Чароўнае ў звы­чай­ным

Аг­ра­ном з ду­шой ра­ман­ты­ка ро­біць бе­ла­рус­кія паш­тоў­кі

Та­ма­ру Ула­дзі­мі­ра­ўну час­та па­мыл­ко­ва на­зы­ва­юць бы­лой на­стаў­ні­цай. Ву­чыць «Жи-Ши» пі­саць з лі­та­рай «ы» або пра­віль­на ўжы­ваць «у» не­скла­до­вае ў ма­са­вай свя­до­мас­ці мо­жа толь­кі на­стаў­нік бе­ла­рус­кай мо­вы. У яе са­праў­ды ёсць паш­тоў­кі, пры­све­ча­ныя бе­ла­рус­ка­му пра­ва­пі­су. Ёсць і шмат ін­шых, і най­больш — пра ка­хан­не.

А Та­ма­ра Ба­хун зу­сім не на­стаў­ні­ца. Яна скон­чы­ла Го­рац­кую сель­гас­ака­дэ­мію і атры­ма­ла спе­цы­яль­насць «Се­лек­цы­я­нер-ге­не­тык». Ге­не­ты­кай сту­дэнт­ка за­ха­пі­ла­ся з пер­шых кур­саў і ву­чы­ла­ся над­звы­чай па­спя­хо­ва. Па раз­мер­ка­ван­ні іш­ла пер­шай на сва­ім кур­се, на­зна­чэн­не атры­ма­ла на Ма­гі­лёў­скую до­след­ную стан­цыю. На но­вай ра­бо­це ма­ла­ды спе­цы­я­ліст аку­ну­ла­ся з га­ла­вой у на­ву­ку. Ужо і кан­ды­дац­кі мі­ні­мум быў зда­дзе­ны, за­ста­ва­ла­ся не так мно­га да аба­ро­ны ды­сер­та­цыі. Але жа­но­чая до­ля та­кая: му­жа рап­там на­кі­ра­ва­лі стар­шы­нёй кал­га­са ў го­мель­скую глы­бін­ку. Вя­до­ма, яна па­еха­ла за ім. Да­вя­ло­ся раз­ві­тац­ца з на­ву­кай. Ду­ма­ла, на не­ка­то­ры час. Ака­за­ла­ся — на­заў­сё­ды.

У кал­га­се пра­ца­ва­ла на роз­ных участ­ках. Га­да­ва­ла дзя­цей. А по­тым зда­рыў­ся Чар­но­быль. Іх на­се­ле­ны пункт тра­піў ў зо­ну за­брудж­ван­ня. Та­ма­ра Ула­дзі­мі­ра­ў-
на з дзець­мі вы­еха­ла, а муж не­ка­то­ры час на­ват кі­ра­ваў бры­га­дай лік­ві­да­та­раў на­ступ­стваў ава­рыі. Трэ­ба бы­ло за­вор­ваць за­бру­джа­ную зям­лю. По­тым паў­ста­ла пы­тан­не, ку­ды ехаць на но­вае мес­ца жы­хар­ства. Вы­бра­лі Брэст, бо Та­ма­ра ро­дам з Дра­гі­чын­ска­га ра­ё­на. Ця­пер яна га­во­рыць, што вель­мі па­цяг­ну­ла на ра­дзі­му. Заў­сё­ды, ві­даць, так бы­вае, ка­лі на­пат­кае ней­кая бя­да.

У Брэс­це для ву­чо­ных-аг­ра­но­маў ра­бо­та знай­шла­ся. А ка­лі вый­шлі на пен­сію, з'я­віў­ся час для рэа­лі­за­цыі сва­іх хо­бі. Муж Пётр Мац­ве­е­віч за­ня­ўся вы­рошч­ван­нем са­джан­цаў пла­до­ва-ягад­ных куль­тур, а яна ро­біць паш­тоў­кі.

Яны прос­та не ўяў­ля­юць, як мож­на жыць на пен­сіі, ні­чо­га не ра­біць і лі­чыць ка­пей­кі ад ад­на­го чыс­ла ме­ся­ца да дру­го­га.

За­хап­лен­не паш­тоў­ка­мі прый­шло вы­пад­ко­ва. Па­спры­я­лі ста­сун­кі са сва­я­ка­мі і сяб­ра­мі з Фран­цыі, ЗША, Поль­шчы, Ра­сіі. На кож­нае свя­та іс­на­ва­ла ве­лі­зар­ная праб­ле­ма знай­сці доб­рыя паш­тоў­кі на бе­ла­рус­кай мо­ве.

