«Перакос» не на нашу ка­рысць

У на­шай кра­і­не ўзмац­ня­юц­ца міг­ра­цый­ныя па­то­кі: част­ка бе­ла­ру­саў з'яз­джае з кра­і­ны ў по­шу­ку вы­со­кіх за­роб­каў, уза­мен на на­шым рын­ку пра­цы з'яў­ля­юц­ца міг­ран­ты з кра­ін Азіі, з Укра­і­ны, Літ­вы, Ра­сіі. Але пра­ве­дзе­ныя да­сле­да­ван­ні па­ка­за­лі, што пра­цэс за­мя­шчэн­ня пры пра­цоў­най міг­ра­цыі ў Бе­ла­ру­сі мае якас­ны «пе­ра­кос». Вы­яз­джа­юць ква­лі­фі­ка­ва­ныя спе­цы­я­ліс­ты, а пры­яз­джа­юць у асноў­ным ра­бо­чыя і бу­даў­ні­кі.

Больш за ўсё да нас пры­еха­ла пра­ца­ваць укра­ін­цаў і кі­тай­цаў

Ле­тась у Бе­ла­русь пры­еха­лі пра­ца­ваць 18180 міг­ран­таў з 81 дзяр­жа­вы. Як ад­зна­чае ды­рэк­тар На­ву­ко­ва-да­след­ча­га ін­сты­ту­та пра­цы Мі­ніс­тэр­ства пра­цы і са­цы­яль­най аба­ро­ны Бе­ла­ру­сі Свят­ла­на Шаў­чэн­ка з мо­ман­ту на­быц­ця не­за­леж­нас­ці і аж да 2009 го­да экс­парт пра­цы пе­ра­вы­шаў ім­парт (паводле афіцыйных кантрактаў). Ад­нак у апош­нія 5 га­доў сі­ту­а­цыя змя­ні­ла­ся. З 2005 па 2012 год коль­касць пра­цоў­ных міг­ран­таў, якія афі­цый­на рэ­гіст­ру­юц­ца, па­вя­лі­чы­ла­ся ў 28 ра­зоў.

Ка­лі па­гля­дзець на нацыянальнасць тых, хто пры­яз­джае да нас пра­ца­ваць, то ле­тась да нас пры­еха­лі пра­ца­ваць амаль 7000 укра­ін­цаў, 3020 кі­тай­цаў, 1300 тур­каў, больш за 1,5 тыс. ра­сі­ян, лі­тоў­цаў і ўзбе­каў — па 1200 ча­ла­век. З іх ра­бо­чых пры­еха­ла 12000 ча­ла­век, ква­лі­фі­ка­ва­ных спе­цы­я­ліс­таў — 2500, кі­раў­ні­коў — ка­ля 800 ча­ла­век.

Вя­до­ма, па­ве­лі­чэн­не па­то­ку міг­ран­таў на­ўпрост звя­за­на з маш­таб­ны­мі ін­вес­ты­цый­ны­мі пра­ек­та­мі: уз­вя­дзен­нем атам­най стан­цыі, бу­даў­ніц­твам аб'­ек­таў да чэм­пі­я­на­ту све­ту па ха­кеі. Акра­мя та­го, шмат у чым змя­ніў­ся све­та­по­гляд бы­лых са­вец­кіх лю­дзей. «Ра­ней мы пра­ца­ва­лі там, дзе жы­вём. Але ўвесь свет сён­ня жы­ве там, дзе пра­цуе», — так па­тлу­ма­чыў су­час­ную сі­ту­а­цыю на­мес­нік стар­шы­ні Са­ве­та Рэс­пуб­лі­кі На­цы­я­наль­на­га схо­ду Бе­ла­ру­сі Ана­толь Ру­сец­кі

пад­час «круг­ла­га» ста­ла «Аб прак­ты­цы пры­мя­нен­ня За­ко­на Рэс­пуб­лі­кі Бе­ла­русь «Аб знеш­няй пра­цоў­най міг­ра­цыі» ва ўмо­вах функ­цы­я­на­ван­ня АЭП», які ад­быў­ся ў Са­ве­це Рэс­пуб­лі­кі.

Боль­шасць бе­ла­ру­саў, якія пра­цу­юць за мя­жой, ні­як са­цы­яль­на не аба­ро­не­ны

Што ты­чыц­ца бе­ла­ру­саў, якія вы­яз­джа­юць на за­роб­кі, то ў 2013 го­дзе іх вы­еха­ла 5,5 тыс. ча­ла­век. Гэ­та звест­кі афі­цый­най ста­тыс­ты­кі, якая не ўліч­вае гра­ма­дзян, што вы­еха­лі са­ма­стой­на. Як лі­чыць Свят­ла­на Шаў­чэн­ка, рэ­аль­най кар­ці­ны міг­ра­цый­ных па­то­каў мы не ве­да­ем.

