Цi выстаiць Венесуэла Ча­ве­са?

Ак­цыі пра­тэс­ту ў Ка­ра­ка­се і ста­лі­цах ве­не­су­эль­скіх шта­таў, за­явы апа­зі­цыі аб пра­ва­ка­цы­ях з бо­ку ўра­да, звест­кі пра ра­не­ных і за­бі­тых — за­раз стуж­кі на­він рэ­гу­ляр­на звяр­та­юц­ца да па­лі­тыч­най сі­ту­а­цыі ў Ве­не­су­э­ле, маў­ляў, яна бліз­кая да дзяр­жаў­на­га пе­ра­ва­ро­ту. На­коль­кі гэ­та праў­да, на су­стрэ­чы з жур­на­ліс­та­мі рас­ка­заў спа­дар Аме­ры­ка Ды­яс НУНЬ­ЕС, Над­звы­чай­ны і Паў­на­моц­ны Па­сол Ве­не­су­э­лы ў Бе­ла­ру­сі.

Дэ­ма­кра­тыя па-ве­не­су­эль­ску

Па­сол звяр­нуў асаб­лі­вую ўва­гу на той факт, што Ве­не­су­э­ла — дэ­ма­кра­тыч­ная дзяр­жа­ва, якая мае на мэ­це па­бу­до­ву са­цы­яль­на спра­вяд­лі­ва­га гра­мад­ства.

У 1999 го­дзе ў кра­і­не прай­шоў пер­шы ў яе гіс­то­рыі на­цы­я­наль­ны рэ­фе­рэн­дум, у вы­ні­ку бы­ла пры­ня­та но­вая кан­сты­ту­цыя, якая дзей­ні­чае і ця­пер. Па­вод­ле асноў­на­га за­ко­ну, у кра­і­не ўваж­лі­ва со­чаць за вы­ка­нан­нем пра­воў ка­рэн­на­га на­сель­ніц­тва, а так­са­ма са­цы­яль­ных пра­воў. Так, згод­на з кан­сты­ту­цы­яй, ін­дзейс­кія мо­вы з'яў­ля­юц­ца афі­цый­ны­мі мо­ва­мі дзяр­жа­вы, акра­мя та­го, за прад­стаў­ні­ка­мі ін­дзейс­кіх пля­мё­наў за­ма­ца­ва­на пра­ва на тэ­ры­то­рыі спрад­веч­на­га пра­жы­ван­ня. Так­са­ма ў Ве­не­су­э­ле ўве­дзе­на па­са­да ам­будс­ме­на — ча­ла­ве­ка, на яко­га ўскла­дзе­ны функ­цыі кант­ро­лю за тым, каб ор­га­ны вы­ка­наў­чай ула­ды і служ­бо­выя асо­бы пры­трым­лі­ва­лі­ся прын­цы­паў спра­вяд­лі­вас­ці і не па­ру­ша­лі сва­ёй дзей­нас­цю ін­та­рэ­саў асоб­ных са­цы­яль­ных груп.

У кан­сты­ту­цыі за­ма­ца­ва­на, што зме­на ўра­да ў Ве­не­су­э­ле ад­бы­ва­ец­ца праз дэ­ма­кра­тыч­ныя вы­ба­ры. Да­рэ­чы, з 1999 го­да ў кра­і­не ад­бы­ло­ся 17 вы­бар­чых кам­па­ній на­цы­я­наль­на­га і рэ­гі­я­наль­на­га ўзроў­няў, і толь­кі на ад­ной з іх пе­ра­маг­лі ця­пе­раш­нія апа­зі­цы­я­не­ры. Ад­нак, па сло­вах дып­ла­ма­та, дэ­ма­кра­тыя ў кра­і­не за­клю­ча­ец­ца не толь­кі ў сва­бод­ных вы­ба­рах. Так, цэн­зу­ра за­ба­ро­не­на на­цы­я­наль­най кан­сты­ту­цы­яй. Сва­бо­ду сло­ва рэ­гу­люе толь­кі ад­но па­ла­жэн­не — усе гра­ма­дзя­не ня­суць ад­каз­насць за свае вы­каз­ван­ні. Так­са­ма па­сол звяр­нуў­ся да та­го фак­та, што ў кра­і­не ня­ма па­лі­тыч­ных зня­во­ле­ных, праў­да, ёсць па­лі­ты­кі, асу­джа­ныя за пра­ва­па­ру­шэн­ні, якія ква­лі­фі­ку­юц­ца ў за­ка­на­даў­стве як за­бой­ствы, да­ка­за­ныя ў су­дзе вы­пад­кі ка­руп­цыі і ін­шыя зла­чын­ствы.

