай платы ў канверце наймальнік мог быць прыцягнуты толькі да адміністрацыйнай адказнасці, але многія плацельшчыкі ўзносаў у ФСАН нават пасля штрафаў працягвалі парушаць заканадаўства. Для абароны работнікаў і дзяржавы адказнасць зрабілі больш жорсткай — зараз за наўмысныя дзеянні па ўхіленні ад выплаты абавязковых страхавых узносаў і абавязкаў па пералічэнні падаходнага падатку прадугледжваецца крымінальная адказнасць.
Прадстаўнік Дэпартамента фінансавых расследаванняў асобна падкрэсліў, што крымінальную адказнасць ўжываюць не для ўсіх парушальнікаў «пад грабянец», а існуе выбарка тых, хто робіць гэта свядома і неаднаразова.
Для процідзеяння фактаў выплаты зарплаты ў канверце павышаецца ўзровень узаемадзеяння паміж праваахоўнымі і кантралюючымі органамі. Зараз распрацоўваецца пагадненне аб парадку ўзаемадзеяння паміж органамі Камітэта дзяржкантролю, падатковымі органамі і органамі ўнутраных спраў, Міністэрствам працы і сацыяльнай абароны насельніцтва. Асноўная іх мэта — вызначыць эфектыўны механізм узаемадзеяння для спынення парушэнняў па нелегальнай выплаце заработнай платы.
Аказваецца, выйсце ёсць. І яго не мы прыдумалі. Вынікі прынесла анлайн-пляцоўка зваротнай сувязі «Скажы „не“ заробку ў канвертах» на сайце Камітэта дзяржкантролю. Цяпер свядомыя работнікі могуць ананімна расказаць аб парушэннях. Толькі за некалькі месяцаў паступіла некалькі сотняў паведамленняў. У большасці выпадкаў агучаныя факты пацвердзіліся.
— Праверцы інфармацыі, якая паступае на анлайн-панэлі зваротнай сувязі кантрольнага ведамства, надаюць асаблівую ўвагу. Менавіта туды грамадзяне могуць канфідэнцыйна даць інфармацыю пра факты парушэння, пасля чаго дадзеныя аналізуюцца, сістэматызуюцца і выкарыстоўваюцца пры планаванні праверачных мерапрыемстваў. Так, з мая па верасень бягучага года з дапамогай дадзенай платформы было прынята 201 паведамленне ад насельніцтва аб фактах выплаты заработнай платы ў канверце, — распавёў Андрэй Пракапук.
Паводле яго слоў, 161 паведамленне аб выплаце заработнай платы ў канверце датычылася суб’ектаў гаспадарання Мінска і Мінскай вобласці. Гэта 80 % з усіх зваротаў, якія паступілі на панэль. Органы фінансавых расследаванняў Камітэта дзяржаўнага кантролю праверылі 80 паведамленняў, па 121 праверачныя мерапрыемствы працягваюцца. У шэрагу выпадкаў інфармацыя знайшла пацвярджэнне.
У апошнія гады падатковыя органы сканцэнтраваныя на кантролі за плацельшчыкамі, якія наўмысна парушаюць заканадаўства і выкарыстоўваюць схемы ўхілення ад выплаты падаткаў. Як заўважыў намеснік міністра па падатках і зборах Ігар Скрыннікаў, у гэтыя схемы трапляюць і ўтойванне выручкі, драбненне бізнесу, неабгрунтаванае вяртанне з бюджэту сум падатку на дабаўленую вартасць, а таксама выкарыстанне індывідуальных прадпрымальнікаў для падмены працоўных адносін.
У прыватнасці, увага таксама надаецца выплаце заработнай платы ў канвертах. Падатковыя органы праводзяць тлумачальныя і прафілактычныя мерапрыемствы, прадастаўляюць магчымасць даплаціць падаткі добраахвотна. Так, па выніках аналізу паказчыкаў дзейнасці прадпрыемстваў за 9 месяцаў бягучага года ў адрас амаль 24 тысяч суб’ектаў гаспадарання накіраваныя паведамленні і паведамленні ў рамках наступнага этапу камеральнага кантролю. Як следства, сума добраахвотна выплачанага падаходнага падатку перавысіла 10,5 млн рублёў.
Але, не ўсе разумеюць з першага разу. У дачыненні да тых суб’ектаў гаспадарання, якія працягваюць парушаць заканадаўства, прымяняюцца адпаведныя меры адказнасці. З улікам крытэрыяў ацэнкі ступені рызыкі і на падставе наяўнай інфармацыі, за 9 месяцаў гэтага года падатковыя органы правялі каля 720 праверак, у выніку якіх толькі падаходнага падатку прад’яўлена да выплаты на суму звыш 5,5 млн рублёў.
Асобна спыніўся намеснік міністра на тэме, калі людзі марнуюць значна больш, чым зарабляюць. Такіх людзей правяраюць ужо сур’ёзна.
