Здаецца, да стэлы «Мінск — горад-герой» у эпіцэнтр святкавання 70-годдзя Вялікай Перамогі не прыйшоў толькі хворы і лянівы. З самага ранку з розных кірункаў сюды ішлі мінчане і госці сталіцы — ад малога да вялікага. Кульмінацыяй урачыстасці, да якой рыхтаваліся не адзін дзень, сталі ваенны парад і спартыўна-маладзёжнае шэсце. Карэспандэнты «Звязды» таксама апынуліся ў гэтым святочным віры, каб разам з тысячамі беларусаў адчуць усю веліч і святло гэтага пераможнага майскага дня.
— 9 мая 1945-га таксама быў сонечны дзень, — успамінае ветэран Вялікай Айчыннай вайны Дзмітрый Марчанка. — Я служыў у спецыяльным палку: у Прыбалтыцы мы дабівалі фашыстаў, якія не паспелі збегчы. Толькі вярнуліся з чарговага задання — і тут дзяжурны крычыць: «Перамога!» Гэта была найвялікшая радасць. Мы і крычалі, і стралялі, і абдымаліся, і сумавалі па тых, хто не дажыў да гэтага дня. Вельмі сімвалічна, што гэтае вялікае свята праходзіць у майскія дні, калі абуджаецца прырода, усё квітнее. Тады, 70 гадоў таму і болей, ніхто з нас нават не ведаў, ці застанёмся жывымі. Тым больш не маглі нават марыць пра тое, што праз сем дзесяцігоддзяў будзем святкаваць гэтае вялікае свята.
Дарэчы, на Віцебшчыне, дзе ў партызанах пачынаўся баявы шлях Дзмітрыя Мікалаевіча, ён служыў у тым палку, дзе і Міхаіл Ягораў, які быў разведчыкам у другім батальёне, а потым ён і Мілітон Кантарыя ўзнялі Сцяг Перамогі над Рэйхстагам.
А тым часам парад Перамогі пачаўся з эксклюзіву. Замест легендарных аўтамабіляў «Чайка», каб «прыняць» і «перадаць» парад, міністр абароны генерал-лейтэнант Андрэй Раўкоў і камандуючы парадам, намеснік міністра абароны генерал-маёр Міхаіл Пузікаў выехалі на кітайскіх кабрыялетах. Эксклюзіўныя аўтамабілі, якія існуюць толькі ў двух экзэмплярах, спецыяльна для ваеннага парада ў гонар 70-й гадавіны Вялікай Перамогі ў якасці бязвыплатнай дапамогі нам перадало ваеннае ведамства Кітая. Дарэчы, у перакладзе з кітайскай мовы назва мадэлі аўтамабіля гучыць як «Чырвоны Сцяг».
Упершыню перад тым, як на авансцэну выйшлі вайскоўцы і механізаваныя «ўдзельнікі» парада, цэнтр Мінска, здаецца, замёр — адбылася агульнанацыянальная хвіліна маўчання. А потым пад суправаджэнне артылерыйскіх залпаў прагучаў дзяржаўны гімн Рэспублікі Беларусь.
Пешую калону, па традыцыі, адкрылі самыя юныя ўдзельнікі парада — мінскія сувораўцы. Сінхронна ідучы ў прыгожай чорнай форме з чырвонымі пагонамі і белымі рамянямі, трымаючы раўненне, яны білі ў барабаны, чым задалі тон усяму шэсцю. Перад трыбунамі пранеслі Сцяг Перамогі, сцягі Рэспублікі Беларусь, Савецкага Саюза — краіны, якая перамагла фашысцкую Германію ў Вялікай Айчыннай вайне, штандарты 1-га, 2-га і 3-га Беларускіх франтоў, а таксама 1-га Прыбалтыйскага фронту, што нагадалі і аб Беларускай стратэгічнай наступальнай аперацыі «Баграціён», падчас якой была вызвалена беларуская сталіца.
Як прызнаўся ўдзельнік аперацыі «Баграціён», Сталінградскай бітвы і бітвы на Курскай дузе Аляксандр Фень, вельмі прыемна, што сёлета было шмат урачыстасцяў і мерапрыемстваў да парада. «А парад — прыгожае завяршэнне ўсіх гэтых падзей. Ён яднае ўвесь беларускі народ. Мне, як танкісту, у першую чаргу цікава паглядзець на танкі, заўважаць, што новага з баявой тэхнікі з'явілася пасля таго, як скончылася вайна», — гаворыць ветэран.
Толькі спачатку перад мінчанамі і гасцямі сталіцы прайшлі курсанты Ваеннай акадэміі Беларусі, ваенна-тэхнічнага факультэта БНТУ, вайскоўцы 120-й асобнай гвардзейскай механізаванай брыгады, 38-й і 103-й асобных гвардзейскіх мабільных брыгад, 86-й і 85-й брыгад сувязі, 56-га, 60-га і 74-га асобных палкоў сувязі. У ваенным парадзе таксама ўдзельнічалі прадстаўнікі Дзяржаўнага пагранічнага камітэта, унутраных войск Міністэрства ўнутраных спраў, Міністэрства па надзвычайных сітуацыях. Усяго — 19 пешых разлікаў.
