Пры­на­да для ін­вес­та­ра

За «круг­лым ста­лом» у Са­ве­це Рэс­пуб­лі­кі се­на­та­ры, дэ­пу­та­ты пар­ла­мен­та, экс­пер­ты, прад­стаў­ні­кі цэнт­раль­на­га бан­ка, буй­ных кам­па­ній і мі­ніс­тэр­стваў шу­ка­лі спо­са­бы пры­цяг­нен­ня ў бе­ла­рус­кую эка­но­мі­ку за­меж­на­га ка­пі­та­лу. На­го­дай для раз­мо­вы ста­лі пра­меж­ка­выя вы­ні­кі ма­ні­то­рын­гу ў прак­ты­цы пры­мя­нен­ня за­ко­наў, якія рэ­гу­лю­юць ін­вес­ты­цый­ныя пра­цэ­сы ў кра­і­не. Па­доб­ны ма­ні­то­рынг — но­вы кі­ру­нак дзей­нас­ці верх­няй па­ла­ты пар­ла­мен­та. Яго мэ­та — аб­мер­ка­ван­не і свое­ча­со­вая ка­рэк­ці­роў­ка над­звы­чай важ­ных для кра­і­ны за­ка­на­даў­чых ак­таў. Тэ­ма, якую Па­ста­ян­ная ка­мі­сія Са­ве­та Рэс­пуб­лі­кі па эка­но­мі­цы, бюд­жэ­це і фі­нан­сах вы­нес­ла на аб­мер­ка­ван­не, вель­мі ак­ту­аль­ная яшчэ і та­му, што сён­ня ў пар­ла­мен­це зна­хо­дзіц­ца за­кон аб дзяр­жаў­на-пры­ват­ным парт­нёр­стве, які па­ві­нен ак­ты­ві­за­ваць удзел пры­ват­ных ін­вес­та­раў у бе­ла­рус­кай эка­но­мі­цы.

Га­ран­тыі, праз­рыс­тасць і зручнасць

Ра­зам з тым, на­мес­нік Стар­шы­ні Са­ве­та Рэс­пуб­лі­кі Ана­толь РУ­СЕЦ­КІ за­клі­каў пы­тан­не пры­цяг­нен­ня ін­вес­ты­цый не раз­гля­даць вуз­ка. «Не­да­стат­ко­ва ка­заць толь­кі пра за­ко­ны», — ска­заў ён.

Удзель­ні­кі «круг­ла­га ста­ла» не аб­мяр­коў­ва­лі і са­му не­аб­ход­насць пры­цяг­нен­ня ў Бе­ла­русь за­меж­на­га ка­пі­та­лу. Яны па­га­дзі­лі­ся з тым, што ў кра­і­не не­да­стат­ко­ва срод­каў, каб ства­рыць і раз­віць но­выя вы­твор­час­ці, но­выя га­лі­ны ў эка­но­мі­цы, та­му вель­мі важ­на, каб за­меж­ныя ін­вес­та­ры ўклад­ва­лі срод­кі ў Бе­ла­русь. За­да­ча та­кая ўзнік­ла не ўчо­ра. За апош­нія га­ды бы­ло пры­ня­та не­каль­кі за­ко­наў і ін­шых пра­ва­вых да­ку­мен­таў, якія па­він­ны бы­лі па­вы­сіць пры­ваб­насць Бе­ла­ру­сі для за­меж­ных ін­вес­та­раў. Ад­нак да­біц­ца та­ко­га пры­то­ку ка­пі­та­лу ў на­шу кра­і­ну, які ві­да­воч­на за­бяс­пе­чыў бы яе эка­на­міч­ны рост, па­куль не ўда­ец­ца.

— Прый­шоў час кры­тыч­на аца­ніць на­шы па­жа­дан­ні і маг­чы­мас­ці, каб змя­ніць сі­ту­а­цыю, — па­ве­да­міў ма­дэ­ра­тар па­ся­джэн­ня Ула­дзі­мір ПАН­ЦЮ­ХОЎ, стар­шы­ня Па­ста­ян­най ка­мі­сіі Са­ве­та Рэс­пуб­лі­кі па бюд­жэ­це і фі­нан­сах.

