У мяне завядзёнка такая — кожнае лета хацець на мора
...А ў той год — дык нават пабываць: летам, на Чорным!
Што казаць — адвялі душу: накупаліся тады ў пяшчотнай празрыстай вадзе, нагрэліся пад ласкавым паўднёвым сонейкам, напіліся, наеліся рознай смакаты і ўбачылі столькі хараства...
— Ведаеш, чаго я зараз хачу? — на адвітанні з морам спытала сяброўка. — Прывезці сюды маму — хоць на тыдзень, хоць раз у жыцці...
Мары, як вядома, збываюцца і... не збываюцца: на вось гэту — не было то грошай, то часу, а потым...
Потым мама перанесла інсульт.
Гэта — жарт: "Хачу на мора гэтым летам...".
Не ў мяне адной завядзёнка такая — кожнае лета хацець на мора.
Пералом
На працу ў той ранак Ваня паехаў сам, а вось адтуль яго ўжо забралі: на "хуткай", без рукі — так званая вытворчая траўма.
Напакутаваўся, бедны... Але ж — дзякаваць Богу і сваёй сям'і — "ласты не склеіў": навучыўся (адной левай!) есці варыць, дровы секчы, потым машыну вадзіць — сваю... А ўжо далей болей — стаў рамантаваць чужыя. І, можна сказаць, аджыў... Але тут палавіне яго не пашчасціла: нагу зламала...
Надоечы мы званілі ёй — на мабільны. Спыталі найперш, ці не перашкодзілі, ці можа яна размаўляць?
— А як жа! Магу, — узрадавалася жанчына. — Хоць мы тут з мужам цяпер. У краме... Прадукты на тыдзень купляем, а заадно — людзей весялім.
Уявілі, як яны, напару (ён з пустым рукавом, яна ў гіпсе і на мыліцах) ходзяць па гандлёвай зале, як перад імі паважліва расступаецца народ, з якой цікавасцю пазірае. Бо пара — сапраўды нечаканая, сапраўды... прыгожая...
І хто б гэта бачыў, калі б... не пераломы?
Быў бы куст...
Сяброўка непадалёку жыве. Што, вядома ж, добра — нейкіх дзесяць хвілін язды. А калі і тралейбус якраз...
— Тут затор, тут такі затор! — гэта першае, што чую, зайшоўшы. — Я сёння да вечара, мусіць, не даеду! Не ведаю, чаму... Можа, аварыя дзе. Але ж стаім! Глуха, — па мабільным "рапартуе" камусь адна з пасажырак.
"Рапартуе", як нанятая: вельмі смела, гучна...
Ад чаго, як той казаў, розум кірэчыцца, бо толькі сляпы не бачыць, што тралейбус едзе.
У бок дзяўчыны, што вось гэтак нахабна хлусіць, пазіраюць ці не ўсе пасажыры.
Што яна? Не, не бянтэжыцца, не камплексуе — і ў думках не мае! Яна ліха падманвае далей.
— Во дае! — захапляюцца дзяды з пярэдняй пляцоўкі. — І маладая ж зусім... І недзе ж працуе... І нехта ж яе навучыў...
Сумесная выснова: "настаўнікаў" тых цяпер больш чым дастаткова. Ды і ў працоўных месцах недахопу няма: быў бы куст, як той казаў, а варона знойдзецца.
Маладзіца... Як брусніца?
Падчас вучобы ў інстытуце ў іх дружная група была — пераважна з дзяўчат. Можа, таму і не пагубляліся: хоць зрэдчас, але пісалі адна адной, віншавалі са святамі, тэлефанавалі і нават сустракаліся. Надоечы — з добрай нагоды: 60 гадоў пасля заканчэння вучобы.
— Нас восем чалавек прыехала... Можа, у апошні раз ужо, — уздыхала адна з выпускніц. — Бо чаго ж хацець — узрост... Я там, ці не самай маладой выглядала, бо без кіёчка яшчэ. Ён жа найбольш гады выдае?.. А слепаватасць ды глухаватасць маю ніхто і не заўважыў!
Пры ўсім багацці выбару...
Іронія лёсу: з некім звядзе, потым развядзе, "пажартуе" зноў...
— Зойка, Зоечка ты?! — крычыць нейкая кабета.
Крычыць — на задняй пляцоўцы аўтобуса. Каму — не відаць (народу шмат), затое чуваць, што называецца, за вярсту...
— Што — не пазнаеш? А я дык цябе адразу!.. Памяць у мяне — ого-го! Ну як ты?
Мяркуючы па паўзах, тая Зоечка нешта адказвае — хоць і коратка, але што — не чуваць. Затое суразмоўніцу яе — каб нават не хацеў...
