«Уні­вер» са сма­кам

У адзі­най у кра­і­не ВНУ хар­ча­ван­ня рых­ту­юць не толь­кі спе­цы­я­ліс­таў, але і па­тры­ё­таў

Не раз пры­хо­дзі­ла­ся чуць, як за­меж­ныя гос­ці на­хваль­ва­лі бе­ла­рус­кія пра­дук­ты. І «ма­лоч­ка» смач­ная, і «кан­ды­тар­ка» — вы­шэй­шы клас, і мяс­ныя вы­ра­бы «са­мае тое».Ча­го ўтой­ваць: зда­быт­кі ай­чын­ных вы­твор­цаў хар­чо­вай пра­мыс­ло­вас­ці ня­рэд­ка ад­зна­ча­юц­ца на су­свет­ных вы­ста­вах. І тут су­пра­цоў­ні­кам Ма­гі­лёў­ска­га ўні­вер­сі­тэ­та хар­ча­ван­ня, адзі­най у кра­і­не ВНУ, якая спе­цы­я­лі­зу­ец­ца вы­ключ­на на пад­рых­тоў­цы кад­раў для хар­чо­вай га­лі­ны, ёсць чым га­на­рыц­ца. Цэ­лы шэ­раг іх рас­пра­цо­вак не толь­кі ад­зна­ча­ны ўзна­га­ро­да­мі, але ўка­ра­нё­ны ў вы­твор­часць і ка­рыс­та­юц­ца пос­пе­хам у спа­жыў­цоў. Сён­ня на пры­лаў­ках крам пра­да­ец­ца не­каль­кі дзя­сят­каў роз­ных най­мен­няў сы­роў, со­каў, він, кан­сер­ваў з га­род­ні­ны і са­да­ві­ны, зроб­ле­ных па рэ­цэп­ту­рах на­ву­коў­цаў. На­ват ік­ры, якую ге­рой ка­ме­дыі Ле­а­ні­да Гай­дая «Іван Ва­сіль­е­віч мя­няе пра­фе­сію» на­зы­ваў «за­мор­скай», не­каль­кі най­мен­няў. Не вы­ключа­на, што ў хут­кім ча­се на ста­ле спа­жыў­ца з'я­віц­ца но­вая рас­пра­цоў­ка ўні­вер­сі­тэ­та — кан­сер­вы... для па­жы­лых. Аб тым, чым сён­ня жы­ве са­мая «смач­ная» ВНУ кра­і­ны, га­вор­ка з яе рэк­та­рам, док­та­рам на­вук, пра­фе­са­рам Вя­ча­сла­вам Шар­шу­но­вым.

— Пач­ну з не­вя­лі­ка­га ўдак­лад­нен­ня: мы доў­гія га­ды бы­лі адзі­най ВНУ, якая ка­ва­ла кад­ры для хар­чо­вай пра­мыс­ло­вас­ці, і толь­кі ў апош­нія 5 га­доў спе­цы­я­ліс­таў па асоб­ных кі­рун­ках па­ча­лі рых­та­ваць і ў ін­шых ВНУ — Грод­на, Брэс­та і Мін­ска. Але на­огул увесь спектр спе­цы­яль­нас­цяў, якія ахоп­лі­ва­юць хар­чо­вую пра­мыс­ло­васць, прад­стаў­ле­ны толь­кі ў на­шым уні­вер­сі­тэ­це.

У мо­ла­дзі асаб­лі­ва ка­рыс­та­юц­ца пос­пе­хам та­кія спе­цы­яль­нас­ці, як тэх­на­ло­гія пе­ра­пра­цоў­кі ма­ла­ка, мя­са, а так­са­ма пра­дук­таў з іх, хле­ба­пя­чэн­ня, кан­ды­тар­скіх, кру­пя­ных, ма­ка­рон­ных вы­ра­баў і хар­чо­вых кан­цэнт­ра­таў, тэх­на­ло­гія пра­дук­цыі гра­мад­ска­га хар­ча­ван­ня. На іх пад­час ус­туп­най кам­па­ніі прэ­тэн­ду­юць да 3 ча­ла­век на мес­ца. На­ват ле­тась, ка­лі бы­лі па­вы­ша­ны «мі­ні­маль­ныя» пра­хад­ныя ба­лы, кан­ды­да­таў ха­па­ла.

— На­коль­кі за­па­тра­ба­ва­ны ва­шы спе­цы­я­ліс­ты?