Ча­му ў краіне не­спа­кой­на?

«Ве­не­су­э­ла — смач­ны ка­ва­лак для не­ка­то­рых кра­ін, у пры­ват­нас­ці, для Злу­ча­ных Шта­таў, — за­явіў спа­дар Аме­ры­ка Ды­яс Нунь­ес. — З 1999 го­да яна з'яў­ля­ец­ца мі­шэн­ню змоў, мэ­та якіх — ад­хі­ліць ад ула­ды Уга Ча­ве­са, а ця­пер і яго пас­ля­доў­ні­ка — Ні­ка­ла­са Ма­ду­ру». Так, у 2002 го­дзе ў Ве­не­су­э­ле ад­бы­ла­ся спро­ба дзяр­жаў­на­га пе­ра­ва­ро­ту: ула­ду за­ха­пі­лі паў­стан­цы, а Уга Ча­ве­са ад­пра­ві­лі на ва­ен­ную ба­зу на вост­ра­ве Ар­чы­ла. «Ад­нак на­род вый­шаў на ву­лі­цы і ад­на­віў за­кон­ную ўла­ду за 47 га­дзін», — на­га­даў па­сол.

Па­сол па­ве­да­міў, што, рас­пра­ца­ва­ны Злу­ча­ны­мі Шта­та­мі сцэ­на­рый пра­ду­гледж­вае пра­ва­ка­цыю ма­са­вых пра­тэс­таў ся­род на­сель­ніц­тва Ве­не­су­э­лы. «Эка­на­міч­ная вай­на», на­кі­ра­ва­ная на ства­рэн­не пе­ра­бо­яў з па­стаў­ка­мі та­ва­раў пер­шай не­аб­ход­нас­ці і як вы­нік — па­да­ра­жан­не жыц­ця лю­дзей, з'яў­ля­ец­ца ад­ным з пад­раз­дзе­лаў гэ­та­га пла­на па зме­не ўла­ды ў Ве­не­су­э­ле, лі­чыць афі­цый­ны прад­стаў­нік гэ­тай кра­і­ны ў Бе­ла­ру­сі.

Трэ­ба ад­зна­чыць, што эка­но­мі­ка Ба­лі­ва­ры­ян­скай рэс­пуб­лі­кі — ад­ной з са­мых ба­га­тых на ка­рыс­ныя вы­кап­ні кра­ін — цал­кам па­бу­да­ва­на на экс­пар­це наф­та­пра­дук­таў. Больш за тое, ка­ля 90% на­сель­ніц­тва жы­ве ў го­ра­дзе, а зна­чыць, вель­мі ма­ла за­ста­ец­ца лю­дзей, якія маг­лі б за­бяс­пе­чыць кра­і­ну пра­дук­та­мі хар­ча­ван­ня. Гэ­та пры­вя­ло да та­го, што Ве­не­су­э­ла вы­му­ша­на ім­пар­та­ваць пры­клад­на дзве трэ­ці пра­дук­таў. А адзін з асноў­ных па­стаў­шчы­коў хар­ча­ван­ня ў кра­і­ну — Злу­ча­ныя Шта­ты. Вось і атры­ма­ла­ся, што Ве­не­су­э­ла, та­кая ж ба­га­тая, як і дзяр­жа­вы Ара­вій­ска­га паў­вост­ра­ва, вы­му­ша­на па­ку­та­ваць ад не­да­хо­пу са­ма­га не­аб­ход­на­га.

