І агуль­ны, і бія­хі­міч­ны

«Рас­ка­жы­це, ка­лі лас­ка, ка­лі пры­зна­ча­юц­ца агуль­ны і бія­хі­міч­ны ана­лі­зы кры­ві.

Сяр­гей Мі­ка­ла­е­віч, Бя­ро­заў­скі ра­ён».

За­гад­чы­ца клі­ні­ка-ды­яг­нас­тыч­най ла­ба­ра­то­рыі 3-й цэнт­раль­най ра­ён­най клі­ніч­най па­лі­клі­ні­кі г. Мін­ска Іры­на ЯЦЫ­НА па­тлу­ма­чы­ла:

— Кроў скла­да­ец­ца з плаз­мы і та­кіх эле­мен­таў як эрыт­ра­цы­ты, лей­ка­цы­ты, трам­ба­цы­ты і г.д. Чыр­во­ны ко­лер на­дае ге­маг­ла­бін, які змя­шча­ец­ца ў эрыт­ра­цы­тах. Кроў да­стаў­ляе ткан­кам кіс­ла­род і спа­жыў­ныя рэ­чы­вы, удзель­ні­чае ў рэ­гу­ля­цыі вод­на-са­ля­во­га аб­ме­ну і кіс­лот­на-шчо­лач­най раў­на­ва­гі ў ар­га­ніз­ме, у пад­трым­цы па­ста­ян­най тэм­пе­ра­ту­ры це­ла. Дзя­ку­ю­чы здоль­нас­ці лей­ка­цы­таў па­глы­наць мік­ра­ар­га­ніз­мы, а так­са­ма пры­сут­нас­ці ў кры­ві ан­ты­це­лаў, ан­ты­так­сі­наў і лі­зі­наў, яна вы­кон­вае аба­рон­чую функ­цыю.

Кроў рэ­агуе на лю­быя змя­нен­ні ў ар­га­ніз­ме, та­му яе ана­ліз мае пер­ша­чар­го­вае ды­яг­нас­тыч­нае зна­чэн­не. Вы­зна­чэн­не коль­кас­на­га і якас­на­га са­ста­ву кры­ві пра­во­дзіц­ца, як пра­ві­ла, па ка­пі­ляр­най кры­ві (з паль­ца).

Спе­цы­яль­най пад­рых­тоў­кі гэ­та да­сле­да­ван­не не па­тра­буе. Рэ­ка­мен­ду­ец­ца ра­біць за­бор кры­ві ра­ні­цай на­шча або як мі­ні­мум праз 2 га­дзі­ны пас­ля апош­ня­га пры­ёму ежы. Агуль­ны ана­ліз кры­ві ўклю­чае да­ныя аб коль­кас­ці эрыт­ра­цы­таў, трам­ба­цы­таў, агуль­най коль­кас­ці ге­маг­ла­бі­ну, ка­ля­ро­вым па­каз­чы­ку, коль­кас­ці лей­ка­цы­таў, су­ад­но­сі­нах іх роз­ных ві­даў, не­ка­то­рыя да­ныя аб згу­саль­най сіс­тэ­ме кры­ві.

Ге­маг­ла­бін. Пе­ра­но­сіць кіс­ла­род ад ор­га­наў ды­хан­ня да тка­нак і вуг­ля­кіс­лы газ ад тка­нак да ды­халь­ных ор­га­наў. Нор­мы ге­маг­ла­бі­ну для муж­чын 130-160 г/л, для жан­чын — 120-140 г /л. Змян­шэн­не кан­цэнт­ра­цыі ге­маг­ла­бі­ну ў кры­ві на­зі­ра­ец­ца пры ане­міі, стра­це кры­ві. Пры­чы­на зні­жэн­ня ге­маг­ла­бі­ну мо­жа быць у не­да­хо­пе або дрэн­най за­сва­яль­нас­ці жа­ле­за, ві­та­мі­ну В12, фо­лі­е­вай кіс­ла­ты.

Ка­ля­ро­вы па­каз­чык.

Па­каз­вае ад­нос­ную коль­касць ге­маг­ла­бі­ну ў ад­ным эрыт­ра­цы­це. Нор­ма — 0,85-1,15. Ве­лі­чы­ня ка­ля­ро­ва­га па­каз­чы­ку мае зна­чэн­не пры вы­зна­чэн­ні фор­мы ане­міі.

