Карэспандэнту «Звязды» пашанцавала першым узяць інтэрв'ю ў цяперашняга консула Латвіі напярэдадні юбілею консульства, які будзе святкавацца ў сакавіку. Дыпламатычнае прадстаўніцтва працуе ў будынку былога дзіцячага садка ў самым цэнтры горада. Тут афармляюць візы для паездак у Латвію, а таксама ў Эстонію, Польшчу, Францыю, Нідэрланды, Славенію, Іспанію.
Кіруе консульствам Дагнія Лацэ-Атэ, абаяльная жанчына з пачуццём гумару. Яна шчыра любіць Віцебск. Дыпламатка — член міжурадавай камісіі па эканамічных, навуковых і гандлёвых сувязях, магістр палітычных і юрыдычных навук, дактарант эканамічных навук. Да гэтага часу выкладае ва ўніверсітэце ў Латвіі — на факультэце эканомікі, кафедры міжнародных эканамічных сувязяў. Вучыць студэнтаў весці перамовы. Консул выдатна валодае рускай мовай. Сказала, што гэта заслуга яе настаўніцы рускай мовы ў гімназіі.
Што здзівіла да пачатку інтэрв'ю: спадарыня Лацэ-Атэ сама сустрэла карэспандэнта на першым паверсе консульства, без дапамогі падначаленых пачаставала кавай.
— Спадарыня Лацэ-Атэ, няўжо ў вас няма памочніка, сакратара?
— Паверце, мы стараемся, каб максімум нашых супрацоўнікаў выконвалі галоўную задачу любога консульскага прадстаўніцтва: афармлялі візы, вырашалі пытанні, звязаныя з інтарэсамі грамадзян Латвіі. Я і сама гэтым займаюся штодня. У нашым консульстве ў большасці выпадкаў дакументы для атрымання візы афармляюцца на працягу 5 рабочых дзён. Мы самі сабе вызначылі такі тэрмін. А наогул шэнгенскі візавы кодэкс прадугледжвае выдачу віз на працягу 15 дзён. Але мы можам выдаць візу хутчэй, калі няма неабходнасці далейшых праверак. Напрыклад, калі не трэба запытваць нейкія дакументы, каб пераканацца ў тым, што мэта паездкі сапраўдная.
— І шмат тых, каго летась супрацоўнікі консульства «не выпусцілі» ў Еўрасаюз?
— Адмоў было няшмат. Гаворка ідзе пра дзясяткі людзей. Бывае, што чалавек проста не можа растлумачыць: куды ён едзе, што ён будзе рабіць у краінах зоны Шэнген.
— Напэўна, ёсць нямала выпадкаў, калі людзі, якія звяртаюцца ў консульства, каб аформіць візу, наогул не разумеюць нюансы шэнгенскіх дамоўленасцяў?
— Так. Некаторыя думаюць, што, каб прыехаць у Германію, можна аформіць візу ў Польшчу, бо яна побач. Потым, можа, захоча яшчэ на адзін дзень заехаць у Талін — гэта магчыма. Але, улічваючы, што галоўная краіна наведвання — Латвія, трэба падаваць дакументы на атрыманне візы ў латвійскіх консульскіх прадстаўніцтвах. Калі грамадзянін плануе падарожжа па Еўропе, наведваючы некалькі краін з прыблізна аднолькавым знаходжаннем па часе, тады ён падае дакументы ў пасольства той краіны, якая з'яўляецца першай пры ўездзе. Адсюль і бывае часта мітусня: калі чалавек плануе наведаць некалькі краін. І цяжка вызначыць, якая краіна для яго з'яўляецца «галоўнай».
— А ці не прасцей грамадзяніну Беларусі, які самастойна хоча «пракаціцца» па Еўрасаюзе, заплаціць турыстычнай фірме, каб яна за параўнальна немалыя грошы аформіла візу?