Разам з беларускімі вайскоўцамі на мінскі праспект выйшлі прадстаўнікі Узброеных Сіл Расійскай Федэрацыі. Гвардзейцам 234-га дэсантна-штурмавога Чарнаморскага ордэна Кутузава палка імя Аляксандра Неўскага выпаў гонар ісці другімі — якраз пасля «франтавой» каробкі, у складзе якой у форме салдат Вялікай Айчыннай прайшлі курсанты галоўнай ваеннай ВНУ краіны. Дарэчы, на гадзіну раней па Краснай плошчы ў Маскве, чаканячы крок, прайшлі беларускія спецназаўцы. 75 вайскоўцаў з 5-й асобнай брыгады спецыяльнага прызначэння склалі адзін з пешых разлікаў расійскага ваеннага парада ў азнаменаванне 70-годдзя Вялікай Перамогі.
Па Краснай плошчы меў гонар прайсці і Андрэй Білеўцаў. Праўда, у 1970-х, калі ён быў курсантам Ваеннай акадэміі бранятанкавых войск. Зараз на парад ходзіць толькі як глядач. Яму, як вайскоўцу, цікава паглядзець на сучасную тэхніку, армейскую выпраўку салдат і афіцэраў.
Маладая сям'я Карачун з Мінска на парад прыйшла ўпершыню. Дагэтуль урачыстае шэсце назіралі толькі па тэлебачанні. А сёлета вырашылі ўбачыць усё на свае вочы і не пашкадавалі. Дванаццацігадовую Дар'ю найбольш уразіла ваенная тэхніка. Як прызнаўся малады бацька Віктар, які вёў на парад малых Ягора і Арыну, 9 Мая — сямейнае свята. Лічыць, што менавіта такія мерапрыемствы садзейнічаюць выхаванню патрыятызму і трэба пачынаць гэта рабіць з маленства. Цікавіцца гісторыяй Вялікай Айчыннай вайны і пяцігадовы Даніла, які прыйшоў на парад з мамай Ірынай. «Люблю салдат, — сказаў як адрэзаў хлопчык. — У будучыні буду спецназаўцам. А з тэхнікі мне падабаюцца «Кацюшы»...»
І, нарэшце, доўгачаканая механізаваная калона. Яе працягласць — амаль два кіламетры. Галоўнымі «персанажамі» сталі каля 240 адзінак баявой тэхнікі, якія ўвайшлі ў 24 парадныя разлікі. Права першай прайсці ў параднай калоне было прадастаўлена легендарнай тэхніцы Вялікай Айчыннай вайны.
Саступіўшы месца рарытэтам, на праспекце з'явіліся асноўныя ўзоры ўзбраення і ваеннай тэхнікі Узброеных Сіл Беларусі і Расіі. Сучасная тэхніка сапраўды ўражвае. Магутныя браніраваныя машыны, зенітныя ракетныя комплексы, артылерыйскія ўстаноўкі і сістэмы залпавага агню. Сярод іх — танкі «Т-72Б», баявыя машыны пяхоты «БМП-2», бронетранспарцёры «БТР-80», сістэмы рэактыўнага залпавага агню «БелГрад» і «Смерч», зенітныя ракетныя комплексы «С-300ПС», «С-300В», «Тор-М2» і іншыя.
Упершыню ў парадзе прыняла ўдзел значная колькасць тэхнікі — 7 разлікаў — з Расіі са складу рэгіянальнай групоўкі войскаў. Гэта самыя сучасныя ўзоры: танкі «Т-90», «БМП-3», «БМП-2», «БТР-82А», шматфункцыянальныя лёгкабраніраваныя аўтамабілі «Тыгр», самаходныя артылерыйскія ўстаноўкі «Мста-С» і зенітныя ракетна-гарматныя комплексы «Панцыр-С».
І яшчэ адзін эксклюзіў сёлетняга парада — на праспект выйшлі найноўшыя сістэмы залпавага агню «Паланэз» айчыннай вытворчасці. Рэактыўная сістэма залпавага агню вялікай далёкасці, упершыню паказаная на ваенным парадзе, створана беларускімі арганізацыямі абароннага сектара эканомікі і адпавядае найлепшым сусветным аналагам. Кожная баявая машына дадзенай сістэмы здольна адначасова нанесці кропкавы ўдар па васьмі цэлях на далёкасці больш чым 200 кіламетраў. Шасі баявых і транспартна-зараджаючых машын «Паланэз» выраблены на Мінскім заводзе колавых цягачоў.
