Водар жыцця з Аленай Ша­маль

Пе­рад­свя­точ­ная раз­мо­ва пра ген­дар­ную роў­насць, Лю­боў і ка­ву ў лож­ку

На­пя­рэ­дад­ні 8 Са­ка­ві­ка «Звяз­да» шу­ка­ла ад­каз на жа­но­чыя пы­тан­ні ў гіс­та­рыч­на пра­віль­ным кі­рун­ку — ся­род жа­но­чай част­кі бе­ла­рус­ка­га пар­ла­мен­та. Але раз­мо­ва з дэ­пу­та­там Але­най Ша­маль, на­мес­ні­кам стар­шы­ні Па­ста­ян­най ка­мі­сіі Па­ла­ты прад­стаў­ні­коў па ахо­ве зда­роўя, фі­зіч­най куль­ту­ры, ся­мей­най і мо­ла­дзе­вай па­лі­ты­цы, як і са­мо свя­та з ця­гам ча­су, атры­ма­ла­ся до­сыць да­лё­кім ад па­лі­ты­кі. Ха­ця…

— Але­на Ула­дзі­мі­ра­ўна, у вас пе­рад­свя­точ­ны на­строй?

— У мя­не пра­цоў­ны на­строй. Але я ча­каю свя­та. Ду­маю, ня­ма ні­вод­най жан­чы­ны, якая не ча­кае свя­та 8 Са­ка­ві­ка, не­за­леж­на ад уз­рос­ту і за­ня­ткаў.

— У за­ко­на­пра­ек­це, які за­раз ля­жыць на ва­шым пра­цоў­ным ста­ле, ёсць што-не­будзь асаб­лі­вае для жан­чын?

— Ця­пер на ма­ім ста­ле пра­ект змя­нен­няў і да­паў­нен­няў у За­кон «Аб ле­ка­вых срод­ках», які пла­ну­ец­ца раз­гле­дзець у пер­шым чы­тан­ні ў вяс­но­вую се­сію. Ён ад­ноль­ка­ва важ­ны як для жан­чын, так і для муж­чын. Бо лю­быя ле­кі — гэ­та ўздзе­ян­не на ар­га­нізм, і зме­ны, якія пла­ну­юц­ца ў за­ка­на­даў­стве, ма­юць на ўва­зе ўзмац­нен­не аба­ро­ны на­шых гра­ма­дзян у пры­мя­нен­ні ле­ка­вых срод­каў.

У за­ко­на­пра­ек­це пра­па­ну­ец­ца блі­жэй па­ды­сці да між­на­род­ных стан­дар­таў якас­ці ў да­чы­нен­ні да ле­каў. Пла­ну­ец­ца ўзмац­ніць ад­каз­насць пры пра­вя­дзен­ні клі­ніч­ных вы­пра­ба­ван­няў но­вых прэ­па­ра­таў. Дру­гое но­ва­ўвя­дзен­не да­ты­чыц­ца аб­ме­жа­ван­ня гра­ніч­на да­пу­шчаль­ных цэн на ле­ка­выя срод­кі. У вы­ні­ку раз­беж­ка цэн на ле­кі ў роз­ных ап­тэ­ках па­він­на стаць мі­ні­маль­най. Ду­маю, гэ­та до­сыць пра­віль­ная па­зі­цыя, бо на хва­ро­бах нель­га за­раб­ляць.

За­ко­на­пра­ект так­са­ма пра­па­нуе вы­зва­ліць ад не­аб­ход­нас­ці паў­тор­на­га пра­хо­джан­ня пра­цэ­су лі­цэн­за­ван­ня доб­ра­сум­лен­ных прад­стаў­ні­коў на на­шым фар­ма­ка­ла­гіч­ным рын­ку.

— У 1995 го­дзе ў бе­ла­рус­кім пар­ла­мен­це бы­ло толь­кі 9 жан­чын. Апош­нім ча­сам жан­чы­ны скла­да­юць ста­біль­ныя 30% дэ­пу­тац­ка­га кор­пу­са. Ад­нак ся­род бе­ла­рус­кіх мі­ніст­раў — толь­кі ад­на да­ма. Ча­му так не прос­та нам да­сяг­нуць ген­дар­най роў­на­сці ў спра­ве кі­ра­ван­ня дзяр­жа­вай?

