Жыццё шматграннае

"Вашаму дому ад нашага", — сказаў сваяк і працягнуў... шклянку — як на першы погляд дык самую звычайную: "маліноўскую", з паяском...

Адзінае... Донца яе "тапілася" ў адмысловай драўлянай падставачцы з надпісам: "Жыццё шматграннае".

...Хто б сумняваўся?!

Але ж нагадваць пра гэта, напэўна, трэба.

Рай

Анекдот — і нават з працягам: двоечнік адзін не мог на карце Італію знайсці.

— Уніз, уніз глядзі, — шаптаў-падказваў яму сябрук, — яна, як бот...

— Сам ты, як бот, — заступіўся за краіну настаўнік. — А Італія — як рай.

І сапраўды: сонца, мора...

Паўз бераг — некалькі вуліц: атэлі на іх, жылыя дамы.

— Во дзе жыць бы! — зайздросціць адзін з адпачывальнікаў з блізкага пляжа. — Дыхаць морам, слухаць шум...

— Ды калі з каханай жанчынай... — памарыў другі...

— ...Пры грашах, — перапыніў яго трэці.

— І маладым-здаровым...

А тады, можа, рай хоць дзе?

Змены

Што ні слуп — аб'явы. Рознага кшталту — ад звычных "Кладка печаў...", "Рамонт камп'ютараў...", "Згубіўся кот..." да досыць нечаканых: "Шукаем маладую жанчыну (сурагатную маці), якая вынасіць наша дзіцятка...", "Здам кватэру за інтым...", "Прыму ў дарунак ваш халадзільнік. Можна няспраўны. Вывезу сам...".

Пры кожнай з аб'яў — нумар тэлефона, месцамі — кошт паслуг...

Гэта — цяпер. А некалі...

Некалі знаёмы маляр і бацька чатырох дзяцей з рук фарбу не змываў, пакідаў — на ўсякі выпадак. "А раптам, — казаў, — нехта ў транспарце згледзіць? Папросіць рамонт у кватэры зрабіць".

Усё "пуцём"?

Лёс звёў (шкада, ненадоўга)...

Але ж жанчына пра сябе расказала шмат: і што вырасла ў добрай сям'і, у дастатку, што пасля школы адразу паступіла — і туды, куды хацела, што замуж выйшла за хлопца, якога пакахала і які пакахаў яе, што Бог (не аддзякаваць!) даў ім цудоўных дачушак, якія таксама добра вучыліся, таксама адразу паступілі і таксама замужам — за каханымі, гадуюць наступнікаў... Ды такіх жа пацешных!..

Усё "пуцём", карацей — ну хоць у некага!..

А можа...

Можа, часу вобмаль было, і мы з ёю проста... мала размаўлялі?

Не дома...

Ромік, дружбак, у Штатах даўно. Як пісаў — там гіблота наезджых. А хто і адкуль?..

— І'm frоm Bеlаrus, frоm Whіtе Russіа (я з Беларусі, з Белай Расіі), — сказаў свайму начальніку.

— А гэта дзе? — праявіў недасведчанасць той.

— Побач з проста Расіяй.

— А чаму ваша — белая? У вас што — чорных няма?

— Амаль...

— Я з такой краіны ніколі б не паехаў! — сказаў бос (у кожнага свае заганы — ну не любіць ён чарнаскурых).

Сярод людзей тутэйшых бялявых і напраўду шмат... Ва ўсім белым — летам — таксама. Безліч фасонаў, безліч аздоб — вочы разбягаюцца! І... "збягаюцца": спыняюцца раптам на светлай мужчынскай майцы з кідкім надпісам: "Беларусь перадусім".

...Тых, хто спавядае гэты прынцып (не толькі на словах), на жаль, няшмат.

Калі б больш — Рома жыў бы, напэўна, дома.

Каб не ежка...

Пытанні спрадвечныя: адкуль бярэцца пыл і куды знікаюць грошы?

— Ну з ранку ж былі! Немалыя... Дзе дзеліся? — адкрыўшы кашалёк, абураецца суседка ўвечары.

— "Дзе, дзе", — злуюць на яе сямейнікі, — у гастраном пасля працы заходзіла?

— Так.

— Дык чаму здзіўляешся?