Пер­шыя паш­тоў­кі бы­лі вы­раб­ле­ны цал­кам са­ма­стой­на, кож­ная — у ад­ным эк­зэмп­ля­ры. Але іх аў­тар за­ўва­жы­ла, што паш­тоў­кі па­да­ба­юц­ца і бе­ла­рус­кім сяб­рам, зна­ё­мым і на­ват не­зна­ё­мым лю­дзям. Та­ды на­ра­дзі­ла­ся ідэя ра­біць больш паш­то­вак і пра­да­ваць іх. Для гэ­та­га спат­рэ­бі­ла­ся лі­цэн­зія Мі­ніс­тэр­ства ін­фар­ма­цыі. Каб яе атры­маць, не­аб­ход­на здаць эк­за­мен. І спа­чат­ку аў­та­ра экс­клю­зіў­ных паш­то­вак гэ­та на­сця­ро­жы­ла, яна як быц­цам ад­мо­ві­ла­ся ад ідэі. Але па ве­ча­рах неш­та ці­хень­ка па­чыт­ва­ла, ні­хто з ся­мей­ні­каў не на­да­ваў гэ­та­му асаб­лі­ва­га зна­чэн­ня. А по­тым за­яві­ла, што едзе ў Мінск атрым­лі­ваць лі­цэн­зію. І праў­да, пе­рад ка­мі­сі­яй мі­ніс­тэр­ства за­свед­чы­ла не­аб­ход­ны ўзро­вень ве­даў і атры­ма­ла да­звол на прад­пры­маль­ніц­тва.

У яе за­хап­лен­ні Та­ма­ру Ула­дзі­мі­ра­ўну пад­тры­ма­лі ўсе трое яе дзя­цей і ўну­кі. Шу­ка­лі мас­та­коў, аб­мяр­коў­ва­лі сю­жэ­ты і под­пі­сы да кож­най паш­тоў­кі. Так на­ра­джа­лі­ся мі­лыя кар­цін­кі пра ка­хан­не з под­пі­са­мі на­кшталт «Ве­ра­бей­чык, не су­муй» або «Ца­луй мя­не яшчэ час­цей». Та­кія паш­тоў­кі ня­рэд­ка да­па­ма­га­юць пры­дум­ваць дзе­ці. Дач­ка Але­на з му­жам пры­ду­ма­лі ці­ка­вы сю­жэт з сэр­цам на свет­лым фо­не. Сэр­ца скла­да­ец­ца са слоў, якія вы­зна­ча­юць асноў­нае сло­ва «ка­хан­не». Гэ­та, на­прык­лад, вер­шы, па­чуц­ці, му­зы­ка, цуд, сва­бо­да, до­тык і мно­гае ін­шае. Ёсць за­баў­ныя, ці­ка­выя, кры­ху на­іў­ныя і, ра­зам з тым, мі­лыя: «Спя­ша­ю­ся да ця­бе», «Я хва­рэю без ця­бе», «Для ця­бе ўсё са­мае смач­нае». На ад­ной з кар­так аб­ды­ма­юц­ца два ко­ці­кі, а над­піс га­во­рыць: «Усё бу­дзе доб­ра». Хто не за­ха­цеў бы атры­маць на­ва­год­няе він­ша­ван­не, дзе на паш­тоў­цы вя­лі­кі­мі лі­та­ра­мі на­пі­са­на: «У Но­вым го­дзе шчас­це ў мо­дзе»? А ка­ха­ным мож­на ад­праў­ляць паш­тоў­ку што­дня: з'я­ві­ла­ся се­рыя з ся­мі штук на кож­ны дзень тыд­ня.

Паш­тоў­кі Та­ма­ры Ба­хун пра­да­юц­ца ў мін­скіх кра­мах «Бел­кні­га», «Ака­дэм-
к­ні­га», «Кніж­ны са­лон», іх мож­на за­мо­віць праз гру­пы «Бе­ла­рус­кія паш­тоў­кі» ў са­цы­яль­ных сет­ках. Каш­туе ад­на паш­тоў­ка ка­ля 10 ты­сяч руб­лёў. У Брэс­це яны пра­да­юц­ца ў ЦУ­Ме. На ЦУ­Маў­скай віт­ры­не маю ўва­гу ад­ра­зу пры­цяг­ну­ла ўсмеш­лі­вая пры­га­жу­ня, якая ся­дзіць на воб­лач­ку з над­пі­сам: «Ад­шу­кай ча­роў­нае ў звы­чай­ным». Па­ду­ма­ла­ся, што гэ­та і ёсць крэ­да Та­ма­ры Ула­дзі­мі­ра­ўны. Ме­на­ві­та яна ад­шу­ка­ла ў пры­га­жос­ці род­на­га сло­ва на­тхнен­не на ці­ка­вую і па­трэб­ную спра­ву.

