Гіс­то­рыя паў­та­ра­ец­ца?

Мэ­та­вая пад­рых­тоў­ка спе­цы­я­ліс­таў: «за» і «су­праць»

На ня­даў­няй на­ра­дзе ў кі­раў­ні­ка дзяр­жа­вы пад­час аб­мер­ка­ван­ня пры­ём­най кам­па­ніі пра­гу­ча­ла пра­па­но­ва па­вя­лі­чыць мэ­та­вы на­бор абі­ту­ры­ен­таў на шэ­раг дэ­фі­цыт­ных для рын­ку пра­цы спе­цы­яль­нас­цяў. Ка­лі гэ­тая пра­па­но­ва бу­дзе ўхва­ле­на, то мэ­та­вы на­бор у ВНУ на сель­ска­гас­па­дар­чыя спе­цы­яль­нас­ці мо­жа па­вя­лі­чыц­ца да 60% ад кант­роль­ных ліч­баў пры­ёму, а па ін­шых спе­цы­яль­нас­цях — да 40%. У ся­рэд­ніх спе­цы­яль­ных на­ву­чаль­ных уста­но­вах на сель­ска­гас­па­дар­чых і ме­ды­цын­скіх спе­цы­яль­нас­цях мэ­та­вы на­бор вы­рас­це да 60% ад кант­роль­ных ліч­баў пры­ёму і да 30% — на ін­шых. Мяр­ку­ец­ца, што та­кім чы­нам дзяр­жа­ве ўдас­ца, на­рэш­це, за­бяс­пе­чыць кад­ра­мі шко­лы і дзі­ця­чыя сад­кі, баль­ні­цы і па­лі­клі­ні­кі. Ад­нак ці спраў­дзяц­ца гэ­тыя спа­дзя­ван­ні?

Апош­ні раз па­ла­жэн­не аб мэ­та­вай пад­рых­тоў­цы спе­цы­я­ліс­таў пе­ра­гля­да­ла­ся пяць га­доў та­му. У 2009 го­дзе мэ­та­вы на­бор на спе­цы­яль­нас­ці сель­ска­гас­па­дар­ча­га, ле­са­гас­па­дар­ча­га, ме­ды­цын­ска­га, пе­да­га­гіч­на­га про­фі­ляў, а так­са­ма на спе­цы­яль­нас­ці чы­гу­нач­на­га транс­пар­ту, жур­на­ліс­ты­кі, куль­ту­ры і мас­тац­тва, бы­ло да­зво­ле­на па­вя­лі­чыць да 30 пра­цэн­таў ад кант­роль­ных ліч­баў. Па­шы­рыў­ся і пе­ра­лік асоб, якія маг­лі прэ­тэн­да­ваць на на­ву­чан­не на ўмо­вах мэ­та­вай пад­рых­тоў­кі... Але ці ста­ла ў ме­ды­цын­скіх уста­но­вах больш ура­чоў, а ў дзі­ця­чых сад­ках — больш вы­ха­валь­ні­каў?

Праз пяць га­доў гіс­то­рыя паў­та­ра­ец­ца: ліч­бы мэ­та­ва­га на­бо­ру зноў па­вя­ліч­ва­юц­ца, а ко­ла прэ­тэн­дэн­таў на мэ­та­вую пад­рых­тоў­ку па­шы­ра­ец­ца. Ця­пер за­клю­чаць да­га­вор з за­каз­чы­ка­мі кад­раў змо­гуць, як мяр­ку­ец­ца, і жы­ха­ры буй­ных га­ра­доў.

Але пры­вя­дзём не­каль­кі ліч­баў: ле­тась у Бе­ла­ру­кім дзяр­жаў­ным ме­ды­цын­скім ка­ле­джы на 270 бюд­жэт­ных мес­цаў па спе­цы­яль­нас­ці «Сяст­рын­ская спра­ва» бы­ло за­лі­ча­на толь­кі 205 ах­вот­ных. Пры­ём ажыц­цяў­ляў­ся па вы­ні­ках тэс­ці­ра­ван­ня па бія­ло­гіі і дзяр­жаў­най мо­ве. Узя­лі ўсіх, ня­гле­дзя­чы на ба­лы.

