Кі­рыл Мель­нік. Ілюст­ра­цыі жыц­ця

Адзін з не­шмат­лі­кіх парт­рэ­таў, на якім ад­люст­ра­ва­ны вя­лі­кі май­стар эпо­хі Мі­ха­іл Са­віц­кі, на­ле­жыць пэнд­злю ма­ла­до­га жы­ва­піс­ца. Кі­рыл Мель­нік пі­саў яго з на­ту­ры — у тыя ве­ча­ры, якія пра­во­дзіў у май­стэр­ні на­род­на­га мас­та­ка. І хоць Ге­рой Бе­ла­ру­сі па­зі­ра­ваць не лю­біў, ча­су на аса­біс­тыя су­стрэ­чы не шка­да­ваў — у пра­цэ­се шмат­лі­кіх гу­та­рак, ус­па­мі­наў і раз­ваг ён уво­дзіў су­раз­моў­цу ў асоб­ны за­кры­ты свет, вель­мі да­лё­кі ад рэ­аль­нас­ці. У свет Са­віц­ка­га.

Ту­ды трап­ля­лі вы­ключ­ныя лю­дзі. Кі­ры­лу Мель­ні­ку па­шчас­ці­ла быць ся­род іх. Ня­гле­дзя­чы на тое, што Мі­ха­і­ла Анд­рэ­е­ві­ча ўжо ня­ма, ма­ла­ды мас­так пра­цяг­вае іс­на­ваць у гэ­тым не­звы­чай­ным све­це і сён­ня: ён пра­цуе ў га­ле­рэі, на­зва­най у го­нар твор­цы. Тут, ся­род шмат­лі­кіх па­ло­цен і аса­біс­тых рэ­чаў Са­віц­ка­га, зна­хо­дзіц­ца і гэ­ты, ба­дай што апош­ні парт­рэт на­род­на­га мас­та­ка Бе­ла­ру­сі.

— Якой бы­ла ацэн­ка май­стра? — не маг­ла не па­ці­ка­віц­ца я.

— Мі­ха­іл Са­віц­кі быў з тых лю­дзей, хто ску­піў­ся на па­хва­лу, — пры­зна­ец­ца Кі­рыл Мель­нік. — Вось што ён ска­заў: «Ня­гле­дзя­чы на тое, што парт­рэт вель­мі змроч­ны, ён на мя­не па­доб­ны». І ста­ла зра­зу­ме­ла — за­стаў­ся за­да­во­ле­ным. Кар­ці­ну я па­да­рыў Мі­ха­і­лу Анд­рэ­е­ві­чу. Пас­ля яго смер­ці яна «пе­ра­еха­ла» ў га­ле­рэю.

Са­праў­ды, твор «не­вя­сё­лы». Чор­ны, чыр­во­ны і бе­лы ко­ле­ры, якія да­мі­ну­юць на па­лат­не, аса­цы­ю­юц­ца ў мас­та­ка з жыц­цём Са­віц­ка­га. «Шмат цём­на­га бы­ло ў яго лё­се. Як і чыр­во­на­га, — пе­ра­ка­на­ны ён. — У пер­шую чар­гу, Са­віц­кі аса­цы­ю­ец­ца з са­вец­кай ула­дай, з вай­ной. Бе­лы ко­лер ад­люст­роў­вае не­ма­тэ­ры­яль­ны бок твор­цы: яго як па­кут­ні­ка. Ме­на­ві­та ў та­кіх ад­цен­нях я ўспры­маў Мі­ха­і­ла Анд­рэ­е­ві­ча».

У жыц­ці са­мо­га Кі­ры­ла Мель­ні­ка ўсё ж та­кі пе­ра­ва­жа­юць свет­лыя фар­бы. На­ра­дзіў­ся мас­так у Мін­ску, у сям'і вы­клад­чы­ка ВНУ, ця­пер пра­фе­са­ра Ака­дэ­міі кі­ра­ван­ня пры Прэ­зі­дэн­це, і на­стаў­ні­цы па­чат­ко­вых кла­саў. Скон­чыў­шы 9 кла­саў ся­рэд­няй шко­лы, па­сту­піў у Мін­скае мас­тац­кае ву­чы­лі­шча імя Гле­ба­ва. Пас­ля за­кан­чэн­ня Бе­ла­рус­ка­га дзяр­жаў­на­га ўні­вер­сі­тэ­та куль­ту­ры і мас­тац­тваў стаў мас­тацт­ва­знаў­цам.

