Ра­ман­тызм і пас­ля яго

Ба­лет па-за ча­сам і пра­сто­рай. Та­кі сэнс быў вы­зна­ча­ны для пра­гра­мы «Ве­чар ба­ле­та: са ста­год­дзя ХІХ у ста­год­дзе ХХІ», якая бы­ла прад­стаў­ле­на ў На­цы­я­наль­ным ака­дэ­міч­ным Вя­лі­кім тэ­ат­ры опе­ры і ба­ле­та Бе­ла­ру­сі. Мо­жа быць, са­праў­ды бы­ло ла­гіч­на яе ства­рыць, каб пра­ілюст­ра­ваць свое­асаб­лі­вую эва­лю­цыю ха­рэа­гра­фіч­на­га мас­тац­тва: з ра­ман­тыч­ных і кла­січ­ных узо­раў ХІХ ста­год­дзя да но­вых фор­маў і сэн­саў, да якіх ба­лет прый­шоў у ХХ ста­год­дзі.

Доб­ра, што гэ­тае са­мае двац­ца­тае ў на­шым тэ­ат­ры ёсць чым пра­ілюст­ра­ваць: у апош­нія га­ды з'я­ві­лі­ся па­ста­ноў­кі су­свет­ных ха­рэо­гра­фаў, чыя твор­часць у свой час ста­ла рэ­ва­лю­цый­най. Спа­чат­ку наш тэ­атр на­быў у свой рэ­пер­ту­ар адзін з ба­ле­таў Джор­джа Ба­лан­чы­на «Се­рэ­на­да» на му­зы­ку П. Чай­коў­ска­га. Вы­ха­ва­нец рус­кай ба­лет­най шко­лы, які эміг­ра­ваў у ЗША, Ба­лан­чын стаў прад­стаў­ні­ком не­акла­січ­на­га кі­рун­ку ў ба­ле­це. Але ён усё ж быў рэ­фар­ма­та­рам у тым, што ў па­ста­ноў­ках не пры­трым­лі­ваў­ся кан­крэт­на­га сю­жэ­та, дзе дак­лад­на пра­пі­са­ны ро­лі. Хоць ка­лі пры­гля­дзец­ца да той са­май «Се­рэ­на­ды», што ідзе ў на­шым тэ­ат­ры, то сю­жэт мож­на ўсё ж уба­чыць. Ін­шая спра­ва, што ў кож­на­га гле­да­ча ён атры­ма­ец­ца, маг­чы­ма, свой. Зу­сім ін­шы ва­ры­янт пе­ра­асэн­са­ван­ня кла­січ­на­га ба­ле­та пра­па­на­ваў чэх па па­хо­джан­ні Ір­жы Кі­лі­ян, які пра­цуе ў Га­лан­дыі: дзя­ку­ю­чы яму ўсе уба­чы­лі, што зна­чыць пост­ма­дэр­нізм у ха­рэа­гра­фіі. Уба­чы­лі і мы, та­му што яго па­ста­ноў­ка «Шэсць тан­цаў» на му­зы­ку В.-А. Мо­цар­та так­са­ма з'я­ві­ла­ся ў рэ­пер­ту­а­ры бе­ла­рус­ка­га ба­ле­та. Вель­мі іра­ніч­ны ба­лет, што дзіў­на для гэ­та­га ві­ду мас­тац­тва. І «Се­рэ­на­да», і «Шэсць тан­цаў» — не­пра­цяг­лыя па ча­се па­ста­ноў­кі, але аб­са­лют­на са­ма­стой­ныя тво­ры. Кож­ны з іх — на ад­но не­вя­лі­кае ад­дзя­лен­не. І на­ту­раль­на, ка­лі ёсць у афі­шы па­ста­ноў­кі, якія ілюст­ру­юць гіс­то­рыю раз­віц­ця ха­рэа­гра­фіі ў ХХ ста­год­дзі, то ла­гіч­на бы­ло б па­ка­заць і тую эпо­ху, якая ства­ры­ла пад­му­рак кла­січ­на­га ба­ле­та і, ад­па­вед­на, да­ла пад­ста­ву для рэ­фар­ма­тар­ства.

Ка­лі лас­ка: тры ды­вер­тыс­мен­ты. Гэ­та асоб­ныя тан­ца­валь­ныя ну­ма­ры, якія ідуць адзін за ад­ным. Яны бы­лі прад­стаў­ле­ны ў пер­шым ад­дзя­лен­ні гіс­та­рыч­на­га ба­лет­на­га «Ве­ча­ра...». Два як прэм'­е­ры ў па­ста­ноў­цы Аляк­санд­ры Ці­ха­мі­ра­вай: «Па-дэ-катр» і «Свя­та кве­так у Чын­за­на». І яшчэ «Па-дэ-сіс» з ба­ле­та «Эс­ме­раль­да» Пу­ні. Па­вод­ле за­ду­мы, усе яны сім­ва­лі­зу­юць аб­ліч­чы еў­ра­пей­ска­га ба­ле­та. Тры ра­зам — свай­го ро­ду пра­лог да дру­го­га і трэ­ця­га ад­дзя­лен­ня з ха­рэа­гра­фі­яй Ба­лан­чы­на і Кі­лі­я­на, ас­но­вай для якіх усё ж бы­ла доб­рая кла­сі­ка. Усё ра­зам у ад­ным «Ве­ча­ры...» — ілюст­ра­цыя раз­віц­ця ха­рэа­гра­фіі і на­ват маг­чы­масць вы­хоў­ваць ай­чын­на­га гле­да­ча, ка­лі мо­жна пра­са­чыць раз­віц­цё кла­сі­кі і зра­зу­мець, як ад­бы­ваў­ся пе­ра­ход да су­час­ных тан­ца­валь­ных фор­маў. Але ў кож­ным кі­рун­ку ёсць свая эс­тэ­ты­ка. На­ват у аб­стракт­ным су­час­ным тан­цы, які скі­ра­ва­ны на ін­шае све­та­ад­чу­ван­не, на ін­шую энер­ге­ты­ку і вы­яў­лен­не ідэй праз ру­хі. Кож­ную з па­пя­рэд­ніх ба­лет­ных эпох трэ­ба ад­чуць, каб зра­зу­мець, як і ча­му раз­ві­ва­ец­ца ха­рэа­гра­фія ў ста­год­дзі ХХІ. Але гэ­та ўжо зу­сім ін­шая гіс­то­рыя. Мо­жа, так­са­ма для асоб­на­га «Ве­ча­ра...».

Ла­ры­са ЦІ­МО­ШЫК