— А працуеш, працуеш дзе? На трактарным? — гэтак жа гучна пытае яна. — І замужам? За тым самым? А дзеці, дзеці ў вас якія?..
У салоне зноў павісае паўза (мусіць, на кароткі адказ?), пасля якога звініць не толькі па-ранейшаму гучнае, але і абуранае ўжо:
— Як гэта няма?! Дзяцей няма?! Ну ты даеш?.. Во дурніца... Чаму? Цяпер жа столькі магчымасцяў...
Голас заглушае бразгат дзвярэй: аўтобус спыняецца на чарговым прыпынку, некага з пасажыраў выпускае (магчыма, Зоечку?), некага падбірае — едзе далей. І ў напружанай цішыні, як падалося, вязе ці не відавочнае: для таго, каб паразумнець, каб займець хоць трохі такту і далікатнасці, магчымасцяў цяпер не менш — кнігі, радыё, тэлебачанне, інтэрнэт...
Шкада, што карыстаюцца імі далёка не ўсе. Нават — з цудоўнай памяццю.
Затое весялей!
Браць кватарантаў баба Аня не думала — ні ў якім разе! Казала (і мела ж рацыю?), што цяпер нават родныя — маці з дачкой — і то не ўжываюцца, а ўжо чужынцы... Бронь Божа!
Аднак... Хто знае, што каго чакае? Да старых бабы Аніных хвароб прычапіліся новыя, і без лекаў з імі ніяк... Да таго ж зняць пакойчык — на тры месяцы, за добрыя грошы — прасіўся не нехта там з вуліцы, а добры знаёмец — сын найлепшай сяброўкі.
Не ўстаяла бабуля — згадзілася прытуліць. І назаўтра ж (з дзявочай памяці ды ў старэчы склероз)... забылася. Літаральна: гэта значыць, сонейка прыпякло, — яна ўсё лішняе скінула і галяком, лічы, па кватэры... Яшчэ і з песняю. А тут — дзверы адчыняюцца...
Так што гаспадыня ведае цяпер (і дакладна!): разам з кватарантам жыць, вядома ж, не лепш. З ім — значна весялей.
Па кропельцы — рэчка...
Жнівень, спёка — дзверы ў крамах расчынены... Ад чаго гэта, невялічкая, здалёк яшчэ вабіць пахамі — свежай выпечкі, кавы...
Піць яе мы збіраемся дома — пірожныя бяром з сабой, вядома ж, заплаціўшы — за ўсе дзевяць...
А сталі выкладваць на талеркі — аднаго не далічыліся.
Мусіць, памыліліся ў краме, ці...
Стары анекдот: прадаўшчыца Лена свой першы мільён зарабіла дзякуючы фразе: "Дзесяць рублёў буду вам вінавата".
З людзьмі...
У Яўгенавіча падстаў для гонару, ці не сто, а вось яго самога — ні на грам. З усімі ён папросту: у таго пра здароўе спытае, у таго — пра дзяцей; з некім пажартуе, некага на працу ці з працы падвязе... Хоць на службовай машыне, хоць на сваёй...
Што не ўсе разумеюць.
Надоечы свайго калегу здзівіў. Той на прадпрыемства з новым праектам прыехаў — круты-круты, пальцы ўроскідку... Пакуль перамовы вялі, — час абеду настаў.
— Тут паблізу рэстаран ёсць. Я пазваню, каб нам столік накрылі. Разам паабедаем, — вырашыў госць.
— Не, дзякуй, — адмовіўся гаспадар, — я ў сваёй сталоўцы палуднаваць прывык.
— І што там можна есці?
— Чаму ж не? Айда за кампанію!..
Пакуль ішлі туды, з некім павіталіся-парукаліся, з некім паразмаўлялі, пастаялі ў чарзе...
І ўжо ў ёй госця як падмянілі! Казаў, гадоў 30 скінуў: як быццам у студэнцкую сталоўку патрапіў — з раздачай, з падносамі, з салатай са свежай капусты, з коржыкам... Шчаслівы быў, як дзіця!
Падалося, хоць у людзі і выбіўся, — чалавекам застаўся.
Зух — супраць мух...
Ёсць спадніцы максі, ёсць мідзі, ёсць міні... У дзеўкі, што крочыла наперадзе, — усё змяшалася, як той казаў: гэта значыць, левае сцягно ніжэй калена было закрыта нейкай лёгкай тканінкай, затое правае... голае — ну зусім. Без люстэрка і спехам, відаць, прыбіралася... А вось ідзе — памалу, быццам на шпацыр.
