Калі жыллё становіцца непрыступнай крэпасцю для інвалідаў
«Часта чалавеку для таго, каб выбрацца са сваёй кватэры і пачаць самастойны лад жыцця, неабходна пераадолець свой пад'езд. Нават калі ён абсталяваны ліфтам, не заўжды магчыма выбрацца з яго. Пасля ліфта пачынаюцца гэтыя злашчасныя прыступкі, якія перагароджваюць шлях да дзвярэй з пад'езда. Калі адолеў гэты шлях і выбраўся з пад'езда, трэба дабрацца да прыпынку і сесці ў грамадскі транспарт. Калі вы дабраліся да прыпынку без праблем, вам пашанцавала. Але трэба яшчэ дачакацца, калі прыйдзе транспарт, прыстасаваны для перавозу чалавека ў інваліднай калясцы...» Гэта словы Таццяны Крышталь, жанчыны, якая вымушана штодня перамяшчацца ў прасторы пры дапамозе інваліднага крэсла.
«Не зацыклівацца на пандусе»
Такіх, як Таццяна, у нашай краіне дзясяткі тысяч. Але ці часта мы бачым людзей з абмежаванымі магчымасцямі на вуліцах, у транспарце, грамадскіх месцах? Між тым, інваліды маюць такое ж права на паўнавартаснае жыццё, як і людзі без інваліднасці. Але ў большасці выпадкаў яны проста пазбаўлены выбару — дзе жыць, вучыцца, працаваць... А многіх адсутнасць безбар'ернага асяроддзя нават пазбаўляе магчымасці пакідаць сваё жыллё.
Адна з мэт дзяржаўнай палітыкі — паляпшэнне якасці жыцця людзей з інваліднасцю. Цяпер дзейнічае «Дзяржаўная праграма па стварэнні безбар'ернага асяроддзя жыццядзейнасці фізічна аслабленых асоб». Яна разлічана на 2011 — 2015 гады і ўключае ў сябе развіццё грамадскай інфраструктуры і транспарту, прыстасаванне аб'ектаў медыцыны, адукацыі, органаў улады да безбар'ернага асяроддзя, удасканальванне заканадаўчай базы.
Відавочна, што, апроч усяго пералічанага, адну з роляў адыгрывае якасць і даступнасць жылля для людзей з інваліднасцю, але гэтае пытанне шырока ніколі не абмяркоўвалася: справаздачы па арганізацыі безбар'ернага асяроддзя ў нашай краіне датычацца ў першую чаргу грамадскай інфраструктуры. На гэтую тэму разважалі ў Мінску прадстаўнікі Офіса па правах людзей з інваліднасцю.
«Калі мы кажам пра безбар'ернае асяроддзе, часцей за ўсё ўяўляеш чалавека ў інваліднай калясцы ці з белым кіем. Насамрэч у безбар'ерным асяроддзі маюць патрэбу і мамы з каляскамі, і пажылыя людзі... Ды нават чалавек, які ідзе на працу ці вяртаецца з яе, — гэта два розныя чалавекі з пункту гледжання траўматызму», — лічыць каардынатар Офіса па правах людзей з інваліднасцю Сяргей ДРАЗДОЎСКІ
.
Нягледзячы на тое, што ў праектах будаўніцтва закладаюцца магчымасці ўсталявання пандусаў каля пад'ездаў, праблема даступнасці жылля не вырашаецца комплексна. Бо доступ у пад'езд для каляскі ёсць, але сам пад'езд не прыстасаваны для перамяшчэння: мае высокія парогі, вузкія ліфтавыя шахты і праёмы дзвярэй, куды не праходзіць інвалідная каляска.
«Не трэба зацыклівацца толькі на пандусе да пад'езда, — заўважае Сяргей Драздоўскі. — Інваліднасць патрабуе асаблівых умоў для пражывання чалавека, звязаных з эрганомікай жылля. Яго канструкцыя павінна быць такой, каб жыццё чалавека з інваліднасцю не пераўтварылася ў пастаяннае пераадольванне бар'ераў».
Рэканструкцыя ці абмен?
У якасці выйсця з сітуацыі можна разглядаць некалькі варыянтаў. Першы — рэканструкцыя жылля пад умовы безбар'ернага асяроддзя. Але нават калі чалавеку ўдаецца дамагчыся станоўчага рашэння на ўсталяванне таго ж пандуса, яшчэ як мінімум год яму давядзецца чакаць выканання, таму што сродкі закладваюцца на бюджэт толькі наступнага года. І, як адзначыла юрыст Офіса па правах людзей з інваліднасцю Вольга ТРЫПУЦЕНЬ, калі для органаў улады гэта проста праца, для інваліда гэта жыццё. Але і рэканструкцыя часта бывае тэхнічна немагчымай, таму што праёмы дзвярэй у тую ж прыбіральню, на балкон, на кухню недастаткова шырокія для інваліднай каляскі.