— Кантрольная работа па дэклараванні даходаў і маёмасці грамадзян арыентавана на тыя катэгорыі, якія маюць высокія рызыкі ўтойвання прыбытку. Гэта кіраўнікі, заснавальнікі, работнікі арганізацый з нізкай заработнай платай і іншыя суб’екты. Кантроль ажыццяўляецца на падставе дэкларацый аб даходах і маёмасці, якія патрабуюць у фізічных асоб. Калі яны не могуць патлумачыць легальнасць паходжання крыніц даходаў, якія былі накіраваныя на набыццё маёмасці і іншыя асабістыя патрэбы, то сума перавышэння выдаткаў над даходамі абкладаецца падаходным падаткам па стаўцы 16 %, — растлумачыў механізм Ігар Скрыннікаў. — За 9 месяцаў гэтага года падатковымі органамі праведзены аналіз даходаў і выдаткаў маёмаснага становішча больш за 14,5 тысяч фізічных асоб. Паводле вынікаў у 5,5 тысяч грамадзян, чые выдаткі значна перавышалі атрыманыя даходы, запатрабаваныя дэкларацыі аб даходах. Па выніках праверак больш за 1,8 тысячы чалавек не змаглі зацвердзіць легальнасць паходжання даходаў, у сувязі з чым ім прад’яўлена да выплаты 6,2 млн рублёў.
Ён таксама адзначыў, што падатковыя органы валодаюць істотнымі аб’ёмамі інфармацыі аб маёмасным становішчы фізічных асоб. Аналіз даных дазваляе рабіць выбаркі для вызначэння катэгорый грамадзян, якія падлягаюць кантролю ў першачарговым парадку.
У нашай краіне ўсе суб'екты гаспадарання за сваіх работнікаў плацяць абавязковыя страхавыя ўзносы. Такім чынам працадаўцы фінансуюць выплату пенсій і дапамог. Намесніца кіраўніка Фонду сацыяльнай абароны насельніцтва Кацярына Ліхачова нагадала, каб сёння атрымліваць працоўную пенсію паводле ўзросту, неабходна цягам 18 гадоў плаціць унёскі ў ФСАН. У 2025 годзе працягласць аплаты ўзносаў павялічыцца да 20 гадоў. Што атрымаюць тыя людзі, якія цяпер унёскі не плацяць, або адлічваюць мінімум? А сёння ў нашай краіне больш за 2,5 млн пенсіянераў.
Кацярына Ліхачова падлічыла, як выглядае рэальны ўрон для работніка, які мае па бухгалтэрыі мінімальную лічбу, а на рукі атрымлівае сярэднюю зарплату. Атрымліваецца так, што, выплачваючы зарплату ў канвертах нават часткова, кіраўнік фірмы ўшчамляе сваіх работнікаў у правах на атрыманне дапамог па часовай непрацаздольнасці, цяжарнасці і родах. Напрыклад, калі працадаўца па бухгалтэрыі выплачвае мінімальную зарплату, а астатняе ў канверце, то супрацоўнік за два тыдні бальнічнага атрымае 140 рублёў. Калі ж яму афіцыйна плацілі б сярэднюю заработную плату па краіне, а не клалі частку ў канверт, то ён атрымаў бы 500 рублёў. Калі мы гаворым пра дапамогу па цяжарнасці і родах, то, калі зарплата (афіцыйна) выплачваецца ў мінімальным памеры, дапамога складае 1,5 тысячы рублёў, а калі з памеру сярэдняй заработнай платы па рэспубліцы, то гэта практычна 6 тысяч рублёў.
Жаласныя наступствы ад заробкаў у канвертах наганяюць работнікаў праз гады. Узнікаюць сітуацыі, калі людзі па дасягненні агульнаўстаноўленага пенсійнага ўзросту прыходзяць для прызначэння пенсіі і тут аказваецца, што з-за наймальніка, які не плаціў у належным аб'ёме або наогул не выплачваў узносы, у іх не сфармаваны страхавы стаж і яны не могуць атрымліваць працоўную пенсію. У такім выпадку грамадзянін можа разлічваць толькі на сацыяльную пенсію, права на якую надыходзіць у больш познім узросце, ды і сумы там зусім іншыя. Каб дамагчыся справядлівасці, можна звярнуцца ў суд, але працэс наўрад ці будзе хуткім.
Арганізацыі, якія наўмысна хаваюць рэальную зарплату на прадпрыемстве, тым самым аказваюць уплыў на ўсю сістэму эканамічнай бяспекі краіны, бо памер пенсіі залежыць ад сярэдняй зарплаты па краіне. Калі прадпрыемствы перастануць хаваць рэальныя лічбы, то сярэдні заробак будзе вышэйшы і ў разліковых каэфіцыентах пенсія стане ўжо іншая, яна нязменна ўзрасце.
Сяргей КУРКАЧ
Спасылкі
[1] https://zviazda.by/be/tags/syargey-kurkach
[2] https://zviazda.by/be/ekanomika
[3] https://zviazda.by/be/tags/zarobki-u-kanvertah
[4] https://zviazda.by/be/tags/sheraya-zarplata-0
[5] https://zviazda.by/be/tags/kdk
[6] https://zviazda.by/be/tags/organy-finansavyh-rassledavannyau
[7] https://zviazda.by/be/tags/andrey-prakapuk