Ён рас­ка­заў пра вы­ні­кі пра­ве­дзе­на­га Па­ста­ян­най ка­мі­сі­яй ма­ні­то­рын­гу. Се­на­та­ры атры­ма­лі 70 за­ўваг ад суб'­ек­таў ін­вес­ты­цый­на­га пра­цэ­су і ву­чо­ных, з іх 50 — з пра­па­но­ва­мі па рэа­лі­за­цыі. Асноў­ны­мі пе­ра­шко­да­мі для рос­ту ін­вес­ты­цый на­зва­ны вы­со­кія па­да­ткі, да­ра­гія крэ­ды­ты і энер­га­рэ­сур­сы.

На фар­мі­ра­ван­не пры­ваб­на­га для ўкла­дан­ня гро­шай імі­джу кра­і­ны ўплы­ва­юць ста­біль­насць умоў ін­вес­та­ван­ня, на­яў­насць га­ран­тый аба­ро­ны пра­воў улас­нас­ці, зра­зу­ме­лыя пра­ві­лы гуль­ні на рын­ку. Та­му ад­ной з га­лоў­ных пра­па­ноў ста­ла за­ма­ца­ван­не на ўзроў­ні за­ко­на па­рад­ку вы­зна­чэн­ня па­ме­ру і ўмоў кам­пен­са­цый у да­чы­нен­ні да ўсіх ін­вес­ты­цый у Бе­ла­ру­сі пры пра­вя­дзен­ні на­цы­я­на­лі­за­цыі.

Ін­вес­та­ры так­са­ма скар­дзяц­ца на скла­да­насць по­шу­ку і атры­ман­ня зя­мель­ных участ­каў для ства­рэн­ня вы­твор­чых пло­шчаў. Праб­лем­най для рэа­лі­за­цыі пра­ек­таў яны на­зы­ва­лі га­лі­ну аль­тэр­на­тыў­най энер­ге­ты­кі: з-за не­дас­ка­на­лас­ці нар­ма­тыў­на-пра­ва­вой ба­зы і ад­сут­нас­ці ме­ха­ніз­му рэа­лі­за­цыі пра­ду­гле­джа­ных за­ка­на­даў­ствам іль­гот.

— Асаб­лі­вая тэ­ма — па­зі­цыя рэ­гі­ё­наў, — за­ўва­жыў Ула­дзі­мір Пан­цю­хоў. — У мяс­цо­вых улад ад­сут­ні­чае ма­ты­ва­цыя шу­каць ін­вес­ты­цыі, бо па­каз­чык пры­цяг­нен­ня ін­вес­ты­цый уліч­ва­ец­ца не па мес­цы пры­кла­дан­ня ін­вес­ты­цый­на­га ка­пі­та­лу, а па мес­цы рэ­гіст­ра­цыі ін­вес­та­ра.

Пра­меж­ка­вы ана­ліз дзе­ю­ча­га за­ка­на­даў­ства па­ка­заў не­аб­ход­насць па­пра­вак у за­ко­ны аб кан­цэ­сі­ях, аб ад­наў­ляль­ных кры­ні­цах энер­гіі, аб ар­хі­тэк­тур­най, го­ра­да­бу­даў­ні­чай дзей­нас­ці ў Бе­ла­ру­сі, рэ­зю­ма­ваў стар­шы­ня Па­ста­ян­най ка­мі­сіі па бюд­жэ­це і фі­нан­сах. Не­аб­ход­на так­са­ма ўдас­ка­наль­ваць за­ка­на­даў­ства, якое рэ­гу­люе ін­вес­ты­цый­ную дзей­насць у рэ­гі­ё­нах. Шэ­раг пра­па­ноў мае на ўва­зе зме­ны ў за­ка­на­даў­стве, якое звя­за­на з ма­ё­мас­цю.

