Па дыяганалі ад покуці ў сялянскай хаце заўсёды размяшчалася печ, якую абавязкова бялілі. Яна абагравала хату ў халодны перыяд года і шмат у чым прадвызначала асаблівасці традыцыйнай беларускай ежы: асноўныя стравы павінны былі «ўварыцца» на працягу працоўнага дня. З цягам часу яна стала галоўным месцам у хаце, знакам жыцця, жыватворным ачагом, які надзяляў сілай сонца ўсіх дамачадцаў. Агонь у печы ўспрымаўся як зямны эквівалент нябеснага свяціла, назва якога ў беларускай народнай лексіцы нярэдка гучала як «слонца», таму і прыстасаванне для таго, каб зачыніць печ на ноч ці днём, называлі «заслонка» (або «засланка»).
Печ была адным з асноўных рытуальных цэнтраў сялянскага жытла. У паўсядзённым жыцці агонь у печы
неабходна было падтрымліваць увесь час на працягу сутак. Для гэтага ўвечары вугельчыкі засыпалі ў спецыяльнае паглыбленне ў печы, а раніцай, прачытаўшы малітву, распальвалі новы агонь.
Тушылі агонь толькі ў выключных выпадках: калі ў хаце знаходзіўся памерлы; падчас эпідэміі або мору хатняй жывёлы; у вялікія святы (такія, як Каляды, Вялікдзень, Купалле, Багач, гэта значыць тыя, якія адпавядалі фазам гадавога руху Зямлі вакол Сонца) і інш.
Каб захаваць дабрабыт сям'і, гаспадыні не пазычалі «агню» (палаючыя вугельчыкі) з печкі пасля заходу сонца. Ажыўленне новай хаты суправаджалася перанясеннем агню з печкі старога жытла.
Да печы заўсёды ставіліся з вялікай увагай і павагай: на ёй адпачывалі, яна сагравала і лячыла, на ёй зараджалася новае жыццё, там жа часам старыя людзі чакалі сваіх апошніх дзён. Падтрыманне агню і гатаванне ежы былі падобныя на падтрыманне жыцця на зямлі. Печ стараліся трымаць зачыненай. Калі хтосьці з дамачадцаў збіраўся ў дарогу, то яе зачынялі, нават калі ў ёй гарэў агонь. Зачыненай печ трымалі і тады, калі жанчыны пачыналі закладваць аснову, прасці, ткаць. Уважліва сачылі за тым, каб ніхто не садзіўся на печ, пакуль у ёй выпякаўся хлеб, а таксама забаранялі «выліваць памыі і іншую вадкасць у падпечча, бо пасаджаныя хлябы не будуць падыходзіць, румяніцца і запякацца». Як толькі хлеб вымалі з печы, тут жа на яго месца абавязкова клалі адно-два палены, каб «дабрабыт у хаце не пераводзіўся».
Асаблівая ўвага надавалася пячной трубе — коміну. Вячэра восеньскіх Дзядоў пачыналася з таго, што гаспадар падыходзіў да печкі, глядзеў у комін і называў імёны памерлых родных. Комін усю ноч трымалі адкрытым, каб душы памерлых маглі прыляцець у хату і «пачаставацца» тымі памінальнымі стравамі, якія гаспадары абавязкова пакідалі на стале на ноч. Калі гублялася жывёла, гаспадыня клікала яе праз комін: лічылася, што невядомая сіла, якая аберагае хату і двор, верне дадому хатніх жывёл, якія заблукалі.
Прыкметнае месца займала печ у вясельнай абраднасці. Так, перад тым як сваты выходзілі з хаты жаніха, яго маці зачыняла печ засланкай, звязвала поясам вілкі, чапялу, качаргу і іншыя прадметы, якія стаялі каля печы, і кідала на печ, сват «грэў» аб печ рукі і г. д. Калі сваты прыходзілі ў хату да нявесты, нярэдка звярталіся са словамі прывітання да печкі як захавальніцы цяпла, а значыць, і сямейнага шчасця. А засватаная дзяўчына, пакуль госці вялі перамовы з бацькамі, залазіла на печ, нібы шукала там правільнае рашэнне. Саскочыўшы на падлогу, будучая нявеста тым самым падавала знак, што яна згодна пайсці замуж.
Не кожны пячнік, дарэчы, мог скласці добрую печ. Неабходна было валодаць прафесійнымі навыкамі і ведамі, якія перадаваліся з пакалення ў пакаленне і захоўваліся ў сакрэце. Адно з такіх правілаў: печ трэба класці пад поўню, тады яна «будзе доўга служыць і добра грэць».
Аксана Катовіч.
Янка Крук
Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.
Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».