Беларусь — Узбекістан: дзве незалежныя дзяржавы, далёкія адна ад адной геаграфічна, але блізкія гістарычна, палітычна і эканамічна. У апошнія гады ўзаемаадносіны паміж нашымі краінамі прыкметна актывізаваліся. У аснове плённага супрацоўніцтва, перш за ўсё, дружалюбныя адносіны і асабістыя кантакты лідараў абедзвюх краін.
Узбекістан сёння — гэта краіна, якая дынамічна развіваецца і ў якой гарманічна перапляліся ўсходні каларыт і сучаснасць. Чаму кожны беларус хоць бы раз у жыцці павінен пабываць ва Узбекістане? Пра палітыку, эканоміку, турызм і простае узбекскае шчасце карэспандэнт «Звязды» пагутарыла з Часова Павераным у справах Рэспублікі Узбекістан у Рэспубліцы Беларусь Рахматулой Джурабаевічам Назаравым.
— Узбекістан сёння і 5 гадоў таму. Мы ў Беларусі бачым: пазітыўныя змены відавочныя. Наколькі моцны і ў якіх сферах адбыўся рух наперад?
— Змены вельмі дынамічныя. За 5 гадоў мы дасягнулі вялікіх вышынь ва ўсіх кірунках — няхай гэта будуць палітычныя адносіны, эканоміка ці сацыяльная сфера. Усюды ідзе інтэнсіўная і карпатлівая работа, у першую чаргу нацэленая на тое, каб ва Узбекістане наладзілася жыццё, каб народ жыў дастойна, каб з суседзямі мы сябравалі. Усё для таго, каб заняць дастойнае месца сярод сусветных дзяржаў.
Для прыкладу возьмем нашы ўзаемаадносіны з адным з найбліжэйшых суседзяў Таджыкістанам. Паміж суседзямі заўсёды ёсць нейкія пытанні. У нашым выпадку гэта агульная граніца, водна-энергетычныя праблемы. Усё тое, што не магло знайсці вырашэння на працягу 20 гадоў, за апошнія 5 гадоў гэтае вырашэнне атрымала. Уявіце сабе, да 2017 года паміж Узбекістанам і Таджыкістанам існаваў візавы рэжым. Але ж па абодва бакі граніцы часта жывуць сваякі, якія не могуць паўнацэнна кантактаваць. Дзякуючы палітычнай волі нашага кіраўніка, удалося адмяніць візавы рэжым.
Што да міжнароднага характару ўзаемаадносін, то тут таксама адбыўся прарыў. Былі перагледжаны ўзаемаадносіны і дасягнута ўзаемаразуменне не толькі з найбліжэйшымі, але і з далёкімі суседзямі.
Доўгі час я прадстаўляў інтарэсы Рэспублікі Узбекістан у СНД. За апошнія 5 гадоў тут таксама адбыліся пазітыўныя для нас змены. Калі раней Узбекістан браў непасрэдны ўдзел у абмеркаванні 30 % пытанняў таго ці іншага пасяджэння, то цяпер гэты ўдзел роўны 100 %. Усе дакументы, якія датычацца Садружнасці, наш бок падпісвае поўнасцю. Акрамя таго, Узбекістан сёння прадстаўлены ва ўсіх статутных і галіновых органах СНД.
Вядома, сёння перад Узбекістанам стаіць задача не абмяжоўвацца адным напрамкам узаемадзеяння, а развіваць канструктыўныя адносіны з усімі дзяржавамі. Калі мы гаворым пра канцэпцыю знешняй палітыкі Узбекістана, у прыярытэце — дзяржавы Цэнтральна-Азіяцкага рэгіёна, Расія, краіны СНД. Акцэнт — на супрацоўніцтве на карысць нашых народаў. Таксама наладжваецца ўзаемадзеянне з ЗША, ЕС, краінамі Афрыкі і Лацінскай Амерыкі. Выбудоўваем адносіны, найперш, зыходзячы з нашых эканамічных інтарэсаў.