— У нас стап­ра­цэнт­нае раз­мер­ка­ван­не. Ле­тась мы пра­ца­ўлад­ка­ва­лі больш чым 300 ча­ла­век. Знай­шлі пра­цу і для 56 плат­ні­каў, якія звяр­ну­лі­ся да нас з пра­па­но­вай па­са­дзей­ні­чаць. Сён­ня цяж­ка «ідзе» спе­цы­яль­насць «Тэх­на­ло­гія хі­міч­ных ва­лок­наў». Гэ­та­му «са­дзей­ні­чае» тое, што ця­пер наш ма­гі­лёў­скі хі­міч­ны гі­гант пе­ра­жы­вае не леп­шыя ча­сы. Але гэ­та вель­мі перс­пек­тыў­ная спе­цы­яль­насць. На ААТ «Ма­гі­лёў­хім­ва­лак­но» ў нас два фі­лі­ялы, дзе трэ­ця­курс­ні­кі пра­хо­дзяць прак­ты­ку і зай­ма­юц­ца ла­ба­ра­тор­ны­мі ра­бо­та­мі. Ця­пер на гэ­тым прад­пры­ем­стве раз­гля­да­ец­ца ці­ка­вы пра­ект, які фі­нан­су­юць кі­тай­скія ін­вес­та­ры. Спа­дзя­ём­ся, што ста­но­ві­шча там у хут­кім ча­се па­леп­шыц­ца.

— А не пры­хо­дзіц­ца чуць ад пра­ца­даў­цаў, што ма­ла­дых спе­цы­я­ліс­таў пас­ля ВНУ трэ­ба пе­ра­вуч­ваць? Маў­ляў, ад­на спра­ва — тэ­о­рыя, і ін­шая — прак­ты­ка.

— Мы ма­ем 18 фі­лі­ялаў на вы­твор­час­цях, каб, па­чы­на­ю­чы з 3 кур­са, ла­ба­ра­тор­ныя за­ня­ткі для сту­дэн­таў пра­хо­дзі­лі не­па­срэд­на на прад­пры­ем­ствах. І ка­лі на ААТ «Ма­гі­лёў­хім­ва­лак­но» фі­лі­ялы бы­лі і ра­ней, то ас­тат­нія з'я­ві­лі­ся ў апош­нія 10 га­доў. Яны ёсць у Бы­ха­ве на кан­сер­ва­ва-ага­род­ні­на­су­шыль­ным за­вод­зе, у хол­дын­гу «Ба­бу­лін гла­дыш» (на­ша ка­фед­ра тэх­на­ло­гіі ма­ла­ка і ма­лоч­ных пра­дук­таў ка­ля 20 га­доў пра­цуе з гэ­тым прад­пры­ем­ствам, у нас шмат агуль­ных рас­пра­цо­вак), на фаб­ры­цы ма­ро­зі­ва. Рых­ту­ем спе­цы­я­ліс­таў для кам­па­ніі «Са­вуш­каў пра­дукт». На­шы кан­ды­та­ры за­па­тра­ба­ва­ны на прад­пры­ем­ствах «Сло­дыч», «Ка­му­нар­ка», «Спар­так»...

— Вы кі­ру­е­це ўста­но­вай ужо больш за 10 га­доў. Што за гэ­ты час змя­ні­ла­ся?

— Па­вя­лі­чы­ла­ся коль­касць спе­цы­яль­нас­цяў і спе­цы­я­лі­за­цый. Ця­пер іх 12 і 25, ад­па­вед­на. Сё­ле­та бу­дзе вес­ці­ся на­бор па но­вай (да­рэ­чы, вель­мі за­па­тра­ба­ва­най сён­ня) спе­цы­яль­нас­ці «Пры­ро­да­ахоў­ная дзей­насць». Гэ­тыя спе­цы­я­ліс­ты бу­дуць за­бяс­печ­ваць кант­роль за эка­ло­гі­яй на тэ­ры­то­рыі прад­пры­ем­стваў. Яшчэ ад­на спе­цы­я­лі­за­цыя — «Ін­фар­ма­цый­ныя тэх­на­ло­гіі» — з'я­віц­ца кры­ху паз­ней.

— Змя­ня­юц­ца тэх­на­ло­гіі, ма­дэр­ні­зу­ец­ца вы­твор­часць. Як па­спя­ва­е­це за пра­грэ­сам? Што ро­бі­це для та­го, каб тыя ве­ды, якія атрым­лі­вае сту­дэнт, ад­па­вя­да­лі су­час­на­му ўзроў­ню?

