Дыскрымінацыя: Шампіньёны не любяць радыенукліды?

Адна грыбніца здольная «ўцягваць» у сябе сокі з глебы і атмасферы ў радыусе да 20 і нават 60 метраў. Асабіста я з гэтымі асцярогамі не згодны, паколькі лес па сваіх хіміка-функцыянальных вартасцях уяўляе сабой фабрыку біяперапрацоўкі жывёльных і раслінных тканак. Зразумела, яго патэнцыяльныя аздараўленчыя магчымасці наўрад ці можна параўнаць з аранжарэямі і парнікамі, дзе вырошчваюць «хатнія» грыбы. Мяркую, чытачу было б цікава даведацца аб навуковай класіфікацыі грыбоў нашых лясоў і парнікоў з пункту гледжання назапашвання цэзію-137. Менавіта ён, як найбольш небяспечны радыеактыўны элемент, вінаваты ў парушэнні работы, скажам, печані і мозга.

Па ўзроўні назапашвання цэзію-137 вучоныя ўмоўна дзеляць грыбы на чатыры катэгорыі. Найбольш небяспечнай з'яўляецца 1-я катэгорыя, куды трапляюць грыбы з радыенуклідамі, якіх больш за дапушчальны ўзровень у шапачках і ножках. Іх нават называюць «грыбамі-акумулятарамі»:
польскі — шапачка карычневага колеру, ножка бура-жоўтага; з губкаватай сеткай зеленавата-жоўтага колеру пад шапачкай;
казляк — шапачка і ножка аранжава-жоўтага колеру (губкаваты);
краснушка — чырвоненькая шапка, жоўта-белая ножка (пласціністы);
гаркуха — жоўта-карычневага колеру (пласціністы);
каўпак кольчаты — жоўта-бежавага колеру (пласціністы);
масляк асенні — шапка светла- або цёмна-карычневая, ножка жоўтая (губкаваты);
махавік — шапачка і ножка цёмна-карычневага колеру, сетка жоўта-зялёнага колеру (губкаваты).
Другую катэгорыю складаюць грыбы, якія адносяць да ліку таксама досыць небяспечных для здароўя чалавека. Асабліва такія грыбы небяспечныя для дзяцей, цяжарных, старых людзей з аслабленым здароўем. Трапляюць у гэту групу нават лісічкі. Гэта так званыя «моцныя назапашвальнікі радыенуклідаў». Яны патрабуюць 5-разовага прамывання і адварвання (не менш за 25 хвілін), пасля чаго ваду трэба зліць і зноў прамыць грыбы халоднай вадой. Такім чынам, наступная катэгорыя:
падгруздак чорны — шапачка цёмна-бурая, ножка жаўтаватая (пласціністы);
грузд чорны — шапка і ножка шэра-зялёныя (пласціністы);
ваўнянка ружовая — шапка і ножка светла-ружовыя (пласціністы);
абабак — шапка шэрага, бурага, карычневага колеру (губкаваты);
Трэцяя катэгорыя грыбоў назапашвае радыенукліды ў сярэдняй ступені, а значыць, іх можна назваць менш небяспечнымі:
апенька асенняя — светла-карычневая, з каўнерыкам, шапачка ў драпкі (пласціністы);
баравік — шапка карычнева-жоўтая, ножка белаватая (губкаваты);
падасінавік — шапка ружовага, чырвонага колеру, ножка шэра-белая (губкаваты);
падзялёнка — шапачка цёмна-зялёнага колеру, ножка жаўтаватая (пласціністы);
сыраежка — шапка чырвоная, ножка белая (пласціністы).
Чацвёртую катэгорыю складаюць самыя бяспечныя грыбы. Іх умоўна называюць «дыскрымінатарамі радыенуклідаў»:
шампіньён — шапачка і ножка белыя, з каўнерыкам (пласціністы);
капялюх стракаты — высокі стройны грыб з каўнерыкам на ножцы, махнатая шапка (пласціністы);
страчок — з хвалістай карычневай шапкай, белай ножкай;
апенька зімовая — светла-карычневая шапачка з цёмным малюнкам у цэнтры на тонкай ножцы (пласціністы);
дажджавік — белы, сферычны;
сыраежка цэльная — шапачка ад зялёнага да сіневата-жоўтага колеру, ножка белая (пласціністы);
дрэўнавушка — светла-шэрая з карычневым адлівам.
Мяркуецца, што гэтая, чацвёртая катэгорыя, нават выводзіць радыенукліды з арганізма (ад 20 да 40 працэнтаў). Гэтыя грыбы карысныя для ўсіх узростаў, умацоўваюць нервовую і імунную сістэмы.

Сяргей АНУПРЫЕНКА,

вядучы навуковы
супрацоўнік НАН Беларусі,
доктар філасофскіх навук