— Ду­маю, не вар­та імк­нуц­ца да ген­дар­най роў­на­сці ва ўсіх ас­пек­тах. З‑за бія­ла­гіч­ных асаб­лі­вас­цяў жан­чы­на не мо­жа вы­кон­ваць, ска­жам, та­кую ж фі­зіч­на цяж­кую пра­цу, якая пад сі­лу толь­кі муж­чы­нам. Але ў яе па­він­ны быць ад­ноль­ка­выя пра­вы і маг­чы­мас­ці ў са­цы­яль­ным пла­не. Ёй не­аб­ход­на мець ад­ноль­ка­выя з муж­чы­нам маг­чы­мас­ці пра­ца­ўлад­ка­ван­ня, аду­ка­цыі, удзе­лу ў ся­мей­на-бы­та­вой сфе­ры. Ка­неш­не, жан­чы­ны па­він­ны пры­маць ак­тыў­ны ўдзел у роз­ных сфе­рах дзей­нас­ці дзяр­жа­вы і гра­мад­ства. Да­рэ­чы, у мяс­цо­вых Са­ве­тах дэ­пу­та­таў жан­чын знач­на больш, чым у пар­ла­мен­це — да 45%.

Але, на жаль, у нас па-ра­ней­ша­му іс­ну­юць стэ­рэа­ты­пы пра тое, што муж­чы­ны — больш ра­цы­я­наль­ныя і праг­ма­тыч­ныя, а жан­чы­ны — больш эма­цы­я­наль­ныя і ха­ле­рыч­ныя. Сфе­рай дзей­нас­ці жан­чын у нас за­ста­юц­ца пе­ра­важ­на аду­ка­цыя, ахо­ва зда­роўя, сфе­ра па­слуг. А муж­чы­ны час­цей ста­но­вяц­ца кі­раў­ні­ка­мі. Гэ­та ты­чыц­ца і сям'і. Да­до­му жан­чы­на па­він­на вяр­нуц­ца з пра­цы пры­го­жай, у доб­рым на­строі, пры­га­та­ваць вя­чэ­ру, па­кла­па­ціц­ца пра дзя­цей, а муж­чы­на — прый­шоў і ад­па­чы­вае. Ён — гас­па­дар.

І ўсё ж у Бе­ла­ру­сі ўда­ло­ся мно­га­га да­біц­ца ў спра­ве ген­дар­най роў­на­сці. Пры Са­ве­це Мі­ніст­раў пра­цуе На­цы­я­наль­ны са­вет па ген­дар­най па­лі­ты­цы. Урад склаў так­са­ма На­цы­я­наль­ны план дзе­ян­няў па за­бес­пя­чэн­ні ген­дар­най роў­на­сці ў на­шай кра­і­не. Але на­блі­зіц­ца да ідэа­лу мы змо­жам толь­кі та­ды, ка­лі і муж­чы­ны да жан­чы­ны, і жан­чы­ны да муж­чын бу­дуць ста­віц­ца з ад­ноль­ка­вай па­ва­гай.

І яшчэ адзін важ­ны мо­мант. Жан­чы­на мо­жа пе­ра­вяр­нуць го­ры, зра­біць не­маг­чы­мае, ка­лі ад­чу­вае ся­бе ка­ха­най. Для нас вель­мі важ­ная ўва­га да­ра­гіх нам, бліз­кіх муж­чын. На якой бы мы ні бы­лі па­са­дзе, і які б ста­тус ні ме­лі.

— Ці па­трэб­ны ў па­лі­ты­цы жа­но­чы по­гляд?

— Без­умоў­на. Жан­чы­на заў­сё­ды імк­нец­ца да­па­маг­чы больш сла­ба­му. Яна лепш раз­бі­ра­ец­ца ў не­ка­то­рых са­цы­яль­ных пы­тан­нях. На­прык­лад, у нас 160 ты­сяч жан­чын са­ма­стой­на вы­хоў­ва­юць дзя­цей ва ўзрос­це да 18 га­доў. І толь­кі ка­ля 10 ты­сяч та­кіх муж­чын. Без жа­но­ча­га по­гля­ду на гэ­тую праб­ле­му цяж­ка бы­ло б знай­сці ап­ты­маль­ныя па­ды­хо­ды на за­ка­на­даў­чым уз­роў­ні. Муж­чы­ны ў пры­няц­ці ра­шэн­няў больш ка­тэ­га­рыч­ныя, жан­чы­ны заў­сё­ды імк­нуц­ца згла­дзіць вост­рыя вуг­лы, знай­сці больш пры­маль­ны ва­ры­янт для роз­ных ба­коў.

— На­пя­рэ­дад­ні свя­та жур­на­ліс­ты «Звяз­ды» апыт­ва­лі роз­ных лю­дзей пра га­лоў­ных жан­чын у іх жыц­ці. І мне хо­чац­ца спы­таць вас: а ў ва­шым жыц­ці хто са­мыя га­лоў­ныя жан­чы­ны?