— На сён­ня ВНУ скон­чы­лі ка­ля 27 ты­сяч ча­ла­век. Ка­ля 60% ін­жы­нер­на-тэх­ніч­на­га пер­са­на­лу ў хар­чо­вай пра­мыс­ло­вас­ці, 80% га­лоў­ных тэх­но­ла­гаў на прад­пры­ем­ствах па пе­ра­пра­цоў­цы ма­ла­ка, мя­са, со­каў — гэ­та на­шы вы­пуск­ні­кі. Пад­трым­лі­ва­ем ста­сун­кі з на­ву­ко­ва-прак­тыч­ным цэнт­рам у Мін­ску, Бел­хар­чп­ра­мам. На­шы бы­лыя сту­дэн­ты пра­цу­юць у роз­ных мі­ніс­тэр­ствах, ВНУ.

На­ву­чаль­ны пра­цэс вя­дзец­ца з улі­кам апош­ніх но­ва­ўвя­дзен­няў, якія дык­туе час. Мы зна­хо­дзім­ся ў цэнт­ры Еў­ро­пы і ка­лі не бу­дзем на іх рэ­ага­ваць, то за­ста­нем­ся не­за­па­тра­ба­ва­ны­мі. Сён­ня ўсю­ды жорст­кая кан­ку­рэн­цыя. Уні­вер­сі­тэт за­клю­чыў 45 да­га­во­раў аб су­пра­цоў­ніц­тве з за­меж­ны­мі ВНУ і ар­га­ні­за­цы­я­мі з Бал­га­рыі, Іта­ліі, Гер­ма­ніі, Ка­зах­ста­на, Кі­тая, Поль­шчы, Літ­вы, Ра­сіі, Укра­і­ны. Не так даў­но дэ­ле­га­цыя на­шых на­ву­коў­цаў і сту­дэн­таў вы­еха­ла на ста­жы­роў­ку ў Поль­шчу. Цес­ныя су­вя­зі ў нас з Плоў­дзіў­скім уні­вер­сі­тэ­там хар­чо­вых тэх­на­ло­гій у Бал­га­рыі, пе­ры­я­дыч­на вы­яз­джа­ем у Гер­ма­нію, Іта­лію. Пад­час ка­ні­кул на­шы сту­дэн­ты з ка­фед­ры тэх­на­ло­гіі пра­дук­цыі гра­мад­ска­га хар­ча­ван­ня пра­хо­дзі­лі прак­ты­ку ў Ра­сіі, пра­ца­ва­лі ку­ха­ра­мі і афі­цы­ян­та­мі на комп­лек­се па ту­рыс­тыч­ных па­слу­гах у Пад­мас­коўі. Да­рэ­чы, уз­на­чаль­вае яго наш вы­пуск­нік, які ро­дам з Баб­руй­ска.

— Якія ва­шы рас­пра­цоў­кі ўка­ра­ня­юц­ца на прад­пры­ем­ствах? На­огул, што мож­на ска­заць пра вы­ні­кі на­ву­ко­вых да­сле­да­ван­няў?

— На ка­фед­рах уні­вер­сі­тэ­та пра­цуе 312 вы­клад­чы­каў, у тым лі­ку 2 чле­ны-ка­рэс­пан­дэн­ты НАН Бе­ла­ру­сі, 11 дак­та­роў і 112 кан­ды­да­таў на­вук. Ва ўні­вер­сі­тэ­це сфар­мі­ра­ва­лі­ся 9 на­ву­ко­вых школ.