Яшчэ больш крытычная сітуацыя ў сельскай мясцовасці, дзе традыцыйная прыватная забудова не прадугледжвае не толькі элементаў безбар'ернасці, але не падлягае нават рэканструкцыі. Апроч таго, што часта ў вясковыя дамы не праведзена вада і ўсе ўмовы знаходзяцца на вуліцы, паўстае праблема і з расчысткай тэрыторый ад снегу ў зімовы перыяд.
У такой сітуацыі актуальным становіцца пытанне пра абмен недаступнага жылля на прымальнае для чалавека з інваліднасцю. Каардынатар Офіса па правах людзей з інваліднасцю ўпэўнены, што гэта ў першую чаргу клопат дзяржавы. Па словах Сяргея Драздоўскага, такі вопыт у нашай краіне ёсць, і гэта менш затратна, чым рэканструкцыя існых і будаўніцтва новых жыллёвых памяшканняў.
«Існуе рашэнне Мінгарвыканкама №710 аб тым, што па заяве інваліда-калясачніка аб жаданні абмяняць сваё жылое памяшканне на роўнае яму па плошчы, але з элементамі безбар'ернага асяроддзя, яго могуць уключыць у агульнагарадскі спіс па абмене жылля, — адзначыла Вольга Трыпуцень. — Аднак гэтае рашэнне датычыцца толькі Мінска, распаўсюджваецца толькі на дзяржаўны жыллёвы фонд і толькі на кватэры — пра пакоі гаворка не ідзе».
Не ўпасці ў эйфарыю
Беларускае заканадаўства стаіць на баку людзей з абмежаванымі магчымасцямі. Але, тым не менш, інваліды адстайваць свае правы, і нярэдка прайграюць. Прадстаўнікі Офіса звязваюць гэта з неадпаведнасцю паміж заяўленымі ў заканадаўстве нормамі і механізмам іх рэалізацыі на месцах.
Так, па пэўных крытэрыях грамадзянам (у прыватнасці, інвалідам-калясачнікам), якія маюць патрэбу ў паляпшэнні жыллёвых умоў, могуць выдзеліць жыллё сацыяльнага карыстання. Яно не падлягае абмену і прыватызацыі.
«Але зафіксаваны выпадкі, калі ў такім жыллі адсутнічаюць элементы безбар'ернасці, пры тым, што ў адпаведныя органы прадастаўлены ўсе звесткі па стане здароўя чалавека, — заўважае Вольга Трыпуцень. — У стане эйфарыі ён уязджае ў новае памяшканне, падпісвае дакументы і тым самым аўтаматычна здымаецца з чаргі на паляпшэнне жыллёвых умоў. І адваротнага ходу ўжо няма: паўторна на чаргу яго не паставяць, таму што квадратнымі метрамі (хоць і не адпаведнымі для яго пражывання) грамадзянін забяспечаны».
Увогуле, гаворачы пра якасць даступнага жылля, варта адзначыць, што нават наяўныя элементы безбар'ернага асяроддзя ў ім не заўжды адпавядаюць нарматывам. Пандусы могуць быць без борцікаў і мець круты ўхіл, на верхняй іх пляцоўцы складана ці ўвогуле немагчыма развярнуцца. Зафіксаваны нават выпадак усталявання пандуса, які часткова ўпіраўся ў клумбу. Па словах Сяргея Драздоўскага, мясцовыя органы ўлады ў такіх выпадках проста разводзяць рукамі, спасылаючыся на прыватнага забудоўшчыка і жыллёвы кааператыў.
* * *
Магчыма, камусьці падасца зручным стварэнне асобнага раёна, прыстасаванага пад патрэбы людзей з інваліднасцю. Такі эксперымент правялі ў 1980-я гады ў Брытаніі. І праз дзясятак гадоў падчас правядзення маніторынгу высветлілася, што значная частка жыхароў раёна не мае інваліднасці. А тыя, для каго гэты раён прызначаўся, жывуць у сваім асяродку: побач з месцам вучобы, працы, пражывання родных. Да таго ж нельга забывацца на тое, што інваліднасць носіць набыты характар. Немагчыма прадказаць, дзе і калі з'явіцца чалавек з асаблівымі патрэбамі, таму думка будаваць жыллё для «перспектыўных» інвалідаў з'яўляецца абсурднай. Тым больш што такі мікрараён пераўтворыцца ў падабенства інтэрната, і гэта прывядзе не да інтэграцыі людзей з інваліднасцю ў грамадства, а, хутчэй, да іх адасаблення.
Дзіяна СЕРАДЗЮК
Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».
Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.
Актрыса НАДТ імя М. Горкага — пра шлях да сцэны і натхненне.
Тата і мама — два самыя важныя чалавекі ў жыцці кожнага дзіцяці.