Па­вод­ле тэ­о­рыі Гі­зо

На­ша гра­ма­дзян­ская і ча­ла­ве­чая па­зі­цыя — у чым яна?

Дня­мі жы­хар Ба­ра­на­ві­чаў Аляк­сей Шу­га­еў не­ча­ка­на (мяр­кую, перш за ўсё для ся­бе са­мо­га) стаў ад­ным з са­мых па­пу­ляр­ных ге­ро­яў бай­не­та. Пра яго спа­чат­ку на­пі­са­ла мяс­цо­вая прэ­са, ар­ты­кул пе­ра­дру­ка­ваў адзін з вя­до­мых пар­та­лаў — і вось ужо звы­чай­ны га­ра­джа­нін і яго не­звы­чай­ны ўчы­нак аб­мяр­коў­ва­юць дзя­сят­кі ін­тэр­нэт-ка­рыс­таль­ні­каў. Што ж та­ко­га не­звы­чай­на­га зра­біў Аляк­сей, спы­та­е­це? У мі­ну­лыя вы­хад­ныя ён за­ўва­жыў, як на­су­праць су­пер­мар­ке­та ма­ла­дая ма­ці ледзь не пе­ра­ку­лі­ла ка­ляс­ку на роў­най, зда­ва­ла­ся б, ня­даў­на за­ас­фаль­та­ва­най да­рож­цы. Ака­за­ла­ся, ас­фальт пра­сеў і ўтва­ры­ла­ся лад­ная яма, пра­ва­ліў­шы­ся ў якую, мог па­ка­ле­чыц­ца лю­бы. На­двор'е бы­ло со­неч­нае, ва­кол на ро­лі­ках ка­та­лі­ся дзе­ці…

Ка­ра­цей, Аляк­сей, доў­га не ду­ма­ю­чы, пры­вёз у ба­гаж­ні­ку ўлас­най ма­шы­ны ка­ла­маж­ку, рыд­лёў­ку, пяс­ок, яму за­сы­паў і па­раў­на­ваў. Не ча­ка­ю­чы, што гэ­та зро­бяць ад­па­вед­ныя служ­бы, не на­ра­ка­ю­чы на мяс­цо­вую ўла­ду, якая прос­та па­він­на ба­чыць кож­ную ям­ку ка­ля кож­на­га до­ма і кож­ную пе­ра­га­рэ­лую лям­пач­ку ў пад'­ез­дзе (пры­зна­ем­ся са­мі са­бе: ме­на­ві­та так мы час­цей за ўсё ро­бім і ду­ма­ем)… Зрэш­ты, Аляк­сею да па­доб­на­га ге­рой­ства (пі­шу без двух­кос­ся і без іро­ніі, бо па на­шым ча­се яго ўчы­нак ме­на­ві­та так і вы­гля­дае), зда­ец­ца, не пры­вы­каць. За не­каль­кі тыд­няў да гэ­та­га ён сам за­чы­ніў (на­коль­кі гэ­та ў яго атры­ма­ла­ся) ка­на­лі­за­цый­ны ка­ло­дзеж ка­ля гім­на­зіі, аб­га­ра­дзіў не­бяс­печ­ны ўчас­так са­ма­туж­ным «пло­там». Да­гэ­туль усе ха­дзі­лі, гля­дзе­лі, абу­ра­лі­ся, на мяс­цо­вых фо­ру­мах у ін­тэр­нэ­це раз­гар­ну­ла­ся бур­нае аб­мер­ка­ван­не, сут­насць яко­га зво­дзі­ла­ся зноў жа да та­го, якія бла­гія ка­му­наль­ні­кі і якія абы­яка­выя чы­ноў­ні­кі (а тыя, што, се­дзя­чы за кам­п'ю­та­ра­мі, пі­шуць гнеў­ныя ка­мен­та­рыі, — свя­до­мыя гра­ма­дзя­не і ба­раць­бі­ты за спра­вяд­лі­васць). І рап­там знай­шоў­ся ча­ла­век, які не толь­кі жах­нуў­ся ад уяў­лен­ня, што мо­жа зда­рыц­ца, ка­лі ў той люк упад­зе чы­ёсь­ці дзі­ця, але і за­ду­маў­ся пра тое, што аса­біс­та ён мо­жа зра­біць, каб тра­ге­дыі не зда­ры­ла­ся…