Рас­пра­цоў­кі на­шых на­ву­коў­цаў не­ад­на­ра­зо­ва ад­зна­ча­лі­ся ме­да­ля­мі, дып­ло­ма­мі і гра­ма­та­мі на між­на­род­ных пра­мыс­ло­вых кір­ма­шах у Гер­ма­ніі, Кі­таі, Азер­бай­джа­не, Поль­шчы, Ра­сіі, Літ­ве, Сер­біі, ва Укра­і­не, ін­шых кра­і­нах. Ця­пер па на­шых тэх­на­ло­гі­ях на Ма­гі­лёў­скай ма­лоч­най кам­па­ніі «Ба­бу­лін гла­дыш» вы­раб­ля­юць брын­зу, плаў­ле­ны сыр «Фер­мер», мяк­кія сы­ры «Ма­гі­лёў­скі» і «Май­скі», сыр­ную ма­су «Ху­та­ран­ка» і шмат ча­го ін­ша­га. На Бы­хаў­скім кан­сер­ва­ва-ага­род­ні­на­су­шыль­ным за­вод­зе ўка­ра­нё­ны но­выя ві­ды кан­сер­ваў з гар­бу­за, мор­сы з са­да­ві­ны, роз­ныя нек­та­ры з мя­кац­цю. Да­рэ­чы, морс з чар­на­плод­най ра­бі­ны прай­шоў клі­ніч­ныя вы­пра­ба­ван­ні, у вы­ні­ку якіх бы­ла да­ка­за­на эфек­тыў­насць вы­ка­ры­стан­ня яго ў ля­чэн­ні ар­тэ­рыя­льнай гі­пер­тэн­зіі. Па на­шых рэ­цэп­ту­рах прад­пры­ем­ства «Ка­ма­ка плюс» вы­пус­кае 4 ві­ды ма­я­нэ­заў і та­кую ж коль­касць кет­чу­паў, 3 ві­ды та­мат­ных со­у­саў з агуль­ным эка­на­міч­ным эфек­там больш чым на 120 міль­ё­наў руб­лёў. Кам­бі­на­ты хле­ба­пра­дук­таў асво­і­лі вы­твор­часць цэ­ла­га шэ­ра­гу но­вых ві­даў муч­ных паў­фаб­ры­ка­таў, рас­пра­ца­ва­ных су­пра­цоў­ні­ка­мі ўні­вер­сі­тэ­та.

— Як «упіс­ва­ец­ца» ў гэ­тую ра­бо­ту гра­мад­ская дзей­насць і на­коль­кі ак­тыў­на ў ёй удзель­ні­ча­юць сту­дэн­ты?

— З 2007 го­да я ўзна­чаль­ваю Ма­гі­лёў­скую ар­га­ні­за­цыю рэс­пуб­лі­кан­ска­га ад­дзя­лен­ня гра­мад­ска­га аб'­яд­нан­ня «Бе­лая Русь». Мне ім­па­нуе тое, што гэ­тае аб'­яд­нан­не кан­са­лі­дуе тых, хто спра­буе за­ха­ваць усе леп­шыя на­быт­кі на­ша­га на­ро­да — і ду­хоў­ныя, і ідэа­ла­гіч­ныя. Вель­мі пры­ем­на, што ёсць мо­ладзь, якая гэ­та пад­трым­лі­вае. Вы­дзя­ля­ем срод­кі для ве­тэ­ра­наў, пра­во­дзім кон­кур­сы, він­шу­ем вуч­няў з Днём ве­даў, аказ­ва­ем да­па­мо­гу ін­ва­лі­дам і сі­ро­там. Ста­ла доб­рай тра­ды­цы­яй уру­чаць ад «Бе­лай Ру­сі» па­да­рун­кі для не­маў­лят, якія на­ра­дзі­лі­ся ў Дзень Не­за­леж­нас­ці кра­і­ны.

— А што сён­ня пры­ваб­лі­вае мо­ладзь? Што мо­жа стаць для яе ары­ен­ці­рам?

— Трэ­ба знай­сці тую на­цы­я­наль­ную ідэю, якая бу­дзе да­спа­до­бы кож­на­му. Га­лоў­ныя пры­яры­тэ­ты — гэ­та на­ша гіс­то­ры­ка-куль­тур­ная спад­чы­на, на­род­ныя тра­ды­цыі. Пры­стой­насць, пра­ца­ві­тасць, па­ва­га да ін­шых на­цый — та­кі воб­раз сён­ня склаў­ся аб бе­ла­ру­сах у све­це, і мы па­він­ны яго за­ха­ваць. Гэ­та ба­за­выя па­сту­ла­ты, на якіх фар­мі­ру­ец­ца ідэа­ло­гія. Нель­га ка­заць, што тут усё атрым­лі­ва­ец­ца. Нех­та раз­гля­дае За­хад вы­ключ­на з пры­ваб­на­га пунк­ту по­гля­ду. Але там ні­чо­га прос­та так не ро­біц­ца. Ка­лі я ў 1986 го­дзе быў у ЗША ў якас­ці ста­жо­ра, звяр­нуў ува­гу на тое, што на­ват цем­на­ску­ры двор­нік, які пад­мя­таў ву­лі­цу, на­свіст­ваў гімн ЗША... А мы вель­мі лёг­ка рас­ста­ём­ся са сва­і­мі зда­быт­ка­мі. Але ка­лі ня­ма ней­ка­га стрыж­ня, ад­бы­ва­ец­ца тое, што ця­пер ва Укра­і­не.

