«Адкуль я ўзяўся?»

Чаму абавязкова гаварыць з дзецьмі пра секс.

Гэты момант аднойчы прыйдзе — і тваё дзіця, сур'ёзна гледзячы табе ў вочы, запытаецца: «Тата, адкуль я ўзяўся?» І гэтае пытанне куды страшнейшае за жончына «Ты памятаеш, які сёння дзень?» Бо з жонкай так ці інакш дасі рады, а вось што сказаць маленькаму чалавеку, як не шакіраваць яго жорсткай фізіялагічнай праўдай пра тое, чым займаліся тата і мама дзеля яго з'яўлення на свет? Таму многія бацькі адцягваюць гэты момант і хаваюцца за байкі пра бусла ці капусту. На самай справе гаварыць з дзецьмі пра секс не толькі можна, але і неабходна. Але як рабіць гэта правільна?

Здавалася б, даўно мінулі тыя часы, калі пры слове «секс» асабліва далікатныя натуры чырванелі. Пра гэта багата гавораць і пішуць не толькі прагныя да рэйтынгаў журналісты, але і сур'ёзныя спецыялісты накшталт псіхолагаў і дактароў. Але не скажаш, што ўсё грамадства ставіцца да гэтай тэмы спакойна і па-медыцынску ўзважана, асабліва калі справа датычыць палавога выхавання дзяцей і падлеткаў. То там, то сям чуюцца істэрычныя выгукі пра «разбэшчванне» маладога пакалення, а палавая асвета выстаўляецца як корань сусветнага зла. Маўляў, меней ведаюць — меней венерычных хвароб і ранніх цяжарнасцяў. Хоць сусветны досвед гаворыць аб адваротным: невуцтва — адна з асноўных прычын вышэйазначаных праблем, бо інстынкт размнажэння ўсё адно працуе, а разумення, што і як з ім рабіць, няма.

А цікавасць да фізіялагічнага боку адносін паміж мужчынам і жанчынай у дзяцей рана ці позна ўзнікае. Хіба што спосабы яе спаталення мяняюцца ў залежнасці ад эпохі. Калі яшчэ не было інтэрнэту з яго «вясёлымі» карцінкамі, мы з аднагодкамі ўпотай гарталі эратычныя газеткі і часопісы. І ў гэтым нашае пакаленне не было ўнікальным: пачытаўшы ўспаміны Янкі Брыля і Рыгора Барадуліна, я зразумеў, што ў беларускай вёсцы з усёй яе традыцыйнасцю і «цнатлівасцю» з сексу ніхто не рабіў сакрэту Палішынеля. Бо гэта жыццё.

Але ў наш больш свабодны ва ўсіх адносінах час многія бацькі баяцца шчыра гаварыць з дзецьмі пра інтымныя адносіны. І робяць тым самым вялікую памылку: не атрымаўшы адказу на пытанне ад таты і мамы, маленькі чалавек звернецца да аднагодкаў або, што больш верагодна, да інтэрнэту. Што ён там прачытае і пабачыць ды ў якой інтэрпрэтацыі — уявіць няцяжка. Ды многія бацькі папросту саромеюцца такой далікатнай тэмы і стараюцца адцягнуць гэтую важную размову.

Хоць саромецца няма чаго: трэба разумець, што секс — гэтакі ж натуральны для чалавека працэс, як яда і сон. І ў той жа час не самае галоўнае, дзеля чаго жыве чалавек. І чым раней мы раскажам сваім дзецям пра гэту з'яву, тым лепей: бо пазбяганне тэмы толькі распальвае цікаўнасць юнай чалавечай істоты да «забароненага плода». Але ж тыповая рэакцыя большасці бацькоў, калі дзіця, напрыклад, выпадкова пабачыла эратычную сцэну ў кіно, — «Прэч адсюль! Няма чаго табе тут глядзець!» Калі вы так робіце, то віншую: вы ўжо «заякарылі» ў свядомасці малога, што ёсць нейкая таямніца, якую дарослыя чамусьці хаваюць. А пасля, калі вы такі наважыцеся завесці размову, то акажацца, што дзіця ўжо вывучыла «матчастку» па відэароліках у інтэрнэце. Вядома, без усведамлення маральна-этычных нюансаў інтымнага жыцця людзей.

Такім чынам, мы прыйшлі да таго, што гаварыць з дзецьмі пра гэта трэба. Але як — таксама праблема для бацькоў. Прычым адзінага адказу на гэтае пытанне няма нават у спецыялістаў: розныя сайты даюць розныя парады. А сярод адпаведных кніг для бацькоў і дзяцей, што даводзілася трымаць у руках, талковых не так багата. Адны напісаны занадта грувасткай мовай, другія — даюць залішнюю інфармацыю, паглыбляючыся ў апісанні сексуальных адхіленняў. Напэўна, ёсць сэнс распрацаваць з удзелам дактароў, педагогаў, псіхолагаў нейкі дапаможнік для школ і бацькоў пра тое, як падаваць дзецям гэтую далікатную тэму. Свайго кшталту падручнік, у якім бы навукова і абгрунтавана тлумачылася, што і да чаго.

Але адно для мяне відавочна: гаварыць з дзіцем пра секс трэба спакойна і будзённа, не чырванеючы. Такім тонам, быццам бы чытаеш інструкцыю да мікрахвалевай печкі. І пры гэтым не надта паглыбляючыся ў нюансы: не трэба перагружаць юныя мазгі. Няхай для іх гэта будзе інфармацыя з таго ж самага шэрагу, што Зямля круціцца вакол Сонца. Базавыя веды пра свет, да якіх ставішся звыкла і без асаблівага ўзрушэння.

Зрэшты, мне ў гэтым сэнсе пашанцавала: у сябе ў хаце я выпадкова знайшоў стары савецкі дыяфільм «Адкуль бяруцца дзеці». Запылены фільмаскоп для яго паказу таксама знайшоўся. Тэхналогія мезазойская, але змест стужкі аказаўся настолькі ўзважаным і вывераным, што навамодныя опусы дзіцячых псіхолагаў проста «кураць» убаку. Хоць дыяфільм быў створаны ў краіне, дзе сексу фармальна не было. Затое быў моцны навуковы падыход. У тым ліку, да выхавання будучых грамадзян.

Валянцін БОЙКА