Аме­ры­кан­скі ін­та­рэс ва Укра­і­не

Па­дзеі ва Укра­і­не ста­лі сюр­пры­зам для мно­гіх. Але ка­лі па­гля­дзець на пуб­лі­ка­цыю аме­ры­кан­ска­га па­лі­то­ла­га Джор­джа Фрыд­ма­на ад 11 лю­та­га на сай­це Stratfor, аме­ры­кан­скай пры­ват­най раз­вед­валь­на-ана­лі­тыч­най кам­па­ніі, якая вый­шла пад кра­са­моў­най наз­вай «Но­выя век­та­ры знеш­няй па­лі­ты­кі ЗША ў кі­рун­ку да Ра­сіі», тое, што ад­бы­ло­ся ў да­лей­шым, ужо цяж­ка на­зваць не­прад­ба­ча­ным або праз­мер­на дзіў­ным.

Джордж Фрыд­ман ад­зна­чае, што на пра­ця­гу не­каль­кіх апош­ніх га­доў знеш­няя па­лі­ты­ка ЗША ста­ла пе­ра­жы­ваць транс­фар­ма­цыю. Ра­ней яна бы­ла за­ся­ро­джа­на ў асноў­ным на іс­лам­скім све­це і, што больш важ­на, як пра­ві­ла, пра­ду­гледж­ва­ла вы­ка­ры­стан­не сі­лы ў якас­ці ран­ня­га ва­ры­ян­та, а не ў якас­ці апош­ня­га ар­гу­мен­та. Але ва­ен­ная сі­ла мае іс­тот­ныя аб­ме­жа­ван­ні. Та­му ад­быў­ся пе­ра­ход да но­вай стра­тэ­гіі, пры якой ЗША вы­ка­рыс­тоў­вае на­ту­раль­ныя рас­ко­лы і су­пя­рэч­нас­ці, што іс­ну­юць у кож­ным рэ­гі­ё­не, каб бла­кі­ра­ваць з'яў­лен­не рэ­гі­я­наль­ных ге­ге­мо­наў і груп, якія мо­гуць па­гра­жаць ін­та­рэ­сам ЗША.

Леп­шым пры­кла­дам ра­ней­шай па­лі­ты­кі з'яў­ля­ец­ца Лі­вія, дзе Злу­ча­ныя Шта­ты не­па­срэд­на ўмя­ша­лі­ся пры да­па­мо­зе ва­ен­на-па­вет­ра­ных сіл і сіл спе­цы­яль­ных апе­ра­цый, каб зверг­нуць Му­а­ма­ра Ка­да­фі. Спро­ба за­мя­ніць яго рэ­жы­мам, спры­яль­ным для Злу­ча­ных Шта­таў і іх са­юз­ні­каў, так і не ўда­ла­ся. Но­вую стра­тэ­гію мож­на ўба­чыць у Сі­рыі, дзе за­мест пра­мо­га ўмя­шан­ня ЗША зда­лі на­зад і да­зво­лі­лі ва­ро­жым гру­поў­кам рас­хо­да­ваць сваю энер­гію ад­на на ад­ну, пра­ду­хі­ля­ю­чы лю­бы бок ад ад­цяг­нен­ня рэ­сур­саў на дзей­насць, якая мо­жа кі­нуць вы­клік ін­та­рэ­сам ЗША.

Аме­ры­кан­скі па­лі­то­лаг ад­зна­чае, што Ра­сія ста­ла праб­ле­май для Злу­ча­ных Шта­таў пас­ля аран­жа­вай рэ­ва­лю­цыі ў 2004 го­дзе, ка­лі ЗША, пад­трым­лі­ва­ю­чы ан­ты­ра­сій­скія гру­поў­кі ва Укра­і­не, уда­ло­ся пры­вес­ці да ўла­ды ан­ты­ра­сій­скі ўрад. Ра­сі­я­не рас­ца­ні­лі гэ­та як апе­ра­цыю аме­ры­кан­скай раз­вед­кі, на­кі­ра­ва­ную на ства­рэн­не ан­ты­ра­сій­скай Укра­і­ны, што на­пра­мую аспрэч­вае ра­сій­скія стра­тэ­гіч­ныя і эка­на­міч­ныя ін­та­рэ­сы. Больш за тое, Маск­ва ўба­чы­ла аран­жа­вую рэ­ва­лю­цыю (на­раў­не з рэ­ва­лю­цы­яй руж) у якас­ці ге­не­раль­най рэ­пе­ты­цыі та­го, што мо­жа ад­быц­ца ў Ра­сіі ў да­лей­шым.

Ад­ка­зам Ра­сіі ста­ла вы­ка­ры­стан­не сва­іх улас­ных маг­чы­мас­цяў у «пад­ды­ва­но­вай» гуль­ні, у спа­лу­чэн­ні з эка­на­міч­ным ціс­кам праз вы­ка­ры­стан­не пры­род­на­га га­зу. Гэ­тыя кро­кі (а так­са­ма рас­ча­ра­ван­не ў за­ход­няй да­па­мо­зе) да­зво­лі­лі больш пра­ра­сій­ска­му ўра­ду з'я­віц­ца ў Кі­е­ве, што зні­зі­ла апа­сен­ні ра­сі­ян і па­вы­сі­ла іх упэў­не­насць у са­бе. Гэ­та так­са­ма да­зво­лі­ла Маск­ве стаць больш эфек­тыў­най і па­чаць удзель­ні­чаць у геа­па­лі­тыч­най гуль­ні на Бліз­кім Ус­хо­дзе.