...І сапраўды — чаму? "Каб не ежка, не адзежка, была б грошай поўна дзежка" — старая прымаўка.

З дзвюх бед

Продкі казалі, што грошы не неба — дастанеш, як трэба.

Магчымасці і напраўду, як быццам, ёсць: можна ж і (мяркуючы па рэкламе, прасцей простага) узяць крэдыт, улезці ў доўг (аддаваць, праўда, складаней), можна пашукаць іншыя заробкі ці нешта прадаць... Можна эканоміць, браць кватарантаў...

На знаёмым прадпрыемстве вырашылі палову пустуючай майстэрні пад офіс здаць, марафет у ёй навялі, пагалоску пусцілі, потым "кандыдатаў" сталі прымаць. Прычым не без поспеху: і адна фірмачка, як быццам, гатовая ўсяліцца ды грошы плаціць, і другая не супраць... Уваход бы толькі асобны...

Што за праблема, здавалася б: першы паверх (і іншых няма), дзевяць вокнаў. Вымай з праёма любое, разбірай пад ім два метры кладкі, устаўляй дзверы — і справе канец...

Але ж будынак не прыватны, не на сваім падворку стаіць, значыць, на любыя работы (што і зразумела!) дазвол патрэбен, потым праект... На яго распрацоўку, на шматлікія ўзгадненні час патраціцца, на ўсё разам — немалыя грошы. Адкуль?

І без гэтага ніяк, бо штраф.

Пасядзелі: прыкінулі выдаткі — спачатку на ўсё першае, потым — на другое. І... была ні была: разабралі кладку.

Тое! Ды... не тое!

"У шумнай зале рэстарана..."

Тры сталы там (рознай даўжыні), тры кампаніі — мы хораша сядзелі, бо за вочы было і напіткаў, і наедкаў, і жартаў, і тостаў...

Адзінае — за цэлы вечар! — ну ніводнай тутэйшай песні пад моднае цяпер караоке, ніводнага беларускага танца — апроч, можа, полькі, ніводнага слоўца...

Зрэшты, не — было: напрыканцы ўжо нейкая з маладзіц для "прамовы" ўстала... А голас — ну піскля пісклёй! Ці не ўсе на яе азірнуліся, ці не ўсе перасмыкнуліся. Нехта адзін сказаў:

— Вішчыць, як парася ў плоце.

Трэба разумець, у рускай мове больш трапнага параўнання не знайшлося?

Двое

Іванавіч другі раз жанаты: з дзеўкай сышоўся, па гадах — дачкой. Але ж жыве, не скардзіцца, прынамсі, пакуль. Ну, хіба самым блізкім і па драбязе:

— Цешча ў мяне — чалавек, — аднакласніку прызнаўся. — А вось цесць — скула яму ў бок... Па-людску ну ніколі не вітаецца: усё "Прывітанне, мой юны сябар!" А я яму і слова не скажы: на два гады за мяне старэйшы, але ж ён — цесць.

Папярэднікі. І наступнікі

Горад. Вакзал. Натоўп — відаць, з электрычкі, бо ў многіх аж рукі абрываюцца — сумкамі, вёдрамі.

— Вітамінаў на дачы наспела, малінак, — ставячы сваё ля ног, хваліцца пажылая жанчына. — І такая ж сёлета чыстая!.. Дык абабрала во, унучкам вязу. Хай частуюцца... Свежанькай. А астатнюю — на "пяцімінутку" пушчу. І зноў жа ім! Сабе хіба слоічак — на лякарства...

Што ёсць, тое ёсць: аніводзін унук яшчэ не пайшоў ад бабулі галодным, па азначэнні!

А вось бабулі потым ад іх...

Памежнае

Студэнт юрыдычнага факультэта на экзамене зрэзаўся, але ж фасону не страціў.

— Можна падумаць, — сказаў старому прафесару, — што вы ўсё ведаеце?

— Калі не ўсё, дык шмат, — пахваліўся той.

— А давайце тады я вам пытанне задам? Адкажаце — стаўце мне двойку, не адкажаце, — тады пяць...

— Ну давай...

— Скажыце, спадар прафесар, што такое законна, але нелагічна, і што такое лагічна, але не законна?

Пачухаў прафесар патыліцу, падумаў, потым узяў залікоўку, паставіў студэнту "пяць" і адпусціў.