У Мін­скім ме­ды­цын­скім ка­ле­джы з 240 бюд­жэт­ных мес­цаў «Сяст­рын­скай спра­вы» за­ня­тыя бы­лі толь­кі 176. На пе­да­га­гіч­ных спе­цы­яль­нас­цях у ВНУ за­ста­лі­ся не­за­поў­не­ныя 296 бюд­жэт­ных мес­цаў, з іх 184 — фі­зі­ка-ма­тэ­ма­тыч­на­га про­фі­лю...

Ня­ўжо ка­лі мэ­та­вы на­бор у ме­ды­цын­скія ка­ле­джы па­вя­лі­чаць да 60%, то мо­ладзь ры­нец­ца ма­са­ва пад­піс­ваць кант­рак­ты з най­маль­ні­кам, якія на­клад­ва­юць вель­мі сур'­ёз­ныя аба­вяз­кі на вы­пуск­ні­коў?

Член Па­ста­ян­най ка­мі­сіі Па­ла­ты прад­стаў­ні­коў па ахо­ве зда­роўя, фі­зіч­най куль­ту­ры ся­мей­най і мо­ла­дзе­вай па­лі­ты­цы, стар­шы­ня Бе­ла­рус­кай аса­цы­я­цыі ўра­чоў Дзміт­рый ШАЎ­ЦОЎ

упэў­не­ны, што мэ­та­вая пад­рых­тоў­ка вы­гад­ная ад­на­ча­со­ва для двух ба­коў: дзяр­жа­ва з яе да­па­мо­гай вы­ра­шае кад­ра­выя праб­ле­мы, а абі­ту­ры­ен­ты, у сваю чар­гу, атрым­лі­ва­юць сур'­ёз­ныя прэ­фе­рен­цыі на ўва­хо­дзе ў ВНУ.

Ка­лі абі­ту­ры­ен­ту не ха­пае ба­лаў у сер­ты­фі­ка­тах ЦТ, ка­лі ў яго не вель­мі «моц­ны» да­ку­мент аб аду­ка­цыі і ў сям'і ня­ма срод­каў, каб аплач­ваць на­ву­чан­не свай­го дзі­ця­ці, то мэ­та­вая пад­рых­тоў­ка — гэ­та цу­доў­ны шанц для ма­ла­до­га ча­ла­ве­ка стаць сту­дэн­там і атрым­лі­ваць сты­пен­ды­яль­нае за­бес­пя­чэн­не. Але пры гэ­тым трэ­ба быць га­то­вым да та­го, што даў­гі дзяр­жа­ве ўсё роў­на да­вя­дзец­ца вяр­таць.

Але па­ве­лі­чэн­не мэ­та­ва­га на­бо­ру — толь­кі ад­на з мер, скі­ра­ва­ных на за­бес­пя­чэн­не кад­ра­мі ўста­ноў ахо­вы зда­роўя. Без­умоў­на, пяць га­доў, якія вы­пуск­нік па­ві­нен по­тым ад­пра­ца­ваць на най­маль­ні­ка, — тэр­мін не­ма­лы, каб спе­цы­я­ліст па­спеў за­ма­ца­вац­ца на пер­шым пра­цоў­ным мес­цы. Ад­нак, як свед­чыць прак­ты­ка, утры­маць кад­ры не­маг­чы­ма, ка­лі ў іх не за­ці­каў­ле­ны мяс­цо­выя ўла­ды, ка­лі мо­ладзь не ад­чу­вае з іх бо­ку пад­трым­ку, ка­лі ў ма­ла­дых спе­цы­я­ліс­тах па­прос­ту не за­ці­каў­ле­ны. Не­ка­то­рым кі­раў­ні­кам пра­сцей зра­біць но­вы за­пыт на раз­мер­ка­ван­не чар­го­ва­га ма­ла­до­га спе­цы­я­ліс­та, чым утры­маць яго па­пя­рэд­ні­ка. Дзміт­рый Шаў­цоў пры­вёў кан­крэт­ны прык­лад. Пад­час яго пра­цы ў Жло­бін­скім ТМА ў агуль­на­ўра­чэб­ную ам­бу­ла­то­рыю бы­ла раз­мер­ка­ва­на вы­пуск­ні­ца ме­ду­ні­вер­сі­тэ­та, вель­мі перс­пек­тыў­ны спе­цы­я­ліст:

— Дзяў­чы­на ад­ра­зу за­яві­ла, што не пла­нуе на­доў­га за­трым­лі­вац­ца ў ра­ё­не: маў­ляў, у яе ін­шыя пра­фе­сій­ныя пла­ны. Ад­нак ма­ла­до­му ўра­чу быў вы­дзе­ле­ны до­мік, яна вый­шла за­муж, яе жыц­цё­выя і пра­фе­сій­ныя пла­ны змя­ні­лі­ся: на­коль­кі я ве­даю, яна і сён­ня пра­цуе ў ам­бу­ла­то­рыі і ўсім за­да­во­ле­на...

