У Выдавецкім доме «Звязда» выйшаў альбом рэпрадукцый мастака Сержука Цімохава. Творца пайшоў з жыцця пасля цяжкай хваробы 9 кастрычніка 2012 года... Але калі разглядаеш карціны Цімохава, гартаеш альбом з яго творамі, знаходзіш у тэлефонным нататніку яго нумар (па якім цяпер можна патэлефанаваць хіба што тузе ды смутку, напэўна...), разумееш, што кожны чалавек непазбежна нешта пакідае на гэтай зямлі пасля сябе. Сяржук Цімохаў пакінуў цэлы свет.
Персанальны свет кожнага чалавека, як правіла, вельмі спрэчны для вонкавага асяроддзя. Проста таму, што ён — іншы. Таму што кожны ўнутры сябе носіць свой свет. Таксама адрозны. І як тут знайсці паразуменне?.. Гэта сапраўды амаль немагчыма. Часам толькі мова мастацтва яднае, дапамагае. Але нават яна можа быць недасканалай...
Сяржук Цімохаў з тых прадстаўнікоў беларускага мастацтва, якіх натхнілі 1970 — 1980-я гг. У гэтыя «постадлігаўскія» часы было нейкае асаблівае стаўленне да ўсяго беларускага, усе беларускамоўныя ведалі адно аднаго, усе прагнулі нешта змяніць, усе адчувалі нястачу нацыянальнага і гэты прагал трэба было нечым запоўніць. Запаўнялі хто чым мог. Сяржук Цімохаў запаўняў сваёй роднай беларускай мовай, натуральным, вясковым адчуваннем беларускасці.
Мастак нарадзіўся ў 1960 годзе ў вёсцы Кротаў Калінкавіцкага раёна Гомельскай вобласці. Ён часта прыгадваў, як цяжка яму было перавучыцца размаўляць па-руску, калі паступіў у Мінскае мастацкае вучылішча. Голад па нацыянальным, па беларушчыне Сяржук Цімохаў таксама запаўняў гісторыяй. На яго карцінах «Золак Купальскае ночы», «Гуканне вясны», «Стод», «Рытуальнае шэсце», «Спас», «Каляды», «Грунвальд», «Світанак», «Цень Вялеса» — успаміны пра пракаветнае. Ва ўсіх гэтых карцінах ёсць нешта аўтэнтычнае, каранёвае. Бацькоўская хата, асобы беларускай даўніны, без якіх не захавалася б нават тое, што засталося нам сёння ад беларушчыны, старадаўнія абрады, звычкі нашых дзядоў, вобраз жанчыны... Па настроі, па нейкай экзістэнцыяльнай тузе, якая сёння ўжо амаль зусім выйшла з моды і перастала ўспрымацца як нешта глыбокае, некаторыя карціны Цімохава нагадваюць «Гумно» Барыса Заборава. Дарэчы, цікава, што сам мастак таксама гэта адзначаў. З агаворкай, што пабачыў карціну Заборава ўпершыню даволі позна. І хаця Забораў наогул з'ехаў з краіны, а Цімохаў толькі пераехаў з вёскі ў горад, было ў іх, відаць, нешта агульнае — нейкая настальгія, прадчуванне незваротнасці, невяртання ў родныя мясціны, дзе адчуваеш сябе найбольш утульна і абаронена.
Карціны Сержука Цімохава такія мінімалістычныя, што часам здаецца, што расказаць пра іх ён мог значна больш, чым намаляваць. Яго філасофскі падмурак, мыслярства былі працягам візуальнай творчасці. Ён мог доўга распавядаць пра архетып яйка ў сваіх карцінах, пра вобраз стодаў альбо пра тое, чаму на яго карцінах шмат жанчын і птушак. А насамрэч — чаму? Звярніцеся да альбома, пераасэнсуйце!