— На­ша за­да­ча — зра­біць усё, каб ін­вес­тар зра­зу­меў, што ўкла­дан­ні ў Бе­ла­русь вы­гад­ныя і на­дзей­ныя, — лі­чыць се­на­тар. — Пра­па­ную кі­ра­вац­ца пры гэ­тым на­ступ­ным прын­цы­пам: умо­вы для ін­вес­ты­цыі ка­лі і змя­няць, то толь­кі ў леп­шы бок.

Тэмп ёсць, плё­ну ма­ла

Ка­лі азір­нуц­ца на­зад, то мо­жа пад­ацца, што Бе­ла­русь у сфе­ры ін­вес­ты­цый зра­бі­ла са­праўд­ны пра­рыў. Та­кое ўра­жан­не скла­ла­ся ад агу­ча­ных прад­стаў­ні­ком Мі­ніс­тэр­ства эка­но­мі­кі ліч­баў. У 2001—2013 гг. тэмп ін­вес­ты­цый у асноў­ны ка­пі­тал у два ра­зы пе­ра­вы­шаў тэмп рос­ту ва­ла­во­га ўнут­ра­на­га пра­дук­ту. 3 2008 па 2013 год у эка­но­мі­ку ўкла­да­лі­ся су­мы $15—20 млрд што­год. Коль­касць ка­мер­цый­ных ар­га­ні­за­цый з за­меж­ны­мі ін­вес­ты­цы­я­мі за апош­нія 7 га­доў па­вя­лі­чы­ла­ся амаль удвая. На 1 сту­дзе­ня 2014 го­да за­клю­ча­на і дзей­ні­чае 1248 ін­вес­ты­цый­ных да­га­во­раў на су­му ка­ля $35 млрд.

Ад­нак усе ліч­бы ад­нос­ныя. Гэ­та мож­на ска­заць і пра чы­ты­рохк­рат­нае ска­ра­чэн­не ад­ры­ву Бе­ла­ру­сі ад кра­ін Еў­ра­пей­ска­га са­ю­за па ўзроў­ні на­за­па­ша­ных за­меж­ных ін­вес­ты­цый без улі­ку за­па­зы­ча­нас­ці. У 2006 го­дзе мы ад­ста­ва­лі ад аб'­яд­на­най Еў­ро­пы ў 42 ра­зы, а ця­пер толь­кі... у 10 ра­зоў.

Та­кім чы­нам, рух на­пе­рад ві­да­воч­ны, але да та­го, каб быць за­да­во­ле­ны­мі, нам па­куль да­лё­ка. З гэ­тым звя­за­ны і пе­ра­ме­ны ў ін­вес­ты­цый­най па­лі­ты­цы на­шай кра­і­ны. Яе мэ­та ця­пер не тэм­пы рос­ту, а эфек­тыў­насць укла­дан­ня гро­шай.

— Ва ўмо­вах не­да­хо­пу ўнут­ра­ных кры­ніц фі­нан­са­ван­ня асноў­най за­да­чай ста­ла пры­цяг­нен­не срод­каў за­меж­ных ін­вес­та­раў. Пры гэ­тым ма­юц­ца на ўва­зе не толь­кі гро­шы, але і ноу-хау ў тэх­на­ло­гі­ях, ме­недж­мен­це, мар­ке­тын­гу, якія да­зва­ля­юць да­сяг­нуць больш вы­со­ка­га ўзроў­ню вы­твор­час­ці пра­цы з мен­шы­мі тэр­мі­на­мі і вы­дат­ка­мі, — па­ве­да­міў Сяр­гей ВАЙ­ЦЯ­ХОЎ­СКІ, на­чаль­нік га­лоў­на­га ўпраў­лен­ня ін­вес­ты­цый Мі­ніс­тэр­ства эка­но­мі­кі Бе­ла­ру­сі.