— На­конт мо­вы на­ват пы­тан­ня не ста­я­ла, — га­во­рыць вы­да­вец ары­гі­наль­най се­рыі. — Мы з са­ма­га па­чат­ку вы­ра­шы­лі зай­мац­ца толь­кі бе­ла­рус­кай паш­тоў­кай. Ня­праў­да, што мо­вай не ці­ка­вяц­ца. Доб­ра, на­прык­лад, ідуць паш­тоў­кі са сло­вам «Дзя­куй». Па­спра­ба­ва­лі пра­да­ваць сваю пра­дук­цыю ў ад­ным з кі­ёс­каў Бе­ла­азёр­ска. Там на ГРЭС пра­цуе гру­па кі­тай­скіх ра­бо­чых. Яны куп­ля­юць мае паш­тоў­кі і па­сы­ла­юць іх да­до­му. Ра­сі­я­не лю­бяць сю­жэт пра «Жи» і «Ши» з лі­та­рай «ы». Ну а бе­ла­ру­сы шу­ка­юць тое, што най­больш ад­па­вя­дае іх улас­на­му све­та­ўспры­ман­ню.

Кло­па­ту ў Та­ма­ры Ба­хун як ін­ды­ві­ду­аль­на­га прад­пры­маль­ні­ка ха­пае з той жа бух­гал­тэ­ры­яй, спра­ва­здач­нас­цю. Але Та­ма­ра Ула­дзі­мі­ра­ўна лю­біць, каб усё бы­ло па пра­ві­лах і ў ад­па­вед­нас­ці з за­ко­нам: «Пры­бы­так не­вя­лі­кі, а лю­быя не­пры­ем­нас­ці аль­бо не­па­ра­зу­мен­ні з пад­атко­вы­мі ці ін­шы­мі ор­га­на­мі лі­чу для ся­бе не­да­пу­шчаль­ны­мі. Та­му, як ста­ран­ная ву­ча­ні­ца, усё пі­шу, пад­ліч­ваю, афарм­ляю ў тэр­мін, па­вод­ле ін­струк­цый».

Ро­бяц­ца но­выя эс­кі­зы, ідзе по­шук да­лей­шых рын­каў збы­ту. Да­лё­ка не ўсе ганд­лё­выя ар­га­ні­за­цыі ад­важ­ва­юц­ца браць та­кі спе­цы­фіч­ны та­вар. Я па­ці­ка­ві­ла­ся, ці ёсць яе паш­тоў­кі ў су­ве­нір­ных кра­мах Брэсц­кай крэ­пас­ці. І Та­ма­ра Ула­дзі­мі­ра­ўна па­дзя­ка­ва­ла за ідэю: там жа што­дня бы­вае шмат ту­рыс­таў. Ча­му ж не пра­па­на­ваць ім свое­асаб­лі­вы та­вар?

Ра­ней аў­тар гэ­тых рад­коў зу­сім не ці­ка­ві­ла­ся вы­ста­ва­мі аль­бо па­ра­да­мі рэ­тра­аў­та­ма­бі­ляў. Не ра­зу­ме­ла, што за аса­ло­да ад­на­віць фак­тыч­на са звал­кі ма­шы­ну, якой паў­ве­ка ці больш. Па­куль ад­ной­чы не па­чу­ла, як ама­тар рэт­ра тлу­ма­чыў свой ін­та­рэс. Ён ка­заў, што су­час­ныя аў­та­ма­бі­лі вый­шлі з кан­ве­е­ра, які аб­слу­гоў­ва­юць у асноў­ным ро­ба­ты. А ў ста­рых ма­шы­нах ад­чу­ва­ец­ца ду­ша ін­жы­не­раў, якія іх ства­ра­лі, а так­са­ма ра­бо­чых, якія склад­ва­лі кож­ны аў­та­ма­біль сва­і­мі ру­ка­мі. Так і тут: зда­ва­ла­ся б, што асаб­лі­ва­га ў звы­чай­най паш­тоў­цы? А ў ёй ду­ша ад­чу­ва­ец­ца. Яна ра­дуе, вось як гэ­та «Ад­шу­кай ча­роў­нае ў звы­чай­ным». Та­ма­ра Ула­дзі­мі­ра­ўна ра­іць яе паш­тоў­кі пад­піс­ваць ру­кой і тым са­мым да­рыць ін­ша­му ча­ла­ве­ку час­цін­ку сва­ёй ду­шы.

Яна СВЕТАВА.

Фо­та з ар­хі­ва Та­ма­ры Ба­хун.