У твор­чай сфе­ры Кі­рыл Мель­нік апы­нуў­ся вась­мі­га­до­вым хлоп­чы­кам. У сту­дыю, дзе пра­ца­ва­лі бе­ла­рус­кія мас­та­кі Вік­тар Ва­ран­ке­віч і Ва­ле­рый Гар­дзі­ен­ка, пры­вя­ла ста­рэй­шая сяст­ра, якая ці­ка­ві­ла­ся жы­ва­пі­сам. Яе за­хап­лен­не пе­ра-
д­ало­ся бра­ту, а паз­ней мас­та­кі ста­лі яго на­стаў­ні­ка­мі. Праў­да, пер­шыя кар­ці­ны бы­лі на­пі­са­ны ім толь­кі ў 15-га­до­вым уз­рос­це. Гэ­та бы­лі ко­піі, якія ён ства­раў пад на­гля­дам сва­іх пе­да­го­гаў, што не­ўза­ба­ве ста­лі яму сяб­ра­мі.

Сён­ня ў твор­чай скар­бон­цы жы­ва­піс­ца — ка­ля 300 тво­раў за 16 га­доў што­дзён­най пра­цы!

— Та­кі хут­кі тэмп пра­цы ха­рак­тэр­ны для ма­ла­до­сці? — пы­та­ю­ся ў мас­та­ка.

— Гэ­та да­лё­ка не рэ­корд­ная коль­касць тво­раў для ча­ла­ве­ка, які ўвесь час пра­цуе. Як па­каз­вае гіс­то­рыя, тэмп ства­рэн­ня тво­раў у кож­на­га роз­ны. На­прык­лад, вя­лі­кі аў­стрый­скі кам­па­зі­тар Ан­тон Брук­нер на­пі­саў усе свае ге­ні­яль­ныя 9 сім­фо­ній, ка­лі яму бы­ло 40 і больш. Ін­шыя ства­ра­юць у юнац­тве, ас­тат­нія — у больш ста­лым уз­рос­це. Са­віц­кі, між ін­шым, у пла­не пра­дук­тыў­нас­ці ішоў да­стат­ко­ва роў­на. Вя­до­ма, ка­лі яму бы­ло за 80, пра­ца­ваць скла­да­на бы­ло фі­зіч­на, не зу­сім да­зва­ля­ла зда­роўе, а па­лёт дум­кі — у поў­ным па­рад­ку.

Акра­мя пра­цы ў га­ле­рэі Са­віц­ка­га, Кі­рыл Мель­нік пі­ша ды­сер­та­цыю па бе­ла­рус­кім жы­ва­пі­се ХХ ста­год­дзя. Пры­зна­ец­ца, што яму, як твор­ча­му ча­ла­ве­ку, да­ец­ца гэ­та ня­лёг­ка. Але лю­боў да мас­тац­тва да­па­ма­гае і тут.

— Адзін з буй­ней­шых кам­па­зі­та­раў-сім­фа­ніс­таў і ды­ры­жо­раў кан­ца ХІХ — ХХ стст. Гус­таў Ма­лер, ка­лі яму за­да­лі пы­тан­не, на­вош­та ён ды­ры­жы­руе, ска­заў: «Я ды­ры­жы­рую, каб жыць. А жы­ву, каб пі­саць му­зы­ку», — га­во­рыць мас­так. — Вя­до­ма, твор­часць — га­лоў­нае. Толь­кі па­ра­лель­ная на­ву­ко­вая і лі­та­ра­тур­ная дзей­насць ні­як не пе­ра­шка­джае гэ­та­му пра­цэ­су. Адзі­нае, што зай­мае шмат ча­су. Толь­кі і гэ­та на ка­рысць: па-пер­шае, я зна­ём­лю­ся з да­сяг­нен­ня­мі ай­чын­на­га жы­ва­пі­су, па-дру­гое, на­ву­ка — да­дат­ко­вы штур­шок у твор­чым раз­віц­ці.

Май­стэр­няй ма­ла­до­га мас­та­ка стаў звы­чай­ны па­кой у баць­коў­скай ква­тэ­ры. Тут жа — і мі­ні-га­ле­рэя. У твор­чай скар­бон­цы — парт­рэ­ты, пей­за­жы, на­цюр­мор­ты, шмат­фі­гур­ныя кам­па­зі­цыі... Ма­ла­до­га ча­ла­ве­ка, у ад­роз­нен­не ад мя­не, гэ­та не здзіў­ляе.