Уклад­ва­юць ту­ды, дзе ста­біль­на

Пра за­леж­насць пра­мых за­меж­ных ін­вес­ты­цый (якія да­зва­ля­юць рэа­лі­за­ваць буй­ныя і важ­ныя пра­ек­ты) ад мак­ра­эка­на­міч­най ста­біль­нас­ці (ста­біль­нас­ці цэн, аб­мен­на­га кур­су на­цы­я­наль­най ва­лю­ты і ін­шых умоў) ка­заў за «круг­лым ста­лом» Са­ве­та Рэс­пуб­лі­кі Дзміт­рый Ка­ле­чыц, на­чаль­нік Га­лоў­на­га ўпраў­лен­ня ма­не­тар­най па­лі­ты­кі і эка­на­міч­на­га ана­лі­зу На­цы­я­наль­на­га бан­ка Бе­ла­ру­сі.

— У Бе­ла­ру­сі ся­рэд­ні па­каз­чык ін­фля­цыя за апош­нія 12 га­доў склаў ка­ля 38%. Ад­па­вед­на, мы зай­ма­ем ад­но з апош­ніх мес­цаў па ўзроў­ні пры­цяг­нен­ня пра­мых за­меж­ных ін­вес­ты­цый у ад­но­сі­нах да ВУП, — ска­заў ён. — Ад­сут­насць мак­ра­эка­на­міч­най ста­біль­нас­ці пе­ра­шка­джае рэа­лі­за­цыі доў­га­тэр­мі­но­вых пра­ек­таў з удзе­лам за­меж­ных ін­вес­ты­цый і, як след­ства, за­па­воль­вае тэмп эка­на­міч­на­га рос­ту кра­і­ны.

У кра­і­не са­спеў пе­ра­ход да па­лі­ты­кі пад­тры­ман­ня мак­ра­эка­на­міч­най ста­біль­нас­ці як са­май важ­най умо­вы ўстой­лі­ва­га эка­на­міч­на­га раз­віц­ця, па­ве­да­міў Дзміт­рый Ка­ле­чыц. У су­вя­зі з гэ­тым га­лоў­ная мэ­та гра­шо­ва-крэ­дыт­най па­лі­ты­кі ў 2014 го­дзе — за­па­воль­ван­не ін­фля­цыі з ле­таш­ніх 16,5% да 11%. Прад­стаў­нік цэнт­раль­на­га бан­ка па­пя­рэ­дзіў, што жорст­кая ма­не­тар­ная па­лі­ты­ка бу­дзе за­хоў­вац­ца, і хоць уз­ро­вень пра­цэнт­ных ста­вак змен­шыц­ца, але аб'­ём крэ­ды­таў за­ста­нец­ца аб­ме­жа­ва­ным. Та­му вель­мі важ­на па­вы­сіць эфек­тыў­насць іх вы­ка­ры­стан­ня.

«Ка­лі нам ства­рыць та­кія ўмо­вы, мы і без ін­вес­та­ра спра­вім­ся»

Пра па­спя­хо­вы во­пыт пры­цяг­нен­ня за­меж­ных ін­вес­ты­цый праз вы­хад на фон­да­вую бір­жу рас­ка­заў бы­лы кі­раў­нік буй­ней­ша­га вы­твор­цы жа­но­чай бя­ліз­ны ва Ус­ход­няй Еў­ро­пе — кам­па­ніі «Мі­ла­ві­ца» — Дзміт­рый Дзіч­коў­кі:

— Вы­хад на фон­да­вую бір­жу дае кам­па­ніі не­каль­кі клю­ча­вых пе­ра­ваг. Па-пер­шае, гэ­ты ін­стру­мент пры­му­шае пе­ра­хо­дзіць на між­на­род­ныя стан­дар­ты фі­нан­са­вай спра­ва­здач­нас­ці. А гэ­та — цал­кам ін­шы по­гляд на эка­но­мі­ку прад­пры­ем­ства. Дру­гое, што вель­мі важ­на для дзяр­жа­вы як асноў­на­га ўла­даль­ні­ка ак­ты­ваў (70% эка­но­мі­кі ВУП ства­ра­ец­ца дзяр­жаў­ным сек­та­рам), — рэ­аль­ная ацэн­ка кош­ту кам­па­ніі. Трэ­цяя пе­ра­ва­га — до­ступ да рын­ку за­меж­на­га ка­пі­та­лу.