— Не магу не спытаць пра тое, як сёння складваюцца адносіны Узбекістана з Афганістанам пасля прыходу да ўлады талібаў?
— Кантакты з талібамі ўсталяваліся даўно. Нягледзячы на ??новы палітычны рэжым у краіне-суседцы, наша задача, перш за ўсё, у тым, каб наладжваць эканамічнае ўзаемадзеянне. У сувязі з гэтым уцягваем нашых суседзяў у эканамічныя праекты. Узбекістан — гэта адна з дзвюх дзяржаў у свеце, якая, не маючы выхаду да мора, мае суседзяў, якія таксама не маюць выхаду да мора. На англійскай мове гэта гучыць так: double land locked country. Каб ажыццявіць выхад да мора, нам неабходна пракладваць транспартныя магістралі. Зыходзячы з гэтай патрэбы, у свой час быў рэалізаваны праект па будаўніцтве чыгункі з Узбекістана да афганскага горада Мазары-Шарыф. Цяпер ідзе абмеркаванне праекта па прадаўжэнні гэтай веткі да Карачы ў бок граніцы з Пакістанам. Афганскі бок выказвае інтарэс у гэтым пытанні, бо праект мае стратэгічнае значэнне для ўсіх зацікаўленых бакоў. Акрамя таго, паміж Узбекістанам і Афганістанам ажыццяўляецца цеснае ўзаемадзеянне ў энергетычных пытаннях.
— Нядаўна ва Узбекістане прайшлі прэзідэнцкія выбары. Грамадзяне краіны пацвердзілі жаданне бачыць Шаўката Мірзіёева на чале дзяржавы яшчэ на працягу 5 гадоў. На ваш погляд, пра што гэта гаворыць?
— Перш за ўсё, пра тое, што лідар нашай дзяржавы апраўдаў надзеі свайго народа. Яўка на гэтых прэзідэнцкіх выбарах склала больш за 80 %. У пасольстве Узбекістана ў Мінску, дзе быў арганізаваны выбарчы ўчастак, быў сапраўдны ажыятаж. У спісах налічвалася 1335 грамадзян Узбекістана, якія маюць права голасу, а ў выніку прагаласавала 1408 чалавек. Гэта значыць, яўка ў нас склала больш за 100 %. Грамадзяне нашай краіны праявілі высокую палітычную свядомасць, скарысталіся новым парадкам гэтай кампаніі і прагаласавалі па месцы знаходжання.
— Можна сказаць, першы этап пяцігадовага развіцця краіны завершаны. Якімі новаўвядзеннямі ён адзначыўся?
— 5 гадоў таму, з першых дзён прэзідэнцтва, наш кіраўнік паставіў перад урадам задачу: «Не народ павінен бегаць за чыноўнікамі, а чыноўнікі павінны бегаць за людзьмі». Былі адкрыты віртуальныя прыёмныя Прэзідэнта ва ўсіх абласцях краіны для таго, каб зразумець праблемы людзей. За час работы гэтых прыёмных ад грамадзян паступіла больш за мільён скаргаў, заяў, прапаноў, просьбаў аб дапамозе. Пасля дэталёвага аналізу быў распрацаваны план дзеянняў з канкрэтнымі задачамі ўраду і кіраўнікам на месцах. У аснове асноў — павышэнне дабрабыту людзей. У выніку пачалі стварацца вытворчасці, а разам з тым з'явіліся і новыя рабочыя месцы, былі прыняты меры для развіцця і стымулявання прыватнага бізнесу, у тым ліку і сямейнага. Для гэтых мэт выдаваліся крэдыты пад параўнальна невялікі працэнт — 7 % гадавых. Для бізнесменаў-пачаткоўцаў былі створаны бізнес-інкубатары, дзе ўсіх ахвотных навучалі асновам сваёй справы і дапамагалі расці. І ўжо сёння гэтыя людзі складаюць пласт паўнацэнных бізнесменаў, якія разумеюць, як працаваць на сябе і чым гэта выгадна. Калі дзяржава дае шанцы простым людзям наладзіць сваё жыццё, то заканамерна, што на выбарах мы маем такі вынік.