Не бу­дзем раз­ва­жаць ця­пер пра тое, ча­му і са­праў­ды ад­па­вед­ныя служ­бы, якія за гэ­та ад­каз­ва­юць, свое­ча­со­ва не за­чы­ні­лі той ка­ло­дзеж, не за­сы­па­лі тую яму (гэ­та тэ­ма для зу­сім ін­шай пуб­лі­ка­цыі, маг­чы­ма, на­ват па ма­тэ­ры­я­лах пра­вер­кі кант­ра­лю­ю­чых або пра­ва­ахоў­ных ор­га­наў)… Лепш пра нас з ва­мі, та­кіх за­ко­на­па­слух­мя­ных, пра­віль­ных, пры­стой­ных. Пры­чым усе гэ­тыя ры­сы ня­рэд­ка дзей­ні­ча­юць толь­кі ў ме­жах на­шай ква­тэ­ры, на­шай сям'і, на­ша­га пра­цоў­на­га мес­ца. Усё, што ад­бы­ва­ец­ца ва­кол (на­ват у на­шым жа пад'­ез­дзе, на­ват на ву­лі­цы, па якой мы што­дня хо­дзім), нас хва­люе толь­кі на ўзроў­ні эмо­цый: па­ціс­нуць пля­чы­ма, абу­ра­на або па­гард­лі­ва фырк­нуць, або — і гэ­та ўжо вяр­шы­ня на­шай ча­ла­ве­чай і гра­ма­дзян­скай па­зі­цыі — на­браць на кам­п'ю­та­ры злос­ны ка­мен­та­рый, са­мо­му па­це­шыц­ца пры гэ­тым улас­най дас­ціп­нас­цю і лёг­кас­цю сты­лю. І атрым­лі­ва­ец­ца ў вы­ні­ку, што ча­ла­век, які прос­та зра­біў нар­маль­ны ча­ла­ве­чы ўчы­нак, ста­но­віц­ца ге­ро­ем дня, су­час­ным Дон Кі­хо­там, дзі­ва­ком, якіх ма­ла. Але ча­мусь­ці ме­на­ві­та з вус­наў гэ­та­га дзі­ва­ка звы­чай­ныя за­ця­га­ныя свя­до­мы­мі гра­ма­дзя­на­мі сло­вы гу­чаць як ак­сі­ё­ма: «Нам са­мім не трэ­ба быць абы­яка­вы­мі да праб­лем, на­ват ка­лі гэ­та прос­та яма. Усе ду­ма­юць, што хтось­ці ін­шы па­ві­нен вы­пра­віць не­да­хо­пы на­ша­га жыц­ця. А да­стат­ко­ва прос­та спы­ніц­ца, па­тра­ціць коль­кі хві­лін, да­па­маг­чы сва­ім учын­кам ін­ша­му…»

