У верасні ў Астане, цудоўнай новай сталіцы Казахстана, пабудаванай амаль з нуля ўсяго за пятнаццаць гадоў, прайшоў Еўразійскі форум новых рынкаў. Мерапрыемства сабрала больш за сотню палітыкаў, чыноўнікаў, экспертаў, фінансістаў, бізнесменаў, медыя-менеджараў, навукоўцаў з усяго свету.
Арганізатарам форуму, які праходзіць у розных краінах, сталі Назарбаеў Універсітэт, Нацыянальны аналітычны цэнтр (Казахстан) і амерыканская па паходжанні транснацыянальная кансалтынгавая кампанія Сеntеnnіаl Grоuр. Першае такое мерапрыемства прайшло ў 2005 годзе ў Оксфардзе, і з тых часоў форум стаў прэстыжнай і ўплывовай пляцоўкай для абмеркавання праблем і перспектыў эканамічнага развіцця ў розных рэгіёнах свету. У клуб удзельнікаў форуму ўваходзяць былыя прэзідэнты і прэм'ер-міністры розных дзяржаў, некаторыя з якіх прынялі ўдзел у цяперашнім пасяджэнні (Эхуд Ольмерт, Ізраіль; Аляксандр Квасьнеўскі, Польшча; Рамана Продзі, Італія; Альфрэд Гузенбауэр, Аўстрыя; Хорхе Кірога, Балівія).
Казахстан упершыню стаў прымаючым бокам форуму. І для гэтай краіны арганізацыя падобнага мерапрыемства стала магчымасцю гучна заявіць пра свае геаэканамічныя і палітычныя дамаганні. Дзякуючы бліскучай працы аператара форуму — арганізацыйнай каманды Еўразійскага медыя-форуму, які на працягу многіх гадоў праводзіцца пад эгідай Дарыгі Назарбаевай, — гэтая задума была цалкам рэалізавана.
У канцэнтраваным выглядзе стратэгічныя напрамкі развіцця Казахстана былі выкладзены ў «Стратэгіі-2050», якую агучыў прэзідэнт Нурсултан Назарбаеў у ходзе звароту да народа і парламента ў снежні 2012 года, а таксама прадставіў міжнароднай супольнасці ў рамках форуму. У адпаведнасці з гэтым дакументам Казахстан мае намер да 2050 года ўвайсці ў трыццатку найбольш развітых краін свету. Рэалізацыя такой стратэгіі прадугледжвае акцэнт на сямі ключавых напрамках развіцця: стварэнне і ўмацаванне інстытутаў, удзел у рэгіянальнай і глабальнай эканамічнай інтэграцыі, развіццё чалавечага капіталу, стварэнне эканомікі ведаў, тэрытарыяльнае развіццё шляхам стварэння двух буйных гарадскіх цэнтраў і сеткі «разумных» экаполісаў, развіццё энергетыкі і энергазберажэння і развіццё зялёных тэхналогій.
Такое амбіцыйнае бачанне задач нацыянальнага развіцця, безумоўна, з'яўляецца яркім прыкладам стратэгічнага планавання ў зусім маладой краіне. Казахстан, абапіраючыся на ўжо створаную эканамічную базу і трывалы, стабільны экспарт вуглевадародаў, спрабуе не стаяць на месцы і развівацца дынамічна.
Сярод розных вымярэнняў абмеркавання «Стратэгіі-2050» для мяне вялізны інтарэс уяўляла размова аб тых умовах доступу ў элітны клуб дзяржаў, якія павінен прыняць Казахстан. Бо з падобнымі (і ва ўсякім разе — не больш спрыяльнымі) інстытуцыянальнымі рамкамі ў сваім развіцці можа сутыкнуцца і сама Беларусь.
Перш за ўсё, вельмі цікавымі ў дакладзе Нурсултана Назарбаева былі пазіцыі, звязаныя, па сутнасці, з добраахвотным самаабмежаваннем эканамічнага росту.
Па-першае, казахстанскі лідар абвясціў аб тым, што здабыча нафты ў рэспубліцы да 2050 года не будзе перавышаць 2 млн барэляў за суткі для таго, каб забяспечыць устойлівасць нафтавай галіны краіны.
Па-другое, пры выбары ключавых напрамкаў эканамічнага развіцця Нурсултан Назарбаеў зрабіў акцэнт на развіцці альтэрнатыўнай энергетыкі, якая да канца пазначанага перыяду павінна даваць да 50% усёй генераванай электраэнергіі ў энергабалансе краіны. Прычым, як было зразумела з кантэксту, гаворка не ідзе аб прымяненні атамнай энергетыкі.