Эрыт­ра­цы­ты. Утва­ра­юц­ца ў кос­ным моз­гу. Нор­ма ў муж­чын — 4-5 млн у 1 мкл кры­ві, у жан­чын — 3,7-4,7 млн. Па­ве­лі­чэн­не коль­кас­ці эрыт­ра­цы­таў звы­чай­на ад­зна­ча­ец­ца пры за­хвор­ван­нях, для якіх ха­рак­тэр­на па­вы­ша­ная кан­цэнт­ра­цыя ге­маг­ла­бі­ну. Змян­шэн­не эрыт­ра­цы­таў на­зі­ра­ец­ца пры па­ні­жэн­ні функ­цыі кос­на­га моз­га, па­та­ла­гіч­ных змя­нен­нях у кос­ным моз­гу (лей­коз, мі­е­лом­ная хва­ро­ба, ме­та­ста­зы зла­я­кас­ных пух­лін і інш.). Уз­моц­не­ны рас­пад эрыт­ра­цы­таў аб­умоў­ле­ны ге­ма­лі­тыч­най ане­мі­яй, дэ­фі­цы­там жа­ле­за і ві­та­мі­ну В12, кро­ва­ця­чэн­ня­мі.

Хут­касць ася­дан­ня эрыт­ра­цы­таў. У нор­ме ў жан­чын — 2-15 мм/г, у муж­чын — 1-10 мм/г. Змя­нен­не хут­ка­сці ася­дан­ня эрыт­ра­цы­таў не з'яў­ля­ец­ца спе­цы­фіч­ным для ней­ка­га за­хвор­ван­ня. Ад­нак па­ска­рэн­не ася­дан­ня заў­сё­ды ўказ­вае на на­яў­насць па­та­ла­гіч­на­га пра­цэ­су.

Трам­ба­цы­ты. Удзель­ні­ча­юць у згу­саль­нас­ці кры­ві. У 1 мм кры­ві — 180-320 тыс. трам­ба­цы­таў. Коль­касць іх мо­жа рэз­ка змен­шыц­ца, што бу­дзе пра­яў­ля­ц­ца схіль­нас­цю да кро­ва­та­чы­вас­ці (фі­зі­я­ла­гіч­най — пры мен­стру­а­цыі, ана­маль­най — пры за­хвор­ван­нях).

Лей­ка­цы­ты. Па­глы­на­юць бак­тэ­рыі і мёрт­выя клет­кі, вы­пра­цоў­ва­юць ан­ты­це­лы. Ся­рэд­няя коль­касць лей­ка­цы­таў — 4-9 тыс. у 1 мкл кры­ві. У нор­ме лей­ка­цы­ты раз­мяр­коў­ва­юц­ца на­ступ­ным чы­нам: ба­за­фі­лы — 0,1%, эа­зі­на­фі­лы — 0,5-5%, па­лач­ка­я­дзер­ныя ней­тра­фі­лы — 1-6%, сег­мен­та­я­дзер­ныя ней­тра­фі­лы — 47-72%, лім­фа­цы­ты —
19-37%, мо­на­цы­ты — 3-11%. Змя­нен­ні ў гэ­тай лей­ка­цы­тар­най фор­ме ўзні­ка­юць пры са­май роз­най па­та­ло­гіі.

Па­ве­лі­чэн­не коль­кас­ці лей­ка­цы­таў (лей­ка­цы­тоз) мо­жа быць фі­зі­я­ла­гіч­ным (пры стра­ва­ван­ні, ця­жар­нас­ці) і па­та­ла­гіч­ным (пры не­ка­то­рых вост­рых і хра­ніч­ных ін­фек­цы­ях, за­па­лен­чых за­хвор­ван­нях, ін­так­сі­ка­цы­ях, цяж­кім кіс­ла­род­ным га­ла­дан­ні, алер­гіч­ных рэ­ак­цы­ях і ў асоб са зла­я­кас­ны­мі но­ва­ўтва­рэн­ня­мі, хва­ро­ба­мі кры­ві).