Але ўсё не так сум­на і змроч­на, бо я ве­даю, што гэ­тыя сло­вы не прос­та пус­ты гук, а кі­раў­ніц­тва да дзе­ян­ня, жыц­цё­вы прын­цып для мно­гіх лю­дзей — зна­ё­мых і зу­сім не­вя­до­мых. У до­ме по­бач з на­шым су­сед кож­ную ра­ні­цу (ба­ла­зе, пра­цуе ў дру­гую зме­ну) вы­во­зіць на пра­гул­ку ма­ла­до­га хлоп­ца-ін­ва­лі­да, ма­ці яко­га б'ец­ца на дзвюх ра­бо­тах, каб сын, у мі­ну­лым спарт­смен, які па­да­ваў над­зеі, меў доб­рыя ле­кі і хар­ча­ван­не. Су­сед не бя­рэ за тое гро­шай, не про­сіць па­дзя­кі — ён прос­та па-ча­ла­ве­чы да­па­ма­гае. У не­вя­лі­кім га­рад­ку Круг­лае 84‑га­до­вая ба­бу­ля пя­ты год жы­ве ў чу­жых лю­дзей, як у род­най сям'і: гас­па­ды­ня прос­та пры­ня­ла яе і аба­грэ­ла, бо баб­цы не бы­ло ку­ды іс­ці. У вёс­цы на Го­мель­шчы­не (ня­даў­на па­чу­ла гэ­тую гіс­то­рыю ў аб­лса­ве­це) му­жы­кі са­бра­лі­ся і па­ста­ві­лі но­выя пла­ты ўдо­вам, ста­рым, ня­мог­лым. Са­мі, сва­і­мі ру­ка­мі, на­рэ­за­лі шты­ке­ты, пры­вез­лі з ле­су жэрд­кі. Не на­ра­ка­ю­чы на ўла­ду і ад­па­вед­ныя служ­бы, не ча­ка­ю­чы, што нех­та звер­ху дасць ука­зан­не. Прос­та лю­дзі да­па­маг­лі лю­дзям… І не толь­кі лю­дзям, да­рэ­чы. Вар­та за­зір­нуць на любы з сай­таў аба­ро­ны бяз­до­мных жы­вёл. Гэ­тыя ва­лан­цё­ры-дзі­ва­кі не толь­кі пад­бі­ра­юць і да­гля­да­юць кі­ну­тых ін­шы­мі людзь­мі ка­тоў і са­бак, ня­рэд­ка зня­ве­ча­ных, — яны пі­шуць ім «ві­зіт­кі» з фо­та, спа­дзе­ю­чы­ся, што ў ня­шчас­най жы­вёл­кі зной­дзец­ца кла­пат­лі­вы гас­па­дар. Яны не ля­ну­юц­ца, не шка­ду­юць тра­ціць свой час на цёп­лыя пра­чу­лыя сло­вы, якія зна­хо­дзяць для кож­на­га свай­го вы­ха­ван­ца. Ха­ця, на­пэў­на, маг­лі б гэ­ты час за­няць кам­п'ю­тар­ны­мі гуль­ня­мі, по­шу­ку вель­мі па­трэб­ных ануч у ін­тэр­нэт-ма­га­зі­не ці ся­дзен­нем на фо­ру­ме, дзе зноў ла­юць чы­ноў­ні­каў і ней­кія там служ­бы за… (ва­ры­ян­таў тут без­ліч)…

У 

ся­рэ­дзі­не ХІХ ста­год­дзя ў Фран­цыі жыў вель­мі ці­ка­вы пер­са­наж. Фран­суа Гі­зо, двац­цаць дру­гі прэм'­ер-мі­ністр Фран­цыі, які, як свед­чаць гіс­то­ры­кі, быў ча­ла­ве­кам да­во­лі жорст­кім, праг­ма­тыч­ным і зу­сім не сен­ты­мен­таль­ным (сла­ву­ты дэ­віз ся­рэд­ня­га кла­са «Уз­ба­га­чай­це­ся!» пры­ду­маў ме­на­ві­та ён). Але пры гэ­тым ён быў вы­дат­ным гіс­то­ры­кам і фі­ло­са­фам. Дык вось, ме­на­ві­та ён на­пі­саў гэ­тую фра­зу, якая ў пе­ра­кла­дзе ці не на ўсе мо­вы све­ту — ад­на з са­мых вя­до­мых цы­тат. «Па­куль ча­ла­век ад­чу­вае боль — ён жы­вы. Па­куль ча­ла­век ад­чу­вае чу­жы боль — ён ча­ла­век».

Па­куль што на гэ­тай зям­лі пе­ра­ва­жа­юць лю­дзі. Пры­нам­сі, вель­мі хо­чац­ца ў гэ­та ве­рыць.

Але­на ЛЯЎ­КО­ВІЧ.