Спа­дар Аме­ры­ка Ды­яс Нунь­ес зра­біў ак­цэнт на тым, што Злу­ча­ныя Шта­ты рэ­гу­ляр­на вы­дат­коў­ва­юць ве­лі­зар­ныя срод­кі на пра­вя­дзен­не гвал­тоў­ных ак­цый у Ве­не­су­э­ле. Так, у 2009 го­дзе яны вы­дзе­лі­лі на гэ­та 15 міль­ё­наў до­ла­раў. «А пе­рад прэ­зі­дэнц­кай кам­па­ні­яй 2012 го­да за­меж­нае фі­нан­са­ван­не тых сіл, якія вы­сту­па­юць су­праць ба­лі­ва­ры­ян­ска­га ўра­да, да­сяг­ну­ла 57 міль­ё­наў до­ла­раў, — пра­ін­фар­ма­ваў дып­ла­мат. — Па­вод­ле звес­так, аб­на­ро­да­ва­ных WіkіLeaks, та­кая су­ма бы­ла вы­дат­ка­ва­на з дак­лад­най мэ­тай — за­бяс­пе­чыць па­ра­жэн­не Уга Ча­ве­са на вы­ба­рах. Ад­нак та­ко­га не зда­ры­ла­ся».

Не так даў­но срод­кі ма­са­вай ін­фар­ма­цыі па­ве­дам­ля­лі пра тое, што з Ве­не­су­э­лы вы­сла­ны не­ка­то­рыя аме­ры­кан­скія дып­ла­ма­ты. Ча­му так зда­ры­ла­ся? «Па­соль­ства ЗША рэ­гу­ляр­на па­ру­ша­ла не­ка­то­рыя па­ла­жэн­ні Вен­скай кан­вен­цыі аб дып­ла­ма­тыч­ных ста­сун­ках, — кан­ста­та­ваў ве­не­су­эль­скі дып­ла­мат. — Як вы­нік, тры су­пра­цоў­ні­кі кон­суль­скай служ­бы бы­лі вы­сла­ны з кра­і­ны. Пры­кры­ва­ючы­ся пад­ста­вай вы­ра­шэн­ня ві­за­вых пы­тан­няў для сту­дэн­таў, яны фі­нан­са­ва­лі і пры­ма­лі не­па­срэд­ны ўдзел у ар­га­ні­за­цыі «мяк­ка­га» дзяр­жаў­на­га пе­ра­ва­ро­ту».

Ме­ды­я­пад­ман

Асаб­лі­вую ўва­гу па­сол звяр­нуў на не­праў­дзі­васць і не­да­рэ­чнасць мно­гіх пуб­лі­ка­цый су­свет­ных срод­каў ма­са­вай ін­фар­ма­цыі пра па­дзеі ў Ве­не­су­э­ле. Каб не быць га­ла­слоў­ным, ён пры­вёў кан­крэт­ныя пры­кла­ды. Так, яшчэ ў чэр­ве­ні 2012 го­да ад­на з вя­ду­чых га­зет Іс­па­ніі на­дру­ка­ва­ла ар­ты­кул пад наз­вай «Гвалт пад пры­крыц­цём дзяр­жа­вы». На­ту­раль­на, ма­тэ­ры­ял меў ілюст­ра­цыю. Праў­да, з ак­цый пра­тэс­ту ў Егіп­це, якія ме­лі мес­ца ў 2011 го­дзе. Тым не менш, гэ­та не пе­ра­шко­дзі­ла су­пра­цоў­ні­кам рэ­дак­цыі зра­біць под­піс, што, маў­ляў, так здзе­ку­юц­ца з лю­дзей у Ве­не­су­э­ле. Так­са­ма не­ка­то­рыя га­зе­ты бра­лі фо­та­здым­кі з ак­цый пра­тэс­ту ў Чы­лі, з баль­ніц Ган­ду­ра­са для ілюст­ра­цыі ар­ты­ку­лаў пра сён­няш­нія па­дзеі ў Ба­лі­ва­ры­ян­скай рэс­пуб­лі­цы. І под­пі­сы да фо­та­здым­каў бы­лі ад­па­вед­ны­мі.