Прыйшлося дагнаць і, параўняўшыся, ціха заўважыць:
— Прабачце, у вас спаднічка задралася...
Нос у дзеўкі задраўся раней — адным знішчальным позіркам яна сказала: "Цемра егіпецкая, ну што ты разумееш!..". А ўголас яшчэ і дадала:
— Гэта фасон такі: злева — даўжэй, справа — карацей. Так задумана...
— Каб, — удакладніла, — бялізна віднелася?
Пасля гэтага дзеўка, падобна азірнулася, бо ўслед спалохана прамармытала:
— Ой, як жа!.. Прабачце... Дзякуй...
Яны, гэтыя словы, былі, вядома ж, не лішнія: добра, што сказала. Але ж куды лепш было б, каб яна яшчэ і зразумела, што пагарда чалавеку пасуе прыкладна гэтак жа, як... задраная спадніца.
"Канцэрт"
Святлана — добрая душа. Шмат гадоў дапамагала адной адзінокай бабулі, а калі той не стала, — шэфства ўзяла над другой. Гэта няцяжка: па магчымасці, зайсці, нечым пачаставаць, занесці цікавую кніжку, пагаварыць — распытаць (як у той раз, прынамсі), можа, спаць яна лепей стала, можа, у вушах больш не звініць?
— Звініць... Бывае, — скардзіцца бабуля. — І хай бы ж розныя мелодыі там былі, а то адна і тая ж, адна і тая ж! Дурны канцэрт...
На жаль — не па заяўках...
За што змагаўся?
...Дзяўчына была маладая і вельмі прыгожая — ад кавалераў адбою не мела. Ды і жадання адбівацца. Які ў тым сэнс па цяперашнім часе? Справа ж маладая: з адным нейкі час пажыла, потым — з другім, з трэцім... Пакуль неспадзеўкі не зацяжарала ад чацвёртага, пакуль не нарадзіла малое, не ўзялася гадаваць. Рабіць гэта — адной, без мужа, было вельмі цяжка, а ўжо без грошай яго — немагчыма наогул!
Выйсця не мела — пайшла спаганяць аліменты. Думала — не будзе вялікіх складанасцяў!.. Як бы не так: судзіцца прыйшлося, двойчы генетычную экспертызу рабіць (першай так званы бацька веры не даў)... Ды і пасля другой у жыцці маладзіцы няшмат што змянілася, бо на дзіця сталі прыходзіць не грошы — вартыя жалю капейкі.
Як ні крыўдна было, з гэтым яна змірылася...
З чым не змірыцца — аніколі ў жыцці! — дык гэта з тым, што дзіцятка яе — такое харошае, такое разумнае, такое любімае... загінула! Загінула раптоўна, недарэчна, трагічна...
На пахаванне (гэта ж гора якое!) уся акруга сышлася...
І бацька прыехаў...
Адны казалі, што плакаў ён і дзіця сваё шчыра шкадаваў. Другія — што прыязджаў упэўніцца: аліменты больш плаціць не трэба.
Двое
Жнівень, горад, вуліца... Зранку яна — амаль пустая. Хіба двое насустрач: на тварах "напісана" — маці і сын.
— Вы не ведаеце, дом нумар 17 — гэта дзе? — пытае яна.
Не ведаю, а падмагчы хачу. Таму на ўсякі выпадак цікаўлюся: а што ў тым доме?
— Ды каледж... Як па-ранейшаму — тэхнікум, — тлумачыць жанчына і, падняўшы позірк на хлопца, дадае: — Сын во — паступае, прафесію хоча мець...
Малайчына — нічога не скажаш! І не кажу: тлумачу, дзе знаходзіцца тая ўстанова, як карацей прайсці.
Жанчына ўважліва слухае, хлопец... Хлопец, што называецца, ловіць варон: пазірае на дарогу, на машыны:
— Глянь, — тузае за рукаў матулю, — "смарцік" які...
— Вырас, а дзіця дзіцём, — усміхаецца яна і досыць строга дадае: — Ты лепш бы слухаў, дарогу запамінаў! Без мяне ж хадзіць давядзецца...
— Давядзецца — пайду, — незадаволена бурчыць юнак...
А пакуль яны (маці — на галаву ніжэйшая за сына і сынок — на тую ж галаву вышэйшы, але "дзіця дзіцём") ідуць побач...
Валянціна Доўнар.
Ад яе ж... Кніжка абразкоў "Каб сказаць... І пачулі" ў кнігарнях яшчэ прадаецца. Пытайцеся.
Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».
Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.
Актрыса НАДТ імя М. Горкага — пра шлях да сцэны і натхненне.
Тата і мама — два самыя важныя чалавекі ў жыцці кожнага дзіцяці.