Альбом складаецца з трох асноўных раздзелаў — «Графіка», «Жывапіс», «З нізкі «Ню» — і дае ўяўленне пра асноўныя кірункі творчасці мастака-манументаліста. Укладаннем альбома займалася ўдава мастака, кніжны графік Маргарыта Цімохава. Дызайн альбома рабіла дачка Вольга Арцюхова. Наогул, сям'я Цімохавых вельмі творчая. 15-гадовы сын мастакоў Глеб цяпер вучыцца ў гімназіі-каледжы мастацтва ў Мінску. Спалучаць творчасць з сямейным жыццём не было складана. Чаму — распавядае Рыта Міхайлаўна:
— Мы ўсе працуем у розных кірунках мастацтва. Муж займаўся манументальным мастацтвам, я — кніжнай графікай, дачка — дызайнам і фотамастацтвам, а сын, наогул, нядаўна заявіў, што хоча быць мадэльерам, дызайнерам адзення. Таму мы ніколі не перасякаліся ў творчасці і не спаборнічалі паміж сабой.
Калі гаварыць пра тое, што натхняла Сержука Цімохава, то нельга не прыгадаць, напрыклад, і Беларускую спеўна-драматычную майстроўню, якая існавала ў Мінску з 1979-га па 1984 год. Тады ён быў студэнтам Беларускага тэатральна-мастацкага інстытута. Тады ж назіраўся і ўздым нацыянальнага руху, пра які ўзгадвалася вышэй. Майстроўня стварала пэўны асяродак, фарміравала новае пакаленне, выкрышталізоўвала яго каштоўнасці. Наноў адкрываліся імёны класікаў — такіх, як Уладзімір Караткевіч; віталіся маладыя эксперыментатары — такія, як паэт Алесь Разанаў і кампазітар Ларыса Сімаковіч. Сябры Майстроўні не забываліся пра беларускія абрады, хадзілі калядаваць, гукаць вясну, праводзілі абрады Купалля і «Пахаванне стралы». Тады яшчэ здаралася, што за ўдзел у такіх акцыях маглі з інстытута выключыць, таму справа гэтая была досыць рызыкоўная, ідэйная. А беларускамоўных мастакоў можна было пералічыць па пальцах. І Сяржук Цімохаў быў сярод іх. На адраджэнскай хвалі 1990-х мастака запрасілі ў суполку «Пагоня» пры Саюзе беларускіх мастакоў. Але пазней мастак быў вымушаны з яе выйсці. Бо ў апошнія гады жыцця Цімохаў быў яшчэ і пры пасадзе, як той казаў, і яго маглі абвінаваціць у лабіраванні інтарэсаў суполкі. Сяржук Цімохаў працаваў намеснікам старшыні Саюза мастакоў па выставачнай дзейнасці. І шмат у яго пыталіся пра тое, ці цяжка яму было спалучаць творчасць з функцыянерствам. Здаецца, на цяжкі лёс мастак ніколі не скардзіўся, але адзначаў, што часу на творчасць, вядома, стала менш, быццам бы зацішша нейкае наступіла. Сярод добрых сяброў мастака быў, дарэчы, і новы старшыня Саюза беларускіх мастакоў Рыгор Сітніца. У альбоме рэпрадукцый Цімохава змешчаны таксама верш Рыгора Сямёнавіча ў памяць пра сябра. Сапраўды, што наканавана людзям, якія застаюцца тут, на зямлі, — хіба што прыслухоўвацца да цішыні, якую пакінуў пасля сябе той, хто сышоў. Ціхі, павольны і добразычлівы свет Сержука Цімохава супакойвае. Ёсць у ім нешта стваральна-станоўчае, без чаго немагчыма ўявіць мастацтва.
Завяршае альбом раздзел пад назвай «З нізкі «Ню». Гэта манументальныя графічныя творы, аб'яднаныя адной канцэпцыяй. На кожнай карціне мы бачым аголеную жанчыну — вытанчаную і таямнічую. Менавіта гэтая нізка мастака сталася найбольш вядомай за свой вытанчаны лірызм і паэтычнасць. Сам Сяржук Цімохаў тлумачыў гэтую нізку роздумамі аб прыродзе язычніцтва — рэлігіі простых вясковых людзей. Усё, што тычылася прыроды наогул і прыроды чалавека і яго адчуванняў заўжды цікавіла мастака. За сваю шчырасць, талент і адданасць «родным матывам» Сяржук Цімохаў быў прызнаным і запатрабаваным як на радзіме, так і за мяжой — на жаль, даволі рэдкі выпадак для Беларусі. Мастак меў вялікую колькасць персанальных замежных выстаў, шмат яго твораў захоўваецца ў іншых краінах.
Вольга ЧАЙКОЎСКАЯ
Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.
Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».