— Мне скла­да­на ад­ка­заць. Як да­чцэ, вя­до­ма ж, мне бяс­кон­ца да­ра­гая мая ма­ці — жан­чы­на, якая паў­плы­ва­ла на мой жа­но­чы па­ча­так. Ра­зам з тым, я са­ма — ма­ці дач­кі. Гэ­та — два вель­мі роз­ныя мо­ман­ты, але па­дзя­ліць іх не­маг­чы­ма. Ма­ці ты ўдзяч­ны. А для дзі­ця­ці ро­біш усё, каб яе жыц­цё бы­ло ляг­чэй, каб даць ёй як ма­га больш шан­цаў.

Ка­лі я бы­ла ма­лень­кая, мне зда­ва­ла­ся, што на­ша ма­ма вель­мі стро­гая. Яна вы­хоў­ва­ла нас у тра­ды­цы­ях, пры­трым­лі­ва­ла­ся пра­ві­лаў. Ва ўсіх у нас бы­лі аба­вяз­кі ў сям'і. І «нель­га» заў­сё­ды азна­ча­ла «нель­га». У на­шых баць­коў нас трое дзя­цей, тры дач­кі, і я — са­мая ста­рэй­шая. Мо­жа, та­му ад мя­не і больш па­тра­ба­ва­лі.

А ка­лі я вы­рас­ла, ка­лі з'я­ві­ла­ся ўлас­нае дзі­ця, то зра­зу­ме­ла тое па­чуц­цё ад­каз­нас­ці, з якім баць­кі да мя­не ста­ві­лі­ся. Для баць­коў га­лоў­нае, каб іх дзі­ця бы­ло шчас­лі­вае. З уз­рос­там ра­зу­ме­еш, як шмат яны да­лі. Дзі­ця­чыя мо­ман­ты вель­мі каш­тоў­ныя. У кож­на­га — свая ма­ці, але мая ма­ма асаб­лі­вая, бо яна — мая. Яна вель­мі да­па­ма­гае мне ў жыц­ці. Яе імя — Лю­боў, і яна вель­мі яму ад­па­вя­дае. Яна — леп­шая.

— У наш час жан­чы­ну час­та ві­на­ва­цяць у тым, што дзе­ці вы­рас­та­юць у хо­ла­дзе адзі­ноц­тва. Веч­на за­ня­тай і за­кла­по­ча­най ма­ці не да іх. Мо­жа, на­ды­шоў час пе­ра­гле­дзець каш­тоў­нас­ці цы­ві­лі­за­цыі і вяр­таць жан­чын на кух­ню, у царк­ву і да дзя­цей?

— Я не згод­на з тым, што пра­цу­ю­чая жан­чы­на не здоль­ная на­даць не­аб­ход­ную ўва­гу дзі­ця­ці. На­са­мрэч, дзі­ця­ці з пэў­на­га ўзрос­ту не па­трэб­на, і на­ват су­праць­па­ка­за­на, каб ма­ці бы­ла по­бач з ім усе 24 га­дзі­ны ў су­ткі. Але я ўпэў­не­на, што з дзі­цем трэ­ба раз­маў­ляць. Са­ма імк­ну­ся да та­го, каб дач­ка бы­ла мне сяб­рам. Каб па­між на­мі быў маг­чы­мы дыя­лог на лю­быя тэ­мы, ра­дас­ныя і не­пры­ем­ныя. Га­лоў­нае, каб дзі­ця не ад­чу­ва­ла ся­бе дрэн­ным. Яно па­він­на асэн­соў­ваць, што яго ўчы­нак, дзе­ян­не мо­жа быць дрэн­ным, але не яно са­мо.

Праў­да тое, што мы раз­ву­чы­лі­ся раз­маў­ляць са сва­і­мі дзець­мі. Тое, што мы стам­ля­ем­ся на пра­цы, не апраўд­вае нас. На раз­мо­ву з дзі­цем да­стат­ко­ва 15–20 хві­лін ра­ні­цай і ўве­ча­ры, а ў вы­хад­ныя мож­на знай­сці су­мес­ны за­ня­так, але дзі­ця па­він­на ве­даць, што яно ці­ка­вае сва­ёй ма­ці і мо­жа ёй да­вя­раць.

— На­коль­кі су­час­ны свет транс­фар­ма­ваў жан­чы­ну?

— Жан­чы­ны ста­лі больш моц­ны­мі. Та­кое па­тра­ба­ван­не ча­су. Та­кую ўста­ноў­ку дае са­бе сён­ня боль­шасць жан­чын. Каб кан­ку­ры­ра­ваць на рын­ку пра­цы, ёй трэ­ба быць больш аду­ка­ва­най, больш жорст­кай, больш пра­фе­сій­най, чым муж­чы­на. Ёй важ­на пры гэ­тым быць да­гле­джа­най, гнут­кай, іс­ці на­пе­ра­дзе. Жан­чы­на цяг­не на са­бе заў­сё­ды боль­шы груз.