Змян­шэн­не коль­кас­ці лей­ка­цы­таў (лей­ка­пе­нія) звя­за­на з пра­мя­нё­вым па­ра­жэн­нем, кан­так­там з шэ­ра­гам хі­міч­ных рэ­чы­ваў (бен­зол, мыш'­як і інш.), пры­ёмам мед­прэ­па­ра­таў (цы­тас­та­тыч­ныя срод­кі, не­ка­то­рыя ві­ды ан­ты­бі­ё­ты­каў, суль­фа­ні­ла­мі­даў і інш.). Лей­ка­пе­нія ўзні­кае пры ві­рус­ных, бак­тэ­ры­яль­ных ін­фек­цы­ях, хва­ро­бах сіс­тэ­мы кры­ві.

Па­каз­чы­кі згу­саль­нас­ці кры­ві. Час кро­ва­ця­чэн­ня вы­зна­ча­ец­ца яго пра­цяг­лас­цю з па­вяр­хоў­на­га пра­ко­лу або над­рэ­зу ску­ры. Нор­ма — 1-4 хві­лі­ны. Час згу­сан­ня ахоп­лі­вае мо­мант ад кан­так­ту кры­ві з чу­жа­род­най па­верх­няй да фар­мі­ра­ван­ня згуст­ку. Нор­ма — 6-10 хві­лін.

Што да бія­хі­міч­на­га ана­лі­зу, то ён з'яў­ля­ец­ца га­лоў­ным для па­ста­ноў­кі ды­яг­на­заў пры вост­рых за­хвор­ван­нях пе­ча­ні, ны­рак, пад­страў­ні­ка­вай за­ло­зы, сэр­ца, мно­гіх спад­чын­ных за­хвор­ван­нях, аві­та­мі­но­зах, ін­так­сі­ка­цыі і інш. Для бія­хі­міч­ных ана­лі­заў вы­ка­рыс­тоў­ва­ец­ца пе­ра­важ­на вя­ноз­ная кроў.

Да за­бо­ру кры­ві не­аб­ход­на пра­віль­на пад­рых­та­вац­ца.

1. Кроў не­аб­ход­на здаць ра­ні­цай, на­шча. З апош­ня­га пры­ёму ежы па­він­на прай­сці не менш за 8 га­дзін.

2. Не­аб­ход­на ўстры­мац­ца ад ужы­ван­ня ал­ка­го­лю і ты­ту­ню.

3. Кроў трэ­ба здаць да пры­ёму ле­каў.

4. Лег­чы спаць мож­на ў звы­чай­ны час, а ра­ні­цай пра­чнуц­ца не паз­ней за га­дзі­ну да за­бо­ру кры­ві.

5. Кроў зда­ец­ца да пра­вя­дзен­ня ін­шых ві­даў да­сле­да­ван­ня або фі­зі­я­тэ­ра­пеў­тыч­ных пра­цэ­дур.

Зні­жэн­не бял­ку ў кры­ві свед­чыць аб бял­ко­вым га­ла­дан­ні або аб пры­гне­чан­ні пра­цэ­саў сін­тэ­зу бял­коў пры хра­ніч­ных за­хвор­ван­нях, за­па­лен­чых з'я­вах, зла­я­кас­ных но­ва­ўтва­рэн­нях, ін­так­сі­ка­цыі і інш. Па­вы­ша­ная коль­касць бял­ку ў кры­ві су­стра­ка­ец­ца рэд­ка.

Па­каз­чы­кам вуг­ля­вод­на­га аб­ме­ну з'яў­ля­ец­ца коль­касць цук­ру ў кры­ві. Яго ка­рот­ка­ча­со­вае па­вы­шэн­не ўзні­кае пры эма­цы­я­наль­ным уз­ру­шэн­ні, стрэ­са­вай сі­ту­а­цыі, бо­ле­вым пры­сту­пе, пас­ля пры­ёму ежы. Стой­кае па­вы­шэн­не цук­ру на­зі­ра­ец­ца пры цук­ро­вым дыя­бе­це і ін­шых за­хвор­ван­нях эн­да­крын­ных за­лоз. Нор­ма глю­ко­зы кры­ві ра­ні­цай на­шча (пе­ры­яд га­ла­дан­ня 8-12 га­дзін) 3,3 — 3,5 ммоль/л у цэль­най ка­пі­ляр­най кры­ві, 4,0 — 6,1 ммоль/л у плаз­ме кры­ві, праз 2 га­дзі­ны пас­ля ежы — менш за 7,5 ммоль/л.