Яна ад­зна­чае, што з 1 сту­дзе­ня 2012 го­да ўсту­пі­ла ў сі­лу па­гад­нен­не аб аба­вяз­ко­вым са­цы­яль­ным стра­ха­ван­ні пра­цоў­ных міг­ран­таў з кра­ін Са­юз­най дзяр­жа­вы, ка­лі з імі за­клю­ча­ны да­га­во­ры або кант­рак­ты на тэр­мін больш за 6 ме­ся­цаў. Ад­нак, як па­каз­вае пра­ве­дзе­ны ана­ліз, боль­шасць бе­ла­ру­саў пра­цуе ў Ра­сіі па да­га­во­рах і кант­рак­тах тэр­мі­нам ад 3 да 6 ме­ся­цаў. Та­кім чы­нам, па сло­вах Свят­ла­ны Шаў­чэн­кі, вя­лі­кая коль­касць на­шых су­ай­чын­ні­каў ні­як са­цы­яль­на не аба­ро­не­на, і ў іх ня­ма га­ран­тыі на­ват мі­ні­маль­най са­цы­яль­най аба­ро­ны. У вы­ні­ку мно­гія бе­ла­ру­сы не за­бяс­пе­ча­ны ме­ды­цын­скім стра­ха­ван­нем, ім не аплач­ва­юць баль­ніч­ныя ліс­ты, кам­пен­са­цыю ў вы­пад­ку вы­твор­ча­га траў­ма­тыз­му, а пра­цоў­ны стаж і атры­ма­ныя за мя­жой за­роб­кі не ўліч­ва­юц­ца пры афарм­лен­ні пен­сіі. Гэ­та праб­ле­ма.

Ва ўмо­вах ця­куч­кі кад­раў цяж­ка па­вы­шаць ква­лі­фі­ка­цыю

Сён­ня нам, не­су­мнен­на, вы­гад­ны ім­парт пра­цы. Бо ў на­шай кра­і­не на­зі­ра­ец­ца зні­жэн­не коль­кас­ці пра­цоў­ных рэ­сур­саў і не­да­хоп ква­лі­фі­ка­ва­ных кад­раў. Але між­на­род­ная міг­ра­цыя, у тым лі­ку пра­цоў­ная, пры­му­шае на­шу кра­і­ну вы­ра­шаць цэ­лы шэ­раг пы­тан­няў, звя­за­ных з рас­ся­лен­нем, сац­за­бес­пя­чэн­нем пры­ез­джых ра­бот­ні­каў, а аб'­ёмы міг­ра­цыі па­він­ны быць су­раз­мер­ны­мі з тэм­па­мі на­ша­га эка­на­міч­на­га раз­віц­ця.

Акра­мя та­го, з улі­кам дыс­ба­лан­су по­пы­ту і пра­па­но­вы ра­бо­чай сі­лы на ай­чын­ным рын­ку пра­цы міг­ра­цый­ная па­лі­ты­ка дзяр­жа­вы па­він­на зво­дзіць да мі­ні­му­му маг­чы­мыя стра­ты ўлас­ных пра­цоў­ных рэ­сур­саў. Не­га­тыў­ныя на­ступ­ствы для ай­чын­ных прад­пры­ем­стваў ад ча­со­ва­га вы­ез­ду бе­ла­ру­саў за мя­жу ўзні­ка­юць з-за та­го, што кра­і­ну па­кі­да­юць за­па­тра­ба­ва­ныя ра­бот­ні­кі, пра­фе­сі­я­на­лы сва­ёй спра­вы. Да та­го ж, ка­лі яны за мя­жой зай­ма­юц­ца пра­цай, якая не ад­па­вя­дае іх ква­лі­фі­ка­цыі, але за­да­валь­няе па ўзроў­ні зар­пла­ты (пра­фе­сій­ны кан­струк­тар пра­цуе плі­тач­ні­кам), пер­ша­па­чат­ко­выя на­вы­кі страч­ва­юц­ца.

— І гэ­ты факт, і ця­куч­ка кад­раў ста­но­вяц­ца бі­чом на­шых ар­га­ні­за­цый. Ка­лі пра­ана­лі­за­ваць су­куп­ны аба­рот ра­бо­чай сі­лы па пры­ёме і вы­быц­ці, у ар­га­ні­за­цы­ях на пра­ця­гу го­да змя­ня­ец­ца да па­ло­вы штат­най коль­кас­ці ра­бот­ні­каў. У гэ­тых умо­вах у най­маль­ні­ка ўз­ні­ка­юць вя­лі­кія праб­ле­мы, і перш за ўсё з па­вы­шэн­нем ква­лі­фі­ка­цыі сва­іх ра­бот­ні­каў, — кан­ста­туе Свят­ла­на Шаў­чэн­ка.

------

Маг­чы­ма, пра­ду­хі­ліць сі­ту­а­цыю, ка­лі ква­лі­фі­ка­ва­ныя ва­кан­сіі за­паў­ня­юц­ца тан­най за­меж­най пра­цоў­най сі­лай, да­па­мо­гуць зме­ны і да­паў­нен­ні ў За­кон «Аб знеш­няй пра­цоў­най міг­ра­цыі» , якія іні­цы­і­руе МУС Бе­ла­ру­сі і якія мо­гуць быць пры­ня­ты сё­ле­та. У МУС лі­чаць, што но­вы за­ко­на­пра­ект дасць маг­чы­масць ства­рыць спры­яль­ны клі­мат для пры­цяг­нен­ня ў Бе­ла­русь пра­фе­сі­я­на­лаў з лі­ку ін­ша­зем­цаў, па­ста­віць пе­ра­шко­ды для тан­най за­меж­най ра­бо­чай сі­лы і, акра­мя та­го, бу­дзе са­дзей­ні­чаць ска­ра­чэн­ню ад­то­ку ай­чын­ных спе­цы­я­ліс­таў за мя­жу.

Свят­ла­на Бусь­ко.