На дум­ку дэ­пу­та­та, стаў­ку ў на­ву­чан­ні трэ­ба ра­біць ме­на­ві­та на «мэ­та­ві­коў», па­коль­кі ў ме­ды­цын­скія ўста­но­вы аду­ка­цыі па­він­ны пры­хо­дзіць чу­лыя і бес­ка­рыс­лі­выя ма­ла­дыя лю­дзі, якія свя­до­ма па­ды­шлі да вы­ба­ру бу­ду­чай пра­фе­сіі, якія га­то­вы да ўсіх ню­ан­саў ня­лёг­кай ра­бо­ты ўра­ча або ме­ды­цын­скай сяст­ры. А што мы на­зі­ра­ем у апош­нія га­ды? Ме­ды­цын­скія ВНУ вы­пус­ка­юць ура­чоў, якія праз не­каль­кі га­доў ра­бо­ты сы­хо­дзяць у фар­ма­цэў­тыч­ныя фір­мы, кас­ме­та­ло­гію і гэ­так да­лей. З ін­ша­га бо­ку, спра­шча­ю­чы па­ступ­лен­не ў на­ву­чаль­ную ўста­но­ву, га­лоў­нае — не пе­ра­ста­рац­ца, каб не па­цяр­пе­ла якасць пад­рых­тоў­кі спе­цы­я­ліс­таў. А ўста­но­вам аду­ка­цыі, у сваю чар­гу, не­аб­ход­на звяр­нуць ува­гу на праф­ары­ен­та­цыю мо­ла­дзі і больш ак­тыў­на агі­та­ваць за пра­фе­сію ме­ды­цын­ска­га ра­бот­ні­ка.

— Трэ­ба ра­за­брац­ца, што мы імк­нём­ся вы­ра­шыць, па­вя­ліч­ва­ю­чы мэ­та­вы на­бор і тэр­мі­ны ад­пра­цоў­кі па раз­мер­ка­ван­ні. Бя­гу­чыя кад­ра­выя праб­ле­мы мы, маг­чы­ма, і за­кры­ем, але ці вы­ра­шым пы­тан­не на перс­пек­ты­ву? — дзе­ліц­ца сва­ім мер­ка­ван­нем стар­шы­ня ЦК Бе­ла­рус­ка­га праф­са­ю­за ра­бот­ні­каў аду­ка­цыі і на­ву­кі Аляк­сандр БОЙ­КА. — Да­пус­каю, што зной­дуц­ца ма­ла­дыя лю­дзі, якія пры­муць пра­па­на­ва­ныя ўмо­вы гуль­ні і пад­пі­шуць кант­рак­ты на мэ­та­вую пад­рых­тоў­ку. Ад­пра­цу­юць пяць га­доў. Але што бу­дзе да­лей, ка­лі сі­ту­а­цыя ў аду­ка­цыі не зме­ніц­ца? Ні для ка­го не сак­рэт, што на пе­да­га­гіч­ных спе­цы­яль­нас­цях у ВНУ ўжо не пер­шы год не­да­бо­ры. А мно­гія з за­лі­ча­ных на пер­шы курс не ў ста­не асі­ліць на­ват пер­шую эк­за­ме­на­цый­ную се­сію. Дык, мо­жа, на­ды­шоў час звяр­нуць больш піль­ную ўва­гу на па­трэ­бы ра­бот­ні­каў аду­ка­цыі і па­вы­шэн­не прэ­сты­жу пра­цы пе­да­го­га? Кад­ра­вую праб­ле­му мож­на і трэ­ба вы­ра­шаць толь­кі ў комп­лек­се з па­вы­шэн­нем са­цы­яль­на­га ста­ту­су пе­да­го­га.