Пры па­ру­шэн­ні тлу­шча­ва­га аб­ме­ну па­вы­ша­ец­ца коль­касць лі­пі­даў і іх фрак­цый: трыг­лі­цэ­ры­даў, лі­пап­ра­тэ­і­даў і эфі­раў ха­лес­тэ­ры­ну. Гэ­тыя ж па­каз­чы­кі ма­юць зна­чэн­не для ацэн­кі функ­цы­я­наль­ных здоль­нас­цяў пе­ча­ні і ны­рак пры мност­ве за­хвор­ван­няў. Па­ста­ян­нае па­вы­шэн­не лі­пі­даў у кры­ві на­зі­ра­ец­ца пры атлус­цен­ні, ге­па­ты­тах, атэ­раск­ле­ро­зе, неф­ро­зах, дыя­бе­це. Коль­касць ха­лес­тэ­ры­ну ў плаз­ме кры­ві ў нор­ме 3,6 — 5,2 ммоль/л.

З па­каз­чы­каў піг­мент­на­га аб­ме­ну най­больш час­та пра­во­дзіц­ца вы­зна­чэн­не роз­ных фор­маў бі­лі­ру­бі­ну (піг­мен­ту жоў­ці, пра­дук­ту рас­па­ду ге­маг­ла­бі­ну). Утва­ра­ец­ца ў пе­ча­ні, ад­куль па­сту­пае з жоў­цю ў кі­шэч­нік. У кры­ві су­стра­ка­юц­ца два ві­ды гэ­та­га піг­мен­ту — пра­мы і не­пра­мы. Ха­рак­тэр­най пры­кме­тай боль­шас­ці за­хвор­ван­няў пе­ча­ні з'яў­ля­ец­ца рэз­кае па­ве­лі­чэн­не кан­цэнт­ра­цыі пра­мо­га бі­лі­ру­бі­ну, а пры ме­ха­ніч­ных жаў­ту­хах ён па­вы­ша­ец­ца асаб­лі­ва знач­на. Пры ге­ма­лі­тыч­ных жаў­ту­хах у кры­ві на­рас­тае кан­цэнт­ра­цыя не­пра­мо­га бі­лі­ру­бі­ну.

Ана­ліз кры­ві па­каз­вае цес­ную ўза­е­ма­су­вязь аб­ме­ну ва­ды і мі­не­раль­ных со­ляў у ар­га­ніз­ме. Яго абяз­вод­жван­не раз­ві­ва­ец­ца пры ін­тэн­сіў­най стра­це ва­ды і элект­ра­лі­таў праз страў­ні­ка­ва-кі­шач­ны тракт пад­час ва­ні­таў, праз ныр­кі пры па­вы­ша­ным дыў­рэ­зе, праз ску­ру пры моц­ным па­цен­ні. Роз­ныя рас­строй­ствы вод­на-мі­не­раль­на­га аб­ме­ну мо­гуць на­зі­рац­ца пры цяж­кіх фор­мах цук­ро­ва­га дыя­бе­ту, сар­дэч­най не­да­стат­ко­вас­ці, цы­ро­зе пе­ча­ні.

Для ацэн­кі функ­цы­я­наль­на­га ста­ну эн­да­крын­ных за­лоз вы­зна­ча­юць уз­ро­вень гар­мо­наў, для вы­ву­чэн­ня спе­цы­фіч­най ак­тыў­нас­ці ор­га­наў — уз­ро­вень фер­мен­таў, для ды­яг­нос­ты­кі гі­па­ві­та­мі­но­заў — уз­ро­вень ві­та­мі­наў.

Аца­ніць стан ва­ша­га зда­роўя, пра­віль­на рас­шыф­ра­ваць бія­хі­міч­ны ана­ліз кры­ві мо­жа толь­кі ква­лі­фі­ка­ва­ны ўрач.

Свят­ла­на БА­РЫ­СЕН­КА.

Па­каз­чы­кі агуль­на­га ана­лі­зу кры­ві (нор­ма)