— А на сла­бас­ці яна мае пра­ва?

— Не толь­кі мае, але ў гэ­тым яе пе­ра­ва­га, вы­ра­та­ван­не і кры­ні­ца на­тхнен­ня. Жан­чы­на па­пла­ка­ла, па­кап­ры­зі­ла і тым са­мым зня­ла на­пру­жан­не, зноў мо­жа іс­ці да­лей.

— 114 га­доў та­му Кла­ра Цэт­кін пра­па­на­ва­ла ўста­на­віць Між­на­род­ны жа­но­чы дзень, у які жан­чы­ны маг­лі б ла­дзіць мі­тын­гі і шэс­ці, каб пры­цяг­нуць ува­гу гра­мад­скас­ці да сва­іх праб­лем. У са­вец­кія ча­сы гэ­тае свя­та цал­кам стра­ці­ла па­лі­тыч­ную афар­боў­ку. Які сэнс яно мае, на ваш по­гляд, ця­пер?

— Для мя­не 8 Са­ка­ві­ка — гэ­та глы­ток жыц­ця. Вяс­но­вае свя­та, на­поў­не­нае ста­ноў­чы­мі эмо­цы­я­мі. У гэ­ты дзень на ба­ку жан­чын са­ма пры­ро­да: усё ажы­вае, усё за­лі­та сон­цам. Гэ­та свя­та без эпо­хі, без уз­рос­ту. Яно мае асаб­лі­вую аў­ру, якая ні­ко­га не па­кі­дае абы­яка­вым. Ні­вод­ны муж­чы­на ў гэ­ты дзень не за­бу­дзе ку­піць сва­ёй жан­чы­не квет­кі. Не важ­на, хто яна — ма­ці, ня­вес­та, жон­ка, дач­ка або бы­лая ад­на­клас­ні­ца. І ці не цу­доў­на гэ­та?

— Што ра­біў ваш та­та ў гэ­ты дзень, ка­лі вы, усе тры дач­кі, яшчэ жы­лі ра­зам з баць­ка­мі?

— Ён кож­ную з нас, а так­са­ма на­шу ма­ці, він­ша­ваў асоб­на. У кож­най бы­ла свая квет­ка ад та­ты.

— А муж га­туе сня­да­нак на 8 Са­ка­ві­ка?

— Га­туе — гуч­на ска­за­на. Ва­рыць ка­ву. І па­дае ў ло­жак.

— Жан­чы­не скла­да­на быць шчас­лі­вай?

— Скла­да­на. Шчас­це — гэ­та не аморф­ная суб­стан­цыя. Не па­веў вет­ры­ку. Склад­ні­кі шчас­ця — вы­нік вя­лі­кай пра­цы. Пра­цы на тое, каб у сям'і ўсё бы­ло доб­ра, утуль­на, каб па­між усі­мі бы­лі доб­рыя ад­но­сі­ны. Я, на­прык­лад, гля­джу з му­жам ха­кей, каб па­дзя­ліць з ім яго ін­та­рэ­сы… Кузь­ма Прут­коў ска­заў: «Хо­чаш быць шчас­лі­вым — будзь ім». Але для гэ­та­га па­трэб­ны на­ма­ган­ні.

У мя­не ча­сам пы­та­юц­ца: які пе­ры­яд у жыц­ці са­мы шчас­лі­вы? Ду­маю, шчас­це — гэ­та тут і ця­пер. У якім бы ты ўзрос­це ні быў. Мне вель­мі спа­да­ба­ла­ся прыт­ча пра муж­чы­ну, які меў усё, акра­мя па­ста­ян­най жан­чы­ны. Ён шэсць ве­ча­роў за куб­кам чаю рас­каз­ваў муд­ра­цу пра дам, якіх су­стрэў на сва­ім жыц­цё­вым шля­ху. Але муд­рэц усё не на­зы­ваў яму пры­чы­ну яго ня­ўда­чы. На сё­мы дзень муд­рэц пра­па­на­ваў прос­та па­піць чаю, каб ад­чуць яго во­дар і смак. І та­ды муж­чы­на зра­зу­меў, ча­му да­гэ­туль не су­стрэў сваю адзі­ную. Вось і мы — бя­жым па жыц­ці, не звяр­та­ю­чы ўва­гі ад­но на ад­на­го. У гэ­тым на­ша бя­да. Каб ад­чуць во­дар і смак жыц­ця, не­аб­ход­на на не­ка­то­ры час спы­ніц­ца. Уба­чыць тых, хто по­бач.

Воль­га МЯДЗ­ВЕ­ДЗЕ­ВА.