Быў і смеш­ны ў не­ка­то­рым сэн­се прык­лад. Так, шмат­люд­ны хрэс­ны ход у го­нар свя­той Дзе­вы Ма­рыі (ве­не­су­эль­цы — вель­мі рэ­лі­гій­ная на­цыя) вы­да­лі... за ак­цыі пра­тэс­ту ў Ка­ра­ка­се. А фо­та­здым­кам з пе­кін­скай пло­шчы Цянь­ань­мэнь у 1989 го­дзе пра­ілюст­ра­ва­лі ма­тэ­ры­ял аб сён­няш­ніх пра­тэс­тах у Ве­не­су­э­ле.

Са­вет­ні­кі Па­соль­ства Ве­не­су­э­лы ад­зна­чы­лі, што яны ад­ра­зу ба­чаць не­да­рэ­чнасць та­кіх пуб­лі­ка­цый, бо ве­да­юць са­праўд­ную сі­ту­а­цыю ў ся­бе на ра­дзі­ме. Але лю­дзям з ін­шых кра­ін амаль не­маг­чы­ма пра­ве­рыць, што ад­бы­ва­ец­ца ў Ве­не­су­э­ле на­са­мрэч і хто ві­на­ва­ты ў гэ­тых па­дзе­ях, та­му час­та лжы­выя пуб­лі­ка­цыі ў СМІ не зна­хо­дзяць про­ці­ва­гі.

Бе­ла­ру­сам не­бяс­пе­ка не па­гра­жае

У Ве­не­су­э­ле пра­цуе пры­клад­на 1000 бе­ла­ру­саў. Ці па­гра­жае ім не­бяс­пе­ка? Спа­дар па­сол за­пэў­ніў, што бе­ла­ру­сы пра­цу­юць або за го­ра­дам, дзе ня­ма ак­цый пра­тэс­ту, або на доб­ра аба­ро­не­ных ар­мі­яй тэ­ры­то­ры­ях. Больш за тое, спа­дар Аме­ры­ка Ды­яс Нунь­ес ня­даў­на вяр­нуў­ся з Ве­не­су­э­лы і пад­крэс­ліў, што вы­ступ­лен­ні не ма­юць пад­трым­кі ся­род боль­шай част­кі на­сель­ніц­тва, бес­па­рад­кі ад­бы­ва­юц­ца ў квар­та­лах, дзе жы­ве элі­та і ся­рэд­ні клас. Дып­ла­мат аб­са­лют­на ўпэў­не­ны: Ве­не­су­э­ла змо­жа вы­ста­яць, і ў хут­кім ча­се сі­ту­а­цыя нар­ма­лі­зу­ец­ца.

Ад­каз­ва­ю­чы на пы­тан­ні жур­на­ліс­таў, па­сол за­кра­нуў і эка­на­міч­ныя ас­пек­ты бе­ла­рус­ка-ве­не­су­эль­ска­га су­пра­цоў­ніц­тва. Не­каль­кі га­доў та­му та­ва­ра­зва­рот па­між на­шы­мі кра­і­на­мі пе­ра­вы­сіў 1 міль­ярд до­ла­раў. З Ве­не­су­э­лай рэа­лі­зу­ец­ца шмат су­мес­ных пра­ек­таў у са­мых роз­ных га­лі­нах — ад бу­даў­ніц­тва, наф­та­зда­бы­чы і ва­ен­на­га су­пра­цоў­ніц­тва да сель­скай гас­па­дар­кі, на­ву­кі і аду­ка­цыі. Ад­нак за мі­ну­лы 2013 год, па па­пя­рэд­ніх звест­ках На­цы­я­наль­на­га ста­тыс­тыч­на­га ка­мі­тэ­та Бе­ла­ру­сі, мы на­ганд­ля­ва­лі толь­кі на 53 міль­ё­ны до­ла­раў. Спа­дар па­сол на­зваў та­кую сі­ту­а­цыю не зу­сім звы­чай­най: «У ней­кай сту­пе­ні на яе паў­плы­ва­ла зме­на ўра­да, ад­нак, ня­хай у ліч­бах гэ­та пакуль не пра­яві­ла­ся, ідзе су­мес­ная пра­ца па ўсіх вы­бра­ных кі­рун­ках».

На­дзея ЮШ­КЕ­ВІЧ.