Ад другога этапу чакаем далейшых пераўтварэнняў у нашай краіне. Мы імкнёмся да таго, каб усе былі шчаслівыя!
— Дарэчы, у 2016 годзе Узбекістан быў прызнаны самай шчаслівай краінай на прасторах СНД. У чым заключаецца ўзбекскае шчасце?
— Знаходзячыся побач з неспакойным рэгіёнам, прайшоўшы пэўны шлях у дасягненні міру, людзі пачынаюць разумець, што самае галоўнае ў жыцці — гэта блакітнае мірнае неба над галавой, калі ёсць любімая справа, калі побач блізкія, бацькі, дзеці. У гэтым і ёсць самае вялікае шчасце!
— Мінск—Ташкент: 3 тысячы кіламетраў паміж нашымі сталіцамі, 5 гадзін лёту. Але, як кажуць у нас, адлегласць супрацоўніцтву і сяброўству не перашкода. У якіх кірунках ажыццяўляецца ўзаемадзеянне паміж Узбекістанам і Беларуссю сёння?
— Прыйшоўшы да ўлады ў 2016 годзе, наш кіраўнік усвядоміў, што Беларусь з'яўляецца стратэгічным партнёрам Узбекістана, перш за ўсё, у эканамічным плане. Такім чынам, у 2017-м у Мінску было адкрыта пасольства нашай краіны. З таго часу ўзаемны тавараабарот павялічыўся ў разы. Беларусь пастаўляе ва Узбекістан сельгастэхніку, кар'ерныя самазвалы. Вялікай папулярнасцю на нашым рынку карыстаецца беларуская мяса-малочная прадукцыя. Нягледзячы на высокую канкурэнцыю ў гэтай сферы (побач з намі Кітай), узбекскія эксперты лічаць беларускую прадукцыю самай якаснай на нашым рынку. Беларускія вытворцы вельмі строга прытрымліваюцца ўсіх міжнародных стандартаў якасці, якія існуюць сёння. Для нас гэта важна.
Што датычыцца Узбекістана, то ў Беларусь ён экспартуе бавоўну, сельгаспрадукцыю, якая без перабольшання вядомая на ўвесь свет. Цяпер прапрацоўваецца пытанне паставак у Беларусь узбекскіх электратавараў. Гэта і тэлевізары, і смартфоны. Адзначу высокую канкурэнцыю, якая тут ёсць.
— Палітычныя адносіны паміж нашымі краінамі. На чым яны грунтуюцца?
— Безумоўна, на чале ўзаемаадносіны асоб: Шаўката Мірзіёева і Аляксандра Лукашэнкі. Усталяваны добрыя сяброўскія адносіны, якія надаюць імпульс плённаму супрацоўніцтву на ўсіх узроўнях. У 2018 годзе Аляксандр Рыгоравіч наведаў Узбекістан, затым у 2019-м дзяржаўны візіт у Беларусь здзейсніў наш прэзідэнт. У выніку была падпісана вялізная колькасць пагадненняў, якія пашырылі наша ўзаемадзеянне ва ўсіх сферах. Асобна адзначу, у час гэтых візітаў былі ўстаноўлены прамыя кантакты паміж рэгіёнамі, што істотна спрашчае ўзаемадзеянне.
— Беларуская вышэйшая адукацыя з кожным годам становіцца ўсё больш папулярная сярод замежных грамадзян. Ці ёсць сярод студэнтаў нашых ВНУ прадстаўнікі Узбекістана?
