«Каб зра­зу­мець, на­коль­кі мы ба­га­тыя, з'ез­дзі­це ў Кі­тай»

За­хап­ля­ю­ся ся­мей­ны­мі па­ра­мі, якія ства­ра­юць гар­ма­ніч­ны твор­чы тан­дэм. У іх лі­ку жур­на­ліст­ка Ін­эса Плес­ка­чэў­ская і яе муж, фа­то­граф і апе­ра­тар Мі­ха­іл Пеньяў­скі. Па­зна­ё­мі­ла­ся я з гэ­тай па­рай у «Чай­най сту­дыі» Алё­ны Вя­ліч­кі пад­час Кон­фу-Ча (су­стрэ­чы за гар­ба­тай з ці­ка­вы­мі людзь­мі). Мі­ха­іл пра­жыў у Пе­кі­не 19 га­доў, Ін­эса — 12. Прак­тыч­на год та­му сям'я пе­ра­еха­ла з го­ра­да свай­го зна­ём­ства ў Кар­ла­вы Ва­ры. Тым не менш, Кі­тай па-ра­ней­ша­му за­ста­ец­ца лю­бі­май тэ­май. Пра кра­і­ну, якая звя­за­ла іх лё­сы, яны мо­гуць рас­каз­ваць, зда­ец­ца, бяс­кон­ца...

[caption id="attachment_35991" align="alignnone" width="600"] На беразе возера Лугу, падчас здымкаў фільма "Матрыярхат народа моса"[/caption]

Ка­хан­не без аба­вя­за­цель­стваў

Аса­біс­та для мя­не, на­прык­лад, ста­ла ад­крыц­цём, што ў Кі­таі і па сён­ня іс­нуе мат­ры­я­рхат. Каб не быць га­ла­слоў­ны­мі, Ін­эса з Мі­ха­і­лам па­ка­за­лі адзін са сва­іх да­ку­мен­таль­ных філь­маў «Мат­ры­яр­хат на­ро­да мо­са». Як вы­свет­лі­ла­ся, гэ­ты са­праў­ды ўні­каль­ны, дзіў­ны на­род ты­ся­ча­год­дзя­мі жы­ве на бе­ра­гах во­зе­ра Лу­гу на мя­жы па­між пра­він­цы­я­мі Сы­чу­ань і Юнь­нань.

— З пунк­ту гле­джан­ня мо­са, гэ­та не яны, а мы жы­вём дзіў­на: аб­мя­жоў­ва­ем ся­бе шлю­бам, па­ку­ту­ем ад ня­шчас­на­га ка­хан­ня, цяж­ка пе­ра­жы­ва­ем рас­стан­не, — усмі­ха­ец­ца Ін­эса. — Там жа ўсё на­шмат пра­сцей, бо шлю­бу ў на­шым з ва­мі ра­зу­мен­ні ў іх не іс­нуе. Муж­чы­на пры­хо­дзіць ноч­чу да ка­ха­най, а ра­ні­цай па­кі­дае яе і вяр­та­ец­ца ў дом ма­ці.

[caption id="attachment_35993" align="alignnone" width="600"]

Прадстаўніца народа моса Да Ма з дачкой[/caption]

Ня­гле­дзя­чы на тое, што па­ра ні­ко­лі не ства­рае афі­цый­ную сям'ю, мно­гія за­хоў­ва­юць вер­насць адзін ад­на­му ўсё жыц­цё і ма­юць не­каль­кі су­мес­ных дзя­цей!

— Са­мае га­лоў­нае для гэ­тых лю­дзей, як яны нам пры­зна­лі­ся, — па­чуц­ці, — пад­хоп­лі­вае Мі­ха­іл. — Ка­лі ж ка­хан­не рап­там прай­шло, рас­ста­юц­ца без шка­да­ван­няў. Та­кія вось ад­но­сі­ны без аба­вя­за­цель­стваў...

Мо­са жы­вуць кла­на­мі — два-тры па­ка­лен­ні пад ад­ным да­хам. На ча­ле кла­на ста­іць, як пра­ві­ла, са­мая аў­та­ры­тэт­ная жан­чы­на ў сям'і. Да­рэ­чы, ка­лі ў нас ка­жуць, што ме­на­ві­та муж­чы­на па­ві­нен па­са­дзіць дрэ­ва, па­бу­да­ваць дом і вы­ха­ваць сы­на, то ў гэ­та­га на­ро­да ўсе гэ­тыя аба­вяз­кі кла­дуц­ца на пле­чы жан­чы­ны.