— Па­гля­дзі­це ха­ця б спіс тво­раў лю­бо­га вы­дат­на­га кам­па­зі­та­ра, — ка­жа ён. — Гэ­та сот­ні най­мен­няў роз­ных жан­раў. І тут ні­чо­га дзіў­на­га. Тым больш, ка­лі жан­ра­вая раз­на­стай­насць аб'­яд­ноў­ва­ец­ца пэў­ным сты­лем ці змес­там.

Тэ­ма­ты­ка тво­раў Кі­ры­ла Мель­ні­ка, у сваю чар­гу, да­во­лі раз­на­стай­ная. Зна­ка­мі­тыя асо­бы, мі­фа­ла­гіч­ныя по­ста­ці, біб­лей­скія воб­ра­зы, кар­ці­ны з га­рад­ско­га і сель­ска­га жыц­ця, мар­ская сты­хія, бе­ла­рус­кія і за­меж­ныя края­ві­ды... Ся­род іх і мі­ні­я­цю­ры, і вя­лі­кія кам­па­зі­цыі — як, на­прык­лад, двух­мет­ро­вая кар­ці­на «Хрыс­тос і Ма­рыя Маг­да­ле­на». Та­кія ра­бо­ты най­больш ка­рыс­та­юц­ца по­пы­там у па­куп­ні­коў. Ця­пер, на­прык­лад, мас­так за­кан­чвае шмат­фі­гур­ную кам­па­зі­цыю на тэ­му Мас­ле­ні­цы кан­ца ХІХ ста­год­дзя ў Ра­сіі па за­ка­зе ка­лек­цы­я­не­ра з Санкт-Пе­цяр­бур­га.

Толь­кі га­лоў­ны­мі за­каз­чы­ка­мі для Кі­ры­ла Мель­ні­ка з'яў­ля­юц­ца яго баць­кі. Вель­мі не ха­пае ў іх хат­няй мі­ні-га­ле­рэі ся­мей­на­га парт­рэ­та. За­да­ча для мас­та­ка, як ён пры­зна­ец­ца, не з лёг­кіх — адзін з са­мых скла­да­ных жан­раў. Са­праў­ды, у су­свет­ным мас­тац­тве па­доб­ных тво­раў ня­шмат. У па­мя­ці ба­дай што толь­кі ся­мей­ныя парт­рэ­ты Рэ­мбран­та і Кус­то­дзі­е­ва. Як ус­па­мі­нае Мель­нік, на­ват Са­віц­кі ка­заў, што, каб на­пі­саць та­кі твор, па­трэб­на зра­біць вя­лі­кі ўнут­ра­ны крок. Ма­ла­ды мас­так спра­буе. Трэ­ба зра­біць адзін­ства, пры гэ­тым за­ха­ваў­шы ін­ды­ві­ду­аль­насць кож­на­га, хто бу­дзе на­ма­ля­ва­ны — а гэ­та не менш за во­сем ча­ла­век!

Спа­дзя­ём­ся, што гэ­ты твор ма­са­вы гля­дач змо­жа па­ба­чыць пад­час пер­са­наль­най вы­ста­вы Кі­ры­ла Мель­ні­ка, якая пла­ну­ец­ца ад­быц­ца ў на­ступ­ным го­дзе. Маг­чы­ма, на­ват у га­ле­рэі Са­віц­ка­га.

... Да­рэ­чы, на днях Мі­ха­і­лу Са­віц­ка­му споў­ні­ла­ся б 92 га­ды. Прай­шло ўжо больш за тры га­ды, як яго не ста­ла. А пом­ні­ка на яго ма­гі­ле на Ус­ход­ніх мо­гіл­ках ня­ма і да гэ­та­га ча­су. А, між ін­шым, ён ужо зроб­ле­ны — па­ста­ра­ўся бе­ла­рус­кі скульп­тар Анд­рэй За­спіц­кі. Спра­ва толь­кі за тым, каб яго ўста­ля­ваць. Як па­ве­да­мі­лі ў Мі­ніс­тэр­стве куль­ту­ры, ад­бу­дзец­ца гэ­та, та­ды як толь­кі да­зво­ляць умо­вы на­двор'я.

Ве­ра­ні­ка КА­НЮ­ТА.

Фо­та Ма­ры­ны БЕ­ГУН­КО­ВАЙ

і з ар­хі­ва Кі­ры­ла МЕЛЬ­НІ­КА.