Ёсць і яшчэ ад­на па­гро­за: усе мы ве­да­ем, што ў на­стаў­ні­кі па­куль не ідуць леп­шыя вуч­ні. А ў пе­да­го­гі­ку, на жаль, усё час­цей трап­ля­юць вы­пад­ко­выя лю­дзі. Ужо коль­кі га­доў аб­мяр­коў­ва­ец­ца ўвя­дзен­не пра­фад­бо­ру для на­ву­чан­ня на пе­да­га­гіч­ных спе­цы­яль­нас­цях, па­коль­кі пе­да­го­гі­ка — пра­фе­сія не для кож­на­га. У ёй важ­на ўсё: і ўмен­не пра­ца­ваць у ка­лек­ты­ве, і ўмен­не ста­віць вуч­ня вы­шэй за ся­бе, і жа­дан­не ўвесь час раз­ві­вац­ца, на­яў­насць пэў­ных псі­ха­ла­гіч­ных якас­цяў, псі­ха­ла­гіч­ная ўстой­лі­васць. Пра­па­ноў­ва­ла­ся так­са­ма ўвес­ці неш­та на­кшталт ін­тэр­на­ту­ры, як для вы­пуск­ні­коў ме­ды­цын­скіх ВНУ, — та­кі свое­асаб­лі­вы до­пуск да пра­фе­сіі... А ця­пер уя­ві­це са­бе, што вы­пад­ко­вы ча­ла­век пры­хо­дзіць у шко­лу. Пры­чым на пяць га­доў. Тут ёсць над чым па­ду­маць... У лю­бым вы­пад­ку пры­няц­це ра­шэн­ня аб за­клю­чэн­ні да­га­во­ра на мэ­та­вую пад­рых­тоў­ку па­він­на быць доб­ра пра­ду­ма­ным і ўзва­жа­ным, каб не бы­ло за­тым у жыц­ці рас­ча­ра­ван­няў, каб ма­ла­дыя лю­дзі не імк­ну­лі­ся збег­чы з сіс­тэ­мы аду­ка­цыі пры пер­шай жа маг­чы­мас­ці...

Ра­зам з тым, у га­лоў­ным аду­ка­цый­ным ве­дам­стве не ўтой­ва­юць, што пад­час ус­туп­най кам­па­ніі су­стра­ка­юц­ца вы­пад­кі, ка­лі абі­ту­ры­ен­ты, на­браў­шы на цэнт­ра­лі­за­ва­ным тэс­ці­ра­ван­ні вы­со­кія ба­лы, не ка­рыс­та­юц­ца сва­ім мэ­та­вым на­кі­ра­ван­нем і па­сту­па­юць па агуль­ным кон­кур­се. Усё ж та­кі ад­пра­ца­ваць два га­ды па раз­мер­ка­ван­ні пра­сцей, чым пяць га­доў. За­ба­ра­ніць ім гэ­та не мо­гуць. Ва ўся­ля­кім вы­пад­ку, не маг­лі...Та­му і ўзнік­ла ідэя пра­па­ноў­ваць кант­ракт на мэ­та­вую пад­рых­тоў­ку абі­ту­ры­ен­там ужо пас­ля та­го, як прой­дзе­ны ўсе ўступ­ныя вы­пра­ба­ван­ні. Маг­чы­ма, што для ка­гось­ці гэ­та і са­праў­ды бу­дзе вы­дат­най маг­чы­мас­цю стаць сту­дэн­там?

На­дзея НІ­КА­ЛА­Е­ВА.

Будзь у кур­се:

Па­вод­ле дзе­ю­ча­га па­рад­ку, пад­ста­вай для ска­са­ван­ня да­га­во­ра на мэ­та­вую пад­рых­тоў­ку мо­гуць быць толь­кі ме­ды­цын­скія па­ка­зан­ні, лік­ві­да­цыя ар­га­ні­за­цыі, у якой пра­цуе «мэ­та­вік», або пе­ра­раз­мер­ка­ван­не, якое ад­бы­ва­ец­ца ў ін­та­рэ­сах дзяр­жа­вы і па ўзгад­нен­ні з дзяр­жаў­ным ор­га­нам, за­ці­каў­ле­ным у мэ­та­вай пад­рых­тоў­цы спе­цы­я­ліс­та. Змя­нен­не ся­мей­на­га ста­но­ві­шча ўваж­лі­вай пры­чы­най не лі­чыц­ца.