«Мі­ла­ві­ца» праз вы­хад на фон­да­выя рын­кі пры­цяг­ну­ла на пер­шым эта­пе 10 млн еў­ра, на дру­гім — 5 млн еў­ра. Дзя­ку­ю­чы атры­ма­ным гро­шам бы­ло ад­кры­та 600 ма­га­зі­наў па ўсім све­це, ство­ра­ны ла­гіс­тыч­ны цэнтр. Але са­мае га­лоў­нае, лі­чыць бы­лы кі­раў­нік, кам­па­нія мо­жа праг­на­за­ваць сваю бу­ду­чы­ню.

На ін­шыя праб­ле­мы ў по­шу­ку за­меж­ных ін­вес­та­раў звяр­ну­ла ўва­гу се­на­тар і на­мес­нік ге­не­раль­на­га ды­рэк­та­ра ААТ «Грод­на Азот» Та­ма­ра Па­след­няя.

— На­ша прад­пры­ем­ства ўжо 10 га­доў спра­буе знай­сці ін­вес­та­ра. Не ве­даю, доб­ра гэ­та ці дрэн­на, але — бес­па­спя­хо­ва, — ска­за­ла яна. — На наш по­гляд, вель­мі знач­на стрым­лі­вае ін­вес­ты­цый­ную ак­тыў­насць дзяр­жаў­нае рэ­гу­ля­ван­не. Прад­стаў­ні­кі Мі­ніс­тэр­ства эка­но­мі­кі з патэнцыйным інвестарам па­га­джа­юц­ца, вы­каз­ва­юць га­тоў­насць іс­ці на ўступ­кі, інакш ён больш не прый­дзе. Але ка­лі для на­ша­га прад­пры­ем­ства ства­рыць та­кія ўмо­вы, то мы і без ін­вес­та­ра спра­вім­ся, ён нам не па­трэб­ны.

Га­лоў­ны рэ­дак­тар «Эка­на­міч­най га­зе­ты» Ле­а­нід ФРЫД­КІН ка­заў пра су­пя­рэч­насць па­між на­шы­мі ча­кан­ня­мі эфек­ту ад за­меж­ных ін­вес­ты­цый і ці­ка­вас­цю са­міх ін­вес­та­раў. «Прад­пры­ем­ствы з за­меж­ны­мі ін­вес­ты­цы­я­мі ства­ра­юц­ца як спо­саб пра­соў­ван­ня сва­іх та­ва­раў на рын­кі Адзі­най эка­на­міч­най пра­сто­ры, — ка­заў ён. — У знач­на мен­шай сту­пе­ні за­меж­ныя ін­вес­та­ры за­кла­по­ча­ны тым, каб пры­вес­ці сю­ды но­выя тэх­на­ло­гіі і су­час­ны ме­недж­мент. Крэ­ды­тор­ская за­па­зы­ча­насць пе­рад за­меж­ны­мі ін­вес­та­ра­мі ў вя­лі­кай сту­пе­ні і ства­ры­ла нам ад­моў­нае саль­да ў знеш­нім ганд­лі. Пры гэ­тым бе­ла­рус­кае за­ка­на­даў­ства знач­на менш сты­му­люе пры­цяг­нен­не рэ­аль­ных за­меж­ных ін­вес­ты­цый у ста­тут­ныя фон­ды, чым про­ці­дзей­ні­чае та­кой сіс­тэ­ме».

Клю­ча­вое пы­тан­не ў тым, лі­чыць экс­перт, каб даць маг­чы­масць за­меж­ным ін­вес­та­рам тут за­раб­ляць. «Не толь­кі праз пры­бы­так па да­ных бух­гал­тар­ска­га ўлі­ку, але і праз па­вы­шэн­не кош­ту са­міх бе­ла­рус­кіх прад­пры­ем­стваў, якія з'яў­ля­юц­ца аб'­ек­та­мі іх ін­вес­та­ван­ня». Ад­нак гэ­та ўпі­ра­ец­ца ў не­раз­ві­тасць фон­да­ва­га рын­ку ў Бе­ла­ру­сі.

Воль­га МЯДЗ­ВЕ­ДЗЕ­ВА.