[caption id="attachment_35996" align="alignnone" width="600"] Пажылыя жанчыны моса[/caption]

У Кі­таі ня­ма та­ко­га па­няц­ця, як «на­сту­каць»

Ні для ка­го не сак­рэт, што ў Кі­таі дзей­ні­чае жорст­кая па­лі­ты­ка аб­ме­жа­ван­ня на­ра­джаль­нас­ці. Праў­да, па­тра­ба­ван­не «ад­на сям'я — ад­но дзі­ця» ты­чыц­ца толь­кі ты­туль­най на­цыі — хань (хань­цаў у Кі­таі 92%). У ін­шых жа на­цы­я­наль­ных мен­шас­цяў ёсць дак­лад­ны па­дзел на вяс­ко­вую і га­рад­скую пра­піс­ку.

— Кі­тай — кра­і­на кант­рас­таў, — ка­жа Ін­эса. — Ка­лі ты жы­веш у го­ра­дзе — мо­жаш мець ад­но дзі­ця, ка­лі ў вёс­цы — двух. Пры­чым двух дзя­цей мо­гуць мець на­ват хань­цы, якія жы­вуць у вёс­цы, пры ўмо­ве, што пер­шая — дзяў­чын­ка. Праў­да, шанц на­ра­дзіць хлоп­чы­ка да­ец­ца толь­кі праз ча­ты­ры га­ды, а да­звол на дру­гую ця­жар­насць трэ­ба аба­вяз­ко­ва атры­маць у ка­мі­тэ­це па пла­на­ван­ні на­ра­джаль­нас­ці.

Хлоп­чы­кі ў Кі­таі больш жа­да­ныя, бо, па­вод­ле кі­тай­скіх уяў­лен­няў, дзяў­чын­ка — гэ­та ад­рэ­за­ная лус­та: вы­хо­дзіць за­муж і сы­хо­дзіць у сям'ю му­жа. Сын жа за­ста­ец­ца і за­бяс­печ­вае баць­кам шчас­лі­вую ста­расць. Бо пен­сію дзяр­жа­ва вяс­коў­цам прак­тыч­на не пла­ціць.

За тым, каб су­се­дзі не па­ру­ша­лі па­лі­ты­ку аб­ме­жа­ван­ня на­ра­джаль­нас­ці, у Кі­таі піль­на со­чыць су­сед­скі ка­мі­тэт.

— Ка­лі жан­чы­на за­ця­жа­рыць, то су­се­дзі тут жа пра­ін­фар­му­юць аб гэ­тым ка­мі­тэт па пла­на­ван­ні і на­ра­джаль­нас­ці, — ка­жа Ін­эса. — Так, я не ага­ва­ры­ла­ся, ме­на­ві­та пра­ін­фар­му­юць, бо ў Кі­таі ня­ма та­ко­га па­няц­ця, як «на­сту­каць».

За па­ру­шэн­не за­ко­ну пра­ду­гле­джа­ны вя­ліз­ныя штра­фы. Але, ня­гле­дзя­чы на гэ­та, асоб­ныя кі­тай­цы ідуць на ўсё, каб на­ра­дзіць сы­на.

— Не­як пад­час здым­каў чар­го­ва­га сю­жэ­та мы з Ін­э­сай спы­ні­лі­ся ў ад­ной вяс­ко­вай сям'і. У іх су­се­дзяў бы­ло трое дзя­цей: дзве дзяў­чын­кі і хлоп­чык. За сы­на (яму та­ды бы­ло ўжо га­доў 7) баць­кі ў свой час за­пла­ці­лі штраф больш як 12 ты­сяч до­ла­раў. Яны пры­зна­лі­ся, што перш чым ад­ва­жыц­ца на трэ­цюю ця­жар­насць, доў­га рых­та­ва­лі­ся, збі­ра­лі гро­шы: па­вод­ле кі­тай­скіх за­ко­наў, ка­лі не за­пла­ціць штраф, дзі­ця­ці да­вя­дзец­ца жыць без да­ку­мен­таў, бо яго прос­та не за­рэ­гіст­ру­юць.