Упершыню на парадзе былі паказаны і лёгкабраніраваныя аўтамабілі «Ліс-ПМ» з баявым кулямётна-гранатамётным модулем. Аўтамабілі, вырабленыя на Мінскім заводзе колавых цягачоў сумесна з расійскімі прадпрыемствамі абарончай прамысловасці, аснашчаны айчыннымі сродкамі разведкі, сувязі, назірання і радыёэлектроннай барацьбы і прызначаны для вырашэння шырокага спектра тактычных задач.
Пасля праходжання механізаванай калоны ў небе над Мінскам жыхары і госці сталіцы змаглі ўбачыць асноўныя тыпы авіяцыйнай тэхнікі Ваенна-паветраных сіл і войскаў проціпаветранай абароны Беларусі. Баявымі верталётамі «Мі-8» і «Мі-24», знішчальнікамі «МіГ-29», штурмавікамі «Су-25», ваенна-транспартным самалётам «Іл-76» і самалётамі «Л-39» пілатажнай групы «Белая Русь» кіравалі найлепшыя ваенныя лётчыкі краіны. У паветраным парадзе ўзялі ўдзел і расійскія авіятары, якія прадэманстравалі свой найвышэйшы пілатаж на далёкіх звышгукавых бамбардзіроўшчыках «Ту-22», бамбардзіроўшчыках «Су-34» і вучэбна-баявых самалётах «Як-130», якія ў небе над Мінскам з'явіліся ўпершыню.
Сярод замежных удзельнікаў парада былі і амерыканцы. Перад гледачамі выступіў аркестр Ваенна-паветраных сіл ЗША ў Еўропе. Як прызнаваўся дырыжор аркестра яшчэ падчас рэпетыцыі ў Брэсцкай крэпасці, для іх, нашчадкаў нашых саюзнікаў у барацьбе з нямецка-фашысцкай агрэсіяй, вялікі гонар прымаць удзел у святкаванні 70-годдзя Вялікай Перамогі.
Завяршыўся ваенны парад пляц-канцэртам роты ганаровай варты. Пад акампанемент зводнага ваеннага аркестра Узброеных Сіл 119 вайскоўцаў элітнага падраздзялення беларускай арміі прадэманстравалі новыя элементы і пастраенні. Упершыню гледачы ўбачылі сумеснае сінхроннае выступленне вайскоўцаў як з карабінамі, так і з шашкамі. Як заўсёды, авацый было шмат.
Не шкадуючы сіл, ім апладзіравала і Марыя Шчарбіна, якая ў складзе 30-га асобнага чыгуначнага батальёна 29-й брыгады сувязісткай дайшла ад Растова-на-Доне да Берліна. Дзень Перамогі сустрэла ў сталіцы пераможанай Германіі. «Вайна мяне загартавала, — лічыць Марыя Мікалаеўна. — Мне — 94, а я яшчэ на розных мерапрыемствах прысутнічаю, у тым ліку на парадзе. Ёсць яшчэ порах у парахаўніцах!»
— Дзень Перамогі — адзінае свята, якое я не магу прапусціць, — гаворыць Ніна Урбановіч, якая 9 мая 1945 года сустрэла ў Празе. — Я жыву адна, і парад для многіх з нас гэта нагода яшчэ раз сустрэцца.
Напрыканцы гледачы ўбачылі тэхніку абарончага сектара эканомікі беларускай вытворчасці. Перад трыбунамі прайшлі трактары Мінс-кага трактарнага завода, цягачы Мінскага завода колавых цягачоў, камбайны «Палессе», спецтэхніка «Амкадор» і знакамітыя «БелАЗы», якім няма роўных у свеце.
Завяршылася ўрачыстасць спартыўна-маладзёжным шэсцем «Нашы перамогі — табе, Беларусь». А свята — дзесяціхвілінным салютам. Феерверк быў надзвычай маляўнічым, як і ўвесь Дзень Перамогі.
Вераніка КАНЮТА.
Фота Яўгена ПЯСЕЦКАГА і Аляксандра ШАБЛЮКА.
Спасылкі
[1] https://zviazda.by/be/tags/alyaksandr-shablyuk
[2] https://zviazda.by/be/tags/yaugen-pyasecki
[3] https://zviazda.by/be/tags/veranika-kanyuta
[4] https://zviazda.by/be/medyya
[5] https://zviazda.by/be/svyatochnae
[6] http://zviazda.by/wp-content/uploads/2015/05/11-49.jpg
[7] http://zviazda.by/wp-content/uploads/2015/05/11-50.jpg
[8] http://zviazda.by/wp-content/uploads/2015/05/11-52.jpg
[9] http://zviazda.by/wp-content/uploads/2015/05/11-47.jpg
[10] http://zviazda.by/wp-content/uploads/2015/05/11-46.jpg
[11] http://zviazda.by/wp-content/uploads/2015/05/11-53.jpg
[12] http://zviazda.by/wp-content/uploads/2015/05/11-51.jpg
[13] http://zviazda.by/wp-content/uploads/2015/05/11-48.jpg