— Я ні ў якім разе не раю звяртацца да паслуг турыстычных фірмаў, калі чалавек не збіраецца адправіцца ў якасці турыста ў паездку, якая арганізуецца турыстычнай фірмай. Таму што, па-першае, дакументы падаваць за каго-небудзь у консульства маюць права толькі акрэдытаваныя турыстычныя фірмы. Іх не так ужо і шмат — крыху больш як 10. Пры гэтым ёсць фірмы, якія бяруцца падрыхтоўваць дакументы для атрымання візы без афармлення турыстычнага ваўчара і просяць за гэта, напрыклад, 200 еўра — гэта нелегальныя дзейнасць і пасярэдніцтва. Мы стараемся з гэтым змагацца: адмаўляем такім фірмам у акрэдытацыі. У любым выпадку адказнасць за дакументы, якія падаюцца ў консульства, нясе чалавек, які хоча паехаць у Еўрасаюз.
— Колькі жыхароў Віцебскай вобласці летась аформілі візы ў вашым консульстве?
— Выдалі каля 20 тысяч віз — гэта дастаткова шмат для нашых тэхнічных магчымасцяў і вельмі вялікая нагрузка на супрацоўнікаў, бо іх усяго 6. Для параўнання, у 2012 годзе аформілі прыкладна 8 тысяч віз. Калі ўсе дакументы ў парадку, візу атрымаць не так складана. Дакументы прымаюцца па папярэднім запісе. На сайце консульства ёсць уся неабходная інфармацыя. У тым ліку і пра тое, калі можна патэлефанаваць, прыйсці ў консульства, каб запісацца на падачу дакументаў асабіста.
— А ці ёсць сярод супрацоўнікаў грамадзяне Беларусі? Ці можна, напрыклад, мне, жыхару Віцебска, уладкавацца да вас на працу?
— На жаль, у нас цяпер няма вакантных месцаў. У асноўным супрацоўнікі консульства — службовыя асобы, якія прыязджаюць працаваць з Латвіі. У любым выпадку вам давядзецца вывучыць латышскую мову.
— Я бачу заручальны пярсцёнак на вашай руцэ. Ваш муж таксама працуе ў консульстве?
— Не. Муж — капітан марскіх яхт. Дарэчы, мы і пазнаёміліся з ім на яго яхце з дапамогай нашых агульных сяброў. Ён шмат часу праводзіць са мной — у Віцебску. Не, ён не працуе ў вашым горадзе. Бо не мае права, паколькі не з'яўляецца часткай працоўнага рынку Беларусі, а знаходзіцца тут як муж дыпламаткі.
— Як гэта зразумець: «не з'яўляецца часткай працоўнага рынку Беларусі»?
— Не мае права «адымаць» працу ў вашых землякоў. Для гэтага трэба было б атрымліваць дазвол Міністэрства замежных спраў Беларусі.
— А ці былі выпадкі, калі вашы падначаленыя ўступалі ў шлюб з грамадзянамі нашай краіны?
— Не, хоць гэта не забаронена. У Віцебску нарадзілася дзяўчынка, бацькі якой у нас працавалі. Яны ўжо з'ехалі, але ў пасведчанні аб нараджэнні назаўжды застанецца запіс аб нараджэнні ў вашым горадзе.
— Ці шмат грошай латвійскія бізнесмены ўклалі ў рэалізацыю сумесных праектаў на тэрыторыі Віцебскай вобласці? Колькі ў нас працуе прадпрыемстваў са стапрацэнтна латвійскім капіталам?
— На жаль, пакуль няшмат інфармацыйных падстаў, каб гаварыць пра гэта. Нядаўна ў Віцебску прайшоў інвестыцыйны форум. Былі там прадстаўнікі Латвіі. Што тычыцца інвестыцый з Латвіі, у маіх землякоў ёсць намер стварыць «кропку» для выпрацоўкі біягазу ў Браслаўскім раёне. Латвійскі бізнес «канцэнтруецца» ў Мінску. Але ёсць добрыя рэгіянальныя прыклады супрацоўніцтва ў сферы турызму. У Віцебск прыязджаюць турысты з Латвіі, і наадварот. Некалькі латвійскіх турфірмаў уключылі Віцебскую вобласць у свае маршруты. Можна зімой на Масленіцу да вас прыехаць і летам на розныя фестывалі... Шмат турыстаў з Латвіі будзе на чэмпіянаце свету па хакеі.
— А вы спортам захапляецеся?
— Уважліва сачыла за выступленнем латышоў на Алімпіядзе. Але сама не спартсменка, я займалася народнымі танцамі, выступала на святах, фестывалях. Мне падабаецца фальклор.
— Было прыемна бачыць вас у віцебскім парку адпачынку, дзе вы вучылі беларусак плесці вянкі!