[caption id="attachment_35990" align="alignnone" width="600"] Гарбатная цырымонія[/caption]

Сак­рэт доў­га­жы­хар­ства

Пад­час су­стрэ­чы ў ад­рас Ін­эсы і Мі­ха­і­ла гу­ча­ла шмат пы­тан­няў, звя­за­ных з кі­тай­скай ме­ды­цы­най і зайз­дрос­най пра­цяг­лас­цю жыц­ця кі­тай­цаў. Так, гас­па­ды­ня «Чай­най сту­дыі», якая ня­даў­на вяр­ну­ла­ся з Кі­тая, пры­зна­ла­ся, што раз­гу­бі­ла­ся, ка­лі ў ап­тэ­цы, перш чым пра­даць таб­лет­кі ад га­лаў­но­га бо­лю, у яе за­пы­та­лі: «Якая па­ло­ва га­ла­вы ў вас ба­ліць?»

— Гэ­та прын­цы­по­вае пы­тан­не, — усмі­ха­ец­ца Ін­э­са. — Мы з Мі­шам заў­зя­тыя ама­та­ры кі­тай­скай тра­ды­цый­най ме­ды­цы­ны. Так, ме­на­ві­та тра­ды­цый­най, бо «за­ход­няя» ме­ды­цы­на ў Кі­таі на­зы­ва­ец­ца не­тра­ды­цый­най. Мы ўжо даў­но не ка­рыс­та­ем­ся за­ход­ні­мі ле­ка­мі, пе­ра­ста­лі піць чор­ную гар­ба­ту, ка­лі гэ­та не пу­эр.

— Пу­эр — са­мая ка­рыс­ная з кі­тай­скіх гар­бат: да­па­ма­гае пры цук­ро­вым дыя­бе­це, атлус­цен­ні, — ка­жа Мі­ха­іл. — Гэ­та адзі­ная ў све­це гар­ба­та, якая з га­да­мі, як доб­рае ві­но, ста­но­віц­ца толь­кі леп­шай. Больш за тое, ме­на­ві­та пу­эр апош­нім ча­сам стаў для ба­га­тых кі­тай­цаў прад­ме­там ін­вес­ты­цый. Яны ску­па­юць план­та­цыі, укла­да­юць ту­ды вя­лі­кія гро­шы.

— Кі­тай­цы вель­мі ак­тыў­ныя лю­дзі, — падхоплівае Інэса. — Та­му з гэ­та­га пунк­ту по­гля­ду Кі­тай мне па­ды­хо­дзіў, бо ма­ім дэ­ві­зам заў­сё­ды быў: «Не на­ра­дзі­ся пры­го­жай, а на­ра­дзі­ся ак­тыў­най» (смя­ец­ца). ...Жыхары Паднябеснай гля­дзяць на свет інакш, чым мы...

— Ні­ко­лі не за­бу­ду­ся, як я зды­маў у ма­лень­кім га­рад­ку пра­він­цыі Юнь­нань ма­са­выя тан­цы кі­тай­цаў на пло­шчы. Ін­эса ста­я­ла збо­ку. Ка­лі я па­ды­шоў да яе, яна пла­ка­ла на­ўзрыд...

— Да­гэ­туль я ні­ко­лі ў жыц­ці не ад­чу­ва­ла та­ко­га адзін­ства лю­дзей, — ка­жа Ін­эса. Энер­ге­ты­ка не­пе­ра­да­валь­ная, ка­лі ўвесь го­рад вы­хо­дзіць на пло­шчу ў вы­зна­ча­ны час і тан­цуе. Пры­чым яны гэ­та ро­бяць што­ве­чар.

[caption id="attachment_35995" align="alignnone" width="600"] Кітайская кухня[/caption]

«На­вош­та зайз­дрос­ціць, ка­лі ўсё роў­на больш за тры ра­зы не па­ясі»

Трой­чы за ве­чар мы вяр­та­лі­ся да тэ­мы ежы. Та­му на дэ­серт пра­па­ную не­каль­кі, на мой по­гляд, ці­ка­вых на­зі­ран­няў Ін­эсы і Мі­ха­і­ла да­тыч­на кі­тай­скай кух­ні і стаў­лен­ня кі­тай­цаў да ежы.