На дум­ку Фрыд­ма­на, ра­шэн­не Злу­ча­ных Шта­таў пай­сці па тым жа шля­ху ва Укра­і­не, як бы­ло і з аран­жа­вай рэ­ва­лю­цы­яй 2004 го­да, звя­за­на з ня­ўпэў­не­нас­цю ЗША ў тым, што ЕС змо­жа бла­кі­ра­ваць Ра­сію са­ма­стой­на. Той тып ін­тэр­вен­цыі, што ста­лі вы­ка­рыс­тоў­ваць ЗША, на­цэ­ле­ны на мі­ні­маль­ныя вы­дат­кі пры спро­бе зме­ны рэ­жы­му ва Укра­і­не. ЗША аказ­ва­лі фі­нан­са­вую і псі­ха­ла­гіч­ную пад­трым­ку дэ­ман­стран­там, якія пра­тэс­та­ва­лі су­праць ра­шэн­ня ўкра­ін­ска­га прэ­зі­дэн­та аб ад­мо­ве ад больш цес­ных ад­но­сін з Еў­ро­пай, і абу­ра­лі­ся спро­бам ура­да па­да­віць дэ­ман­стра­цыі.

Вы­ка­ры­стан­не дэ­ман­стран­таў су­праць Яну­ко­ві­ча ме­ла дзве мэ­ты. Пер­шая — ства­рыць рэ­аль­ны стра­тэ­гіч­ны вы­клік для Ра­сіі і пры­му­сіць яе сыс­ці ў глу­хую аба­ро­ну. Па-дру­гое, на­га­даць Ра­сіі, што ў Ва­шынг­то­на ёсць маг­чы­мас­ці і рэ­сур­сы, праз на­яў­нас­ць якіх кі­даць вы­клік ЗША цяж­ка. Да­дат­ко­вым вый­гры­шам бы­ло ўздзе­ян­не на цэнт­раль­на­еў­ра­пей­скія дзяр­жа­вы, ад Поль­шчы да Ру­мы­ніі, ства­ра­ю­чы ўра­жан­не вяр­тан­ня ЗША ў рэ­гі­ён як аль­тэр­на­ты­вы Гер­ма­ніі і Ра­сіі.

На дум­ку Фрыд­ма­на, но­вая стра­тэ­гія ЗША ва Укра­і­не з'яў­ля­ец­ца бліс­ку­чым хо­дам. Ён ад­зна­чае, што на­ват прой­грыш у пры­хо­дзе да ўла­ды ва Укра­і­не пра­за­ход­ня­га ўра­да так­са­ма бу­дзе мець плю­сы. У лю­бым вы­пад­ку гэ­та бу­дзе на­па­мін­кам Ра­сіі, што ЗША зноў у гуль­ні на пост­са­вец­кай пра­сто­ры і Ра­сіі трэ­ба ду­маць, дзе ЗША на­ня­суць на­ступ­ны ўдар на яе пе­ры­фе­рыі. Так­са­ма гэ­та ство­рыць не­па­ра­зу­мен­ні па­між цэнт­раль­на­еў­ра­пей­скі­мі кра­і­на­мі і Гер­ма­ні­яй, што так­са­ма на ру­ку ЗША.

Як нам вя­до­ма ця­пер, праз ме­сяц пас­ля апуб­лі­ка­ван­ня ар­ты­ку­ла Фрыд­ма­на но­вая стра­тэ­гія ЗША не да­ла асеч­кі. Ва Укра­і­не прый­шоў да ўла­ды пра­за­ход­ні ўрад. Але Ра­сія ад­мо­ві­ла­ся дзей­ні­чаць так па­сіў­на, як гэ­та бы­ло пас­ля аран­жа­вай рэ­ва­лю­цыі 2004 го­да. І «бліс­ку­чы ход ЗША» ў чар­го­вы раз ства­рыў на­шмат больш праб­лем, чым па­зі­ты­ву і для са­міх аме­ры­кан­цаў, і для су­свет­най су­поль­нас­ці.

Зрэш­ты, а хі­ба бы­ло інакш з ува­рван­нем у Ірак у 2003 го­дзе або пад­трым­кай «араб­скай вяс­ны»? Вы­ні­кам гэ­тых не­аб­ду­ма­ных кро­каў ЗША стаў та­кі ві­ток не­ста­біль­нас­ці ў све­це, што аме­ры­кан­скія стра­тэ­гі ўжо і не ве­да­юць, як рас­хлёб­ваць за­ва­ра­ную там ка­шу. І лепш бы яны ла­ма­лі га­ла­ву над гэ­тым, чым не­аб­ду­ма­на апра­боў­ва­лі неш­та но­вае ў цэнт­ры Еў­ро­пы.

Сяр­гей КІ­ЗІ­МА,

док­тар па­лі­тыч­ных на­вук