— Так, гэта было на свяце Ліго — аналагу беларускага Купалля. Яно прайшло ў рамках трансгранічнага праекта супрацоўніцтва гарадоў Віцебск і Даўгаўпілс. Падчас падрыхтоўкі мерапрыемства я даведалася, што мала хто цяпер умее плесці вянкі. З задавальненнем узялася вучыць...
— Наколькі я памятаю, дзякуючы гэтаму трансгранічнаму праекту супрацоўніцтва пры дапамозе Еўрасаюза была адрамантавана сцэна віцебскага парку адпачынку. Якія сумесныя міжнародныя праекты з удзелам латвійскага боку ажыццяўляюцца ў Віцебскай вобласці?
— Некалькі гадоў паспяхова рэалізуюцца міжнародныя праекты «Еўрарэгіён «Азёрны край» і «Бела-Дзвіна». Сумесна з музеямі М. Ротка ў Даўгаўпілсе і М. Шагала ў Віцебску турфірмы працуюць над стварэннем агульнага турыстычнага маршруту, каб, напрыклад, турыст з Германіі, які прыязджае ў музей сусветна вядомага мастака Марка Ротка ў Латвіі, змог праехаць яшчэ кіламетраў 200 да Віцебска. Або расіянін, каб убачыў спачатку ў Віцебску дом-музей і графіку Шагала, потым паехаў у Латвію...
Віцебск — пабрацім Даўгаўпілса. У рамках супрацоўніцтва рэалізоўваюцца розныя сумесныя трансгранічныя праекты. Адзін з іх нядаўна завяршыўся: «Віцебск—Даўгаўпілс — культурнае супрацоўніцтва». У ліку іншага былі арганізаваны канцэрты, абмен харэографамі, майстар-класы.
У музея Шагала і консульства вельмі плённае супрацоўніцтва. Напрыклад, кожны год у лістападзе ў гэтым віцебскім музеі выстаўляюцца працы латвійскіх мастакоў.
Таксама цесна супрацоўнічаем з Віцебскай абласной філармоніяй у рэалізацыі праекта «Добры дзень, музыка». Латвійскія выканаўцы выступаюць у філармоніі. Дарэчы, менавіта ў філармоніі да 1998 года размяшчалася ў некалькіх пакоях наша консульства.
Вырашылі, што з арганізатарамі фестывалю «Браслаўскія зарніцы» будзем супрацоўнічаць. У Браславе яшчэ да вайны праводзіліся харавыя асамблеі. Спадзяюся, на чарговы фестываль прыедуць некалькі нашых вярхоўных дырыжораў.
— Вы памятаеце сваё першае ўражанне ад Віцебска?
— Упершыню ў Віцебску была ў 2011 годзе. Мне адразу спадабаліся гараджане — тым, што яны вельмі добразычлівыя і шчырыя. У краме, на вуліцы не проста ўсміхаюцца, але і дапамагаюць. Напрыклад, мне трэба было заплаціць за пакупку, але я замест 1 тысячы рублёў дала прадаўцу 50 тысяч рублёў. І мне яна патлумачыла, што я пераблытала купюры... Што прыемна здзіўляе ў Віцебску? Можна спытаць у краме: ці ёсць пэўная рэч, якая мне патрэбна, і калі няма, то прадаўцы з радасцю падкажуць, дзе ёсць. Хаця выходзіць, што гэта «праца» на бізнес канкурэнтаў?
Мне ў Віцебску не страшна хадзіць адной. Больш за тое, паколькі кожны дзень бачу сотні віз з фота, калі іду па вуліцы, мне здаецца, што мне ўсе сустрэчныя знаёмыя.
— А што вам не імпануе ў звычках гараджан?
— Бывае, арганізацыйныя і працоўныя пытанні вырашаюцца ў апошні момант. Мне гэта цяжка зразумець, я прывыкла вырашаць пытанні загадзя. Мабыць, агучу вядомую цытату: «Жывеш у Рыме — дзейнічай, як рымлянін». Да гэтага трэба проста прывыкаць.
— А чаго, на ваш погляд, не хапае Віцебску для таго, каб больш «зарабляць на турыстах»? Можа, кавярняў?