Ус­па­мі­на­ец­ца 1992 год, ка­лі я быў рэк­та­рам Го­рац­кай сель­гас­ака­дэ­міі. Да нас пры­ехаў Ста­ні­слаў Шуш­ке­віч, які на той час быў кі­раў­ні­ком кра­і­ны. І ка­лі я пад­час свай­го вы­ступ­лен­ня звяр­нуў ува­гу на тое, што трэ­ба ад­на­віць у на­ву­чаль­ных уста­но­вах вы­ха­ваў­чую пра­цу, Шуш­ке­віч мя­не рас­кры­ты­ка­ваў. Але я ўсё роў­на ў 1993 го­дзе ад­на­віў у ака­дэ­міі па­са­ду пра­рэк­та­ра па вы­ха­ваў­чай ра­бо­це. Праз не­каль­кі га­доў гэ­тыя па­са­ды з'я­ві­лі­ся і ў ін­шых ВНУ. Я лі­чу: тое, што сён­ня ство­ра­на, да­зва­ляе ка­ар­ды­на­ваць ра­бо­ту ў сту­дэнц­кіх ка­лек­ты­вах. І пра­ца з мо­лад­дзю не па­він­на аб­мя­жоў­вац­ца ней­кі­мі пус­ты­мі абя­цан­ня­мі ці за­клі­ка­мі. Трэ­ба, каб яны ад­чу­ва­лі, што аб іх так­са­ма кла­по­цяц­ца. Мы імк­нём­ся ства­рыць спры­яль­ныя ўмо­вы для ву­чо­бы сту­дэн­таў — вось зра­бі­лі ра­монт асноў­на­га кор­пу­са, сё­ле­та аб­но­вім і дру­гі. Ка­лі ча­ла­ве­ку кам­форт­на, ён не гля­дзіць у ін­шы бок. У ідэа­ло­гіі, як і ў жыц­ці, дро­бя­зяў не бы­вае...

Нэ­лі ЗІ­ГУ­ЛЯ.

Да­вед­ка «Звяз­ды»

Вя­ча­слаў Шар­шу­ноў — рэк­тар Ма­гі­лёў­ска­га дзяр­жаў­на­га ўні­вер­сі­тэ­та хар­ча­ван­ня, член-ка­рэс­пан­дэнт НАН Бе­ла­ру­сі, док­тар тэх­ніч­ных на­вук, пра­фе­сар, за­слу­жа­ны дзе­яч на­ву­кі Рэс­пуб­лі­кі Бе­ла­русь. Аў­тар 51 пад­руч­ні­ка, на­ву­чаль­ных і да­ве­дач­ных да­па­мож­ні­каў, кніг, а так­са­ма 341 на­ву­ко­вай і на­ву­ко­ва-ме­та­дыч­най ра­бо­ты, 73 вы­на­хо­дак. Пад яго на­ву­ко­вым кі­раў­ніц­твам аба­ро­не­ны
1 док­тар­ская і 14 кан­ды­дац­кіх ды­сер­та­цый. Уз­на­га­ро­джа­ны ор­дэ­нам Па­ша­ны, Га­на­ро­вы­мі гра­ма­та­мі Вяр­хоў­на­га Са­ве­та БССР і На­цы­я­наль­на­га схо­ду Рэс­пуб­лі­кі Бе­ла­русь і зна­кам Мі­на­ду­ка­цыі РБ «Вы­дат­нік аду­ка­цыі». Лаў­рэ­ат спе­цы­яль­най прэ­міі Ма­гі­лёў­ска­га гар­вы­кан­ка­ма «Да­сяг­нен­не». Ра­шэн­нем Ма­гі­лёў­ска­га абл­вы­кан­ка­ма яго імя за­не­се­на ў «Кні­гу сла­вы Ма­гі­лёў­шчы­ны». Па вы­ні­ках пра­цы за 2010 год пры­зна­ны лаў­рэ­а­там прэ­міі Ма­гі­лёў­ска­га абл­вы­кан­ка­ма «Ча­ла­век го­да».