— За апошнія гады ў гэтай сферы нашы краіны здзейснілі сапраўдны прарыў. Дзякуючы дамоўленасцям паміж ведамствамі, беларускія і ўзбекскія студэнты атрымалі магчымасць навучацца па два гады ў профільных ВНУ адной і другой краін. Дыплом, які атрымліваюць выпускнікі ў выніку такога навучання, прызнаецца абедзвюма краінамі. Акрамя таго, за апошні год у Беларусі ў разы павялічылася колькасць узбекскіх студэнтаў. Калі ў 2020 годзе ў беларускіх ВНУ навучалася 283 студэнты, то ў 2021-м іх колькасць склала 1160. Усяго па сумесных праграмах у 24 ВНУ Беларусі навучаецца каля 3 000 студэнтаў з Узбекістана. Самыя запатрабаваныя ўстановы адукацыі — гэта БДУІР, БНТУ, ПДУ, БДТУ, ГДАУ, ГДУ.
— Наколькі актыўна паміж нашымі краінамі сёння развіваецца культурна-гуманітарнае супрацоўніцтва?
— Прыемна, што многія беларусы да гэтага часу вельмі трапятліва ставяцца да Узбекістана. Вядома, немалаважную ролю тут адыгрываюць і агульнае ваеннае мінулае, і жыццё ў складзе СССР... Сёння беларуская дыяспара ва Узбекістане налічвае 19 тысяч чалавек. У Ташкенце працуе беларускі культурны цэнтр «Світанак». Немалаважную ролю ва ўзаемаадносінах паміж нашымі краінам адыгрывае народная і культурная дыпламатыя. Каб людзі сябравалі, мы мусім даваць ім магчымасць для гэтага. Так, у 2019 годзе ў Мінску і Бабруйску з трыумфам прайшлі дні культуры Узбекістана. У верасні 2020-га ў Мінску адбыліся Дні ўзбекскага кіно. Адзін з фільмаў, прадстаўленых на паказе, быў часткова зняты ў Беларусі. Сёлета ва Узбекістане адроджаны Ташкенцкі кінафестываль, на якім «Беларусьфільм» прадставіў сваё кіно. Акрамя таго, вашы кінематаграфісты ўзялі ўдзел у конкурсе «Кіно за 5 дзён» і аказаліся сярод прызёраў. Цяпер ужо мы ў чаканні Мінскага міжнароднага кінафестывалю «Лістапад», дзе будзем паказваць сваё кіно. Усе намаганні накіраваны на тое, каб нашы народы больш даведваліся адзін пра аднаго.
— Чым больш нашы народы даведваюцца адзін пра аднаго, тым больш хочацца наведаць тую краіну, пра якую расказваюць. Якія месцы абавязковыя да наведвання ва Узбекістане?
— Калі вы наведаеце Узбекістан, то апыняцеся ў той усходняй казцы, што апісваецца ў кнізе «Тысяча і адна ноч». Гэта першая асацыяцыя з Узбекістанам, якая ўзнікае. Калі казаць глабальна, то для турыстаў у нашай краіне ёсць некалькі цікавых напрамкаў.
— Рахматула Джурабаевіч, назавіце тры прычыны, з якіх кожны беларус хоць бы раз у жыцці павінен наведаць Узбекістан.
— Каб бліжэй пазнаёміцца з нашым унікальным народам і адчуць яго гасціннасць, убачыць і зведаць усходні каларыт Узбекістана, напоўніцца незабыўнымі ўражаннямі і зарадзіцца добрым настроем!
Кацярына ТУМАС-ЦІШКЕВІЧ
Спасылкі
[1] https://zviazda.by/be/author/kacyaryna-tumas-cishkevich
[2] https://zviazda.by/be/gramadstva
[3] https://zviazda.by/be/tags/uzbekistan
[4] https://zviazda.by/be/tags/rahmatul-nazarau
[5] https://zviazda.by/be/tags/belarus