— І іх таксама, але яны павінны адчыняцца ў першую чаргу для гараджан. І, калі будуць папулярныя, там «знойдзецца месца» і для турыстаў. Па такім прынцыпе развіваецца рэстаранны бізнес і ў Рызе. Дарэчы, заўважыла, што ў Беларусі няма традыцыі часта праводзіць час у кавярнях і рэстаранах. Няма такой звычкі, людзі кухараць дома... Шкада, што ў Віцебску ёсць толькі адна кавярня, дзе добрая кава. Мне, рыжанцы, не падабаецца піць распушчальную каву. Не хапае мне і латышскай выпечкі.
У вас шмат культурных багаццяў, якія пакуль што прыезджаму цяжка знайсці. Напрыклад, турыст, карыстаючыся даведнікам, знойдзе цэрквы, музей Шагала. А што далей? У Віцебску я ведаю толькі дзве сувенірныя крамы. «Славянскі базар» і іншыя святы — гэта ўсё выдатна: на вуліцах працуюць і гандлююць рамеснікі, мастакі. А па-за святамі? Складана іншаземцу знайсці самастойна дамы рамеснікаў і гэтак далей. Але, думаю, што Віцебск на правільным шляху. Ведаю пра планы па развіцці турыстычнага патэнцыялу горада, уключаючы адкрыццё цэнтра рамяства. Гэта створыць шмат новых магчымасцяў.
— Якой вы бачыце сваю асноўную задачу на пасадзе консула?
— Працаваць у краіне-суседцы вельмі важна для дыпламата. Бо сусед — самы лепшы сваяк. Часта чую: маўляў, у савецкі час быў у Рызе, Даўгаўпілсе, вучыўся... Але ж гэтыя і іншыя гарады нікуды «не зніклі». Прыемна заўсёды чуць, што чалавек гадоў праз 20 зноў паехаў у Латвію і сустрэўся там з роднымі, сябрамі. І з'ехаў з добрым уражаннем. Мая праца ў краіне-суседцы і накіравана ў першую чаргу, каб зблізіць суседзяў. Імкнуся, каб паміж Віцебскай вобласцю і Латвіяй сяброўскія сувязі развіваліся.
— Вы вучыце беларускую мову?
— Магу свабодна чытаць па-беларуску неабходныя мне дакументы, глядзець перадачы. Але размаўляць — не. Лічу, што калі буду мець стасункі, як у вас кажуць, «на трасянцы», абражу людзей, якія выдатна валодаюць беларускай мовай. Напэўна, так і не вывучу добра беларускую мову. Наш закон аб дыпламатычнай службе прадугледжвае ратацыю кадраў — праз 3 гады, і мне застаўся год працы ў Віцебску. Але, прынамсі, захаваю ўспамін аб прыгожым гучанні беларускай мовы.
Аляксандр ПУКШАНСКІ.
Даведка «Звязды»
Пасля развалу СССР першае ў свеце і да гэтага часу адзінае ў Віцебску консульства Рэспублікі Латвіі адкрылася ў 1994 годзе. Мала хто ведае, што консульства працавала ў Віцебску, пачынаючы з сакавіка 1925 года да пачатку 1930-х гадоў. Цікава, што консул Германіс Пунга, выкарыстоўваючы дыпламатычную пошту, перадаваў лісты Рэпіна, адрасаваныя дачцэ. Яна ў той час жыла ў сядзібе пад Віцебскам, а геніяльны мастак — у Фінляндыі. Дыпламат таксама паспрыяў, каб дачка мастака ў часы «раскулачвання» змагла выехаць да бацькі.
Першы ў постсавецкі час консул Латвіі спадар Крузэ быў у Віцебску, можна сказаць, «зоркай»: усё ж адзіны дыпламат. Тым больш жанаты з беларускай і ў свой час працаваў электрыкам на прадпрыемстве «Віцязь». Памятаецца, віцебскі вытворца алкагольнай прадукцыі тады асвоіў выпуск новай гарэлкі — «Консул». Старажылы горада, вядома, добра памятаюць, што выява мужчыны з барадой на этыкетцы вельмі нагадвала профіль спадара Крузэ. Цяпер ён — супрацоўнік Рыжскай думы, часам прыязджае ў Віцебск.
Карэкціроўкі па аплаце жыллёва-камунальных паслуг закрануць чатыры катэгорыі жыхароў.