Прыходзіць на экзамен другі студэнт — выдатнік. Прафесар да яго:

— Толькі адно пытанне: калі ведаеце, скажыце мне, што такое законна, але нелагічна, і што такое лагічна, але незаконна?

— Лёгка, — заявіў студэнт. — Вось вам, прафесар, 70 гадоў, а вашай жонцы няма 30. Гэта законна, але нелагічна. У вашай жонкі ёсць малады каханак. Што, вядома ж, незаконна, але лагічна... А вось тое, што вы папярэдняму студэнту-ёлупу паставілі пяць, — і незаконна, і нелагічна.

Гэта, як вы здагадаліся, анекдот. Зараз — чысцюткая праўда (з ліста): "Вайсковую службу я праходзіў у горадзе Тэрмезе. Туды, на граніцу з Афганістанам, мы з'ехаліся з ўсіх куткоў Савецкага Саюза і размаўлялі толькі па-руску. Мне стала страшна, што я забудуся сваю родную мову, таму я выпісаў беларускую газету..."

Не так дзіўна, згадзіцеся, што выпісаў. Не так дзіўна, што атрымліваў і чытаў — аж на той далёкай мяжы. І нават тое, што чытае дагэтуль!

Але ж ліст напісаны па-руску.

Значыць, мова ўсё ж забылася? Калі не там, дык тут — дома.

Па цяперашнім часе яно, зразумела ж, законна, але... Ці лагічна?

Гэта гучыць...

Сталіца, метро, схема ліній. Дзве з іх даўно працуюць, развозяць людзей, трэцяя — у праектах яшчэ...

Назвы станцый цікавыя: сярод старых — плошча Леніна, Кастрычніцкая, Пралетарская, Маладзёжная, Спартыўная...

Сярод новых (пачуйце!) — Слуцкі гасцінец, Немаршальскі сад, Кавальская слабада...

Гучыць! І будзе ж гучаць! Потым. Але мы ці пачуем?

Падзел

Вёска. Клады. Вузкая сцежка — паміж агароджаў, паміж магіл. Галасы — наперадзе. Спачатку — здзіўлены:

— А гэта што, Барысіха памерла?

— Ды гады са тры ўжо... Ты што — не ведала?.. Хоць яно і грэх пра нябожчыцу, але ж от паскудная баба была! З усім светам перагрызлася... Толькі сябе глядзела...

Ля магілкі яе (потым параўняліся) вецер паваляў вянкі; праз іх, у рост чалавека, падняўся быльнёг.

Але ўразіў не столькі ён: побач, у той жа агароджы, была яшчэ адна магіла — хай сціпла, але ж прыбраная: са сподачкам і чарачкай, з букецікам штучных кветак, са старым драўляным крыжам... Надпіс на ім сцёрся.

А памяць, выходзіць, жывая?

Спадчына

...Цётачка памерла ўвосень — пасля цяжкай, працяглай хваробы.

Хату і грошы яе падзялілі сыны, усё астатняе перабіралі нявесткі:

— Гэта будзе мне, — вырашала старэйшая, — гэта, калі трэба, табе, гэта спалім, гэта зноўку мне, гэта выкінем...

— А можа, і ты нешта возьмеш? — "убачылі" раптам пляменніцу.

— Не! — схлусіла дзеўчаня (а то ж падумаюць, што бедная, з беднай сям'і)...

А калі па праўдзе, то на адну рэч вочы гарэлі: у цётчын буфецік немаведама калі і адкуль трапіў, як цацачка маленечкі, пузаценькі, беленькі збаночак — для вяршкоў...

Пасаромелася тады, не папрасіла. Нейкая з нявестак, відаць, забрала.

Пляменніца праз колькі часу купіла іншы.

Але, што цікава, усё роўна "карыстаецца" тым, вельмі старым, цётчыным! Бо кожны раз узгадвае яго (і, адпаведна, цётку!), калі здымае з паліцы, калі налівае вяршкі, калі ставіць на стол, калі мые...

Спадчына...

Хоць і віртуальная.

Валянціна Доўнар.

Р.S. Кніжка абразкоў "Каб сказаць... І пачулі" ў кнігарнях (прынамсі, сталічных) пакуль прадаецца. Пытайцеся.