Па-трэцяе, кажучы аб прамысловым развіцці, казахстанскі лідар адзначыў, што прыйшоў час «спыніцца і паглядзець», якія вытворчасці варта развіваць у Казахстане, а якія — не. Сярод першых былі названыя высокатэхналагічныя вытворчасці ў незанятых глабальных нішах: чыстая энергетыка, робататэхніка, нанатэхналогіі, аэракасмічная прамысловасць, генная інжынерыя. Характэрна, што ў гэтым шэрагу няма прапаноў аб развіцці атамнай энергетыкі, нягледзячы на наяўнасць у Казахстане запасаў урану. Таксама няма прыярытэтнай стаўкі на машынабудаванне і стварэнне ўласнай станкаінструментальнай базы.
Відавочна, такая спецыфіка выбару прыярытэтаў нацыянальнага развіцця Казахстана адлюстроўвае, у першую чаргу, інстытуцыйныя ўмовы, якія існуюць на глабальным узроўні. Ставячы задачу ўваходжання ў топ-30 развітых краін свету, Астана, безумоўна, разумее пад гэтым не проста колькасны рост тых ці іншых паказчыкаў да адпаведнага ўзроўню. Гаворка ідзе менавіта пра ўваходжанні ў элітны глабальны клуб, што прадугледжвае адпаведнае прызнанне рэгіянальнай і сусветнай ролі Казахстана з боку вядучых нацыянальных і транснацыянальных суб'ектаў сучаснага свету.
Асаблівае месца ў абмеркаванні перспектыў развіцця Казахстана да 2050 года займае тэма еўразійскай інтэграцыі. Цэлы шэраг высокапастаўленых заходніх экспертаў выказалі свае сумненні ў мэтазгоднасці рэалізацыі еўразійскага інтэграцыйнага праекта ва ўмовах далучэння Астаны да СГА. Маўляў, навошта вам Еўразійскі саюз, калі ўсе пытанні можна вырашыць у рамках СГА і двухбаковых пагадненняў.
Аднак Нурсултан Назарбаеў агучыў прагматычны і мудры падыход да вырашэння гэтага пытання. Па словах лідара Казахстана, еўразійская інтэграцыя неабходная, у тым ліку, як працэс падрыхтоўкі эканомікі РК да ўступлення ў СГА. Шэраг казахстанскіх і постсавецкіх экспертаў адзначылі таксама, што еўразійскія інтэграцыйныя структуры маюць больш шырокі функцыянал, чым СГА, і ўключаюць Еўразійскі банк развіцця, Антыкрызісны фонд і іншыя інстытуты, неабходныя для арганізацыі паўнавартаснага развіцця эканомікі. Вельмі цікавыя думкі наконт еўразійскай інтэграцыі выказаў дырэктар Цэнтра інтэграцыйных даследаванняў Еўразійскага банка развіцця Яўген Вінакураў, які падкрэсліў ролю гандлю, інвестыцый і інфраструктуры ў інтэграцыйных працэсах.
На прыкладзе Казахстана мы бачым цікавы ўзор таго, як фармулююцца і прасоўваюцца нацыянальныя інтарэсы ў стратэгічнай перспектыве. Як відаць з выкладзенага вышэй, гэты працэс не мае ніякага дачынення да валюнтарызму і заснаваны на глыбокім разуменні існуючага глабальнага і рэгіянальнага кантэксту. Гэтая самастойная гульня маладой дзяржавы з глабальнай супольнасцю абяцае як свае выгады, так і свае выдаткі. Важна разумець тое і другое і ў любой сітуацыі прымаць узважаныя рашэнні, арыентаваныя на доўгатэрміновы эфект.
Беларусь у сваім рэгіёне знаходзіцца ў іншым становішчы, чым Казахстан. У нас няма такіх запасаў прыродных рэсурсаў. Няма той глыбокай уцягнутасці адразу трох глабальных (ЗША, ЕС, Кітай) і дзвюх рэгіянальных (Расія, Іран) дзяржаў у справы рэгіёна. Аднак тое, як Казахстан арганізуе стратэгію свайго развіцця, як выбудоўвае дыялог з глабальнымі элітамі і сістэму балансаў у рэгіянальнай геапалітыцы, безумоўна, заслугоўвае дадатковага вывучэння і ўліку ў практыцы дзяржаўнага будаўніцтва Беларусі.
Юрый ЦАРЫК
,
кіраўнік Беларускай групы развіцця, удзельнік Еўразійскага форуму новых рынкаў 2013 года.
Набор на бюджэтныя месцы павялічыцца.
Колькі ж каштуе гэты важны кампанент здаровага рацыёну зараз?
Не выявіць ні секунды абыякавасці.