«У кі­тай­цаў асаб­лі­вая кух­ня. Пры пры­га­та­ван­ні ежы вы­ка­рыс­тоў­ва­ец­ца шмат спе­цый. Акра­мя та­го, кі­тай­цы ядуць вель­мі шмат све­жай зе­ля­ні­ны. Маг­чы­ма, гэ­та ад­на з пры­чын, ча­му яны так доў­га жы­вуць».

«У паў­ноч­най кі­тай­скай кух­ні ёсць тры асноў­ныя ін­грэ­ды­ен­ты: час­нок, ім­бір і цы­бу­ля. Пры­чым па­ес­ці зран­ку час­на­ку ў Кі­таі не лі­чыц­ца, як у нас, дур­ным то­нам. Там гэ­та звы­чай­ная з'я­ва, бо час­нок ядуць усе — ад на­чаль­ні­ка да пад­на­ча­ле­на­га».

«Кі­тай­цы дбай­на вы­бі­ра­юць пра­дук­ты і ро­бяць за­мо­вы ў рэ­ста­ра­не: пра­віль­нае хар­ча­ван­не — за­лог доб­ра­га зда­роўя. Кож­ны ле­кар тра­ды­цый­най кі­тай­скай ме­ды­цы­ны па­чы­нае курс ля­чэн­ня з пад­бо­ру хар­ча­ван­ня, бо іс­нуе пе­ра­ка­нан­не, што да ле­каў трэ­ба звяр­тац­ца толь­кі ў тым вы­пад­ку, ка­лі не да­па­маг­ла зме­на ме­ню».

«Я чы­таў ін­тэр­в'ю з ба­га­тым па кі­тай­скіх мер­ках біз­нэс­ме­нам. Дык ён ска­заў, што не ра­зу­мее, ча­му лю­дзі зайз­дрос­цяць ба­га­тым: «Усё роў­на ж больш чым тры ра­зы ў дзень не па­ясі».

Да­рэ­чы, што да­ты­чыц­ца ба­гац­ця, то Ін­эса пры­зна­ла­ся, што да та­го, як тра­пі­ла ў Кі­тай, не ра­зу­ме­ла, на­коль­кі бе­ла­ру­сы ба­га­тыя:

«У Кі­таі вя­лі­кі дэ­фі­цыт зям­лі і зу­сім не ха­пае ва­ды. На­ват ця­пер, хоць я ўжо там не жы­ву, ка­лі мыю по­суд, па-ра­ней­ша­му эка­ном­лю ва­ду. 12 га­доў у Кі­таі да­па­маг­лі зра­зу­мець, якая гэ­та вя­ліз­ная каш­тоў­насць».

[caption id="attachment_35997" align="alignnone" width="600"] Адкрытыя вулічныя кавярні ў мусульманскім квартале ў Сіяне[/caption]

Пас­ля та­го, як мы па­гля­дзе­лі фільм пра по­шук зям­но­га раю ў пра­він­цыі Юнь­нань («У по­шу­ках та­ям­ні­чай Шанг­ры-Ла»), зня­ты ся­мей­най па­рай для пра­ек­та АНТ «Ды­хан­не пла­не­ты», Ін­эса ска­за­ла вель­мі важ­ную рэч, якой мне б і ха­це­ла­ся за­вяр­шыць гэ­ты апо­вед пра Кі­тай.

— Я, па­куль жы­ла тры га­ды ў Ры­зе, год у Лон­да­не, 12 га­доў у Пе­кі­не і амаль год у Чэ­хіі, зра­зу­ме­ла ад­но: рай трэ­ба шу­каць у сва­ёй ду­шы. Пра­ца­ваць над са­бой, ра­біц­ца леп­шым. вы­кон­ваць за­па­вет Кан­фу­цыя, які на па­ру ты­ся­ча­год­дзяў ра­ней за Кан­та за­клі­каў «ста­віц­ца да ін­шых так, як бы ты ха­цеў, каб яны ста­ві­лі­ся да ця­бе". Бо, ад­на­знач­на, не мес­ца ўпры­гож­вае ча­ла­ве­ка...

На­дзея ДРЫ­ЛА, фо­та Мі­ха­і­ла Пень­яў­ска­га