Лёс быў — выжыць

... Ура­джэн­ка на­шай вёс­кі Пра­скоўя Ануф­ры­еў­на Со­ці­ка­ва яшчэ да вай­ны скон­чы­ла Ра­га­чоў­скае ме­ды­цын­скае ву­чы­лі­шча і на­ват па­спе­ла вый­сці за­муж. А па­ча­ла­ся вай­на, і...

Муж — ка­пі­тан-ар­ты­ле­рыст — за­гі­нуў на Кур­скай ду­зе; ма­ла­дая ўда­ва апы­ну­ла­ся ў ва­ен­на-мар­скім шпі­та­лі Паў­ноч­на­га фло­ту.

Порт Мур­манск, як рас­па­вя­дае Пра­скоўя Ануф­ры­еў­на, нем­цы бам­бі­лі што­дня. Яр­кі чыр­во­ны крыж на да­ху ні­ко­га не спы­няў: іх шпі­таль за га­ды вай­ны ча­ты­ры ра­зы мя­няў мес­ца дыс­ла­ка­цыі. Ад ня­мец­кай авія­цыі Мур­манск ахоў­ваў полк са­ма­лё­таў-зні­шчаль­ні­каў. Лёт­чы­каў гі­ну­ла шмат, ча­сам на­ват праз тое, што не ха­па­ла га­ру­ча­га, каб да­цяг­нуць да аэ­ра­дро­ма.

А бам­бёж­кі, як уз­гад­вае ве­тэ­ран­ка, бы­лі стра­шэн­ныя — кі­пе­ла мо­ра, га­рэ­ла зям­ля, гу­дзе­ла не­ба. Пад­час ад­на­го з та­кіх ба­ёў ма­ла­дую фель­чар­ку цяж­ка кан­ту­зі­ла. Мі­ма яе пра­бя­гаў не­зна­ё­мы афі­цэр і ледзь жы­вую, на ру­ках, да­нёс да ней­ка­га ўкрыц­ця. Ад­туль, ска­заў, трэ­ба пра­ры­вац­ца па­асоб­ку: так, маў­ляў, бу­дуць шан­цы вы­жыць... Ён па­бег пер­шым. І фель­чар­ка ба­чы­ла, як амаль ад­ра­зу ля яго ўза­рва­ла­ся бом­ба...

Ка­лі б хло­пец не спы­ніў­ся ля яе, ка­лі б не па­нёс, ка­лі б по­тым па­бег не ў той бок, ка­лі б на хві­лі­ну ра­ней ці на хві­лі­ну паз­ней...

Му­сіць, лёс быў ча­ла­ве­ку за­гі­нуць, а ёй — не... Да бо­лю шка­да — на­ват імя свай­го вы­ра­та­валь­ні­ка яна не ве­дае!

Але ж, каб зні­шчыць аба­ро­ну пор­та, нем­цы не грэ­ба­ва­лі і ін­шым. У раз­лі­ку на пэў­ныя схіль­нас­ці з са­ма­лё­таў скід­ва­лі боч­кі з ме­ты­ла­вым спір­там і ін­шай па­хкай атру­тай. Мат­ро­сы вы­лоў­лі­ва­лі іх, па­чы­на­лі піць. По­тым, як уз­гад­вае Пра­скоўя Ануф­ры­еў­на, мно­гія цяж­ка па­мі­ра­лі (і ўра­та­ваць іх ме­ды­кі не маг­лі), мно­гія страч­ва­лі ро­зум, вар'­я­це­лі ў по­шу­ках жан­чын. На­рвац­ца на та­ко­га бы­ло страш­на. Ды Пра­скоўі ад­ной­чы «па­шан­ца­ва­ла»...

На шчас­це, у той час і ў тым са­мым мес­цы (зноў лёс?) трэ­ба бы­ло апы­нуц­ца мат­ро­су Іва­ну Куз­ня­цо­ву. Хло­пец лі­та­раль­на ад­біў ма­ла­дзі­цу ў вар'­я­та, по­тым пра­вёў да шпі­та­ля. Яны па­зна­ё­мі­лі­ся. А ў кан­цы вай­ны — па­жа­ні­лі­ся.

Та­кая вось гіс­то­рыя ка­хан­ня... А коль­кі ін­шых!

Як рас­каз­вае Пра­скоўя Ануф­ры­еў­на, у пер­шы год вай­ны ў шпі­та­лі не ха­па­ла... уся­го: жа­но­чая па­ло­ва мед­пер­са­на­лу прос­та пла­ка­ла, не мо­гу­чы вы­ра­та­ваць хво­ра­га ці па­ра­не­на­га з-за ад­сут­нас­ці эле­мен­тар­ных ме­ды­ка­мен­таў, шпры­цаў. Ды і з пра­ві­зіі бы­ла хі­ба што гру­ца.

Са­юз­ніц­кія ка­ра­ва­ны з Анг­ліі і Аме­ры­кі, як пом­ніць фель­чар­ка, іш­лі па мо­ры ўжо з 1942 го­да — вез­лі пра­дук­ты, ле­кі, цёп­лыя рэ­чы, ад­на­ра­зо­выя шпры­цы. Яны там ме­лі­ся...

Ме­ды­кі жы­лі вель­мі друж­на, пе­ра­жы­ва­лі за Пра­скоўю, бо ўсе яны атрым­лі­ва­лі хоць ней­кія вест­кі з до­му, «толь­кі ёй з яе ста­рон­кі ні па­сыл­кі, ні пісь­ма».

Праў­да, у 1944-м яна са­ма апы­ну­ла­ся на ра­дзі­ме. Ад­на з док­та­рак, Ма­рыя, вель­мі доў­га і цяж­ка хва­рэ­ла, на да­леч­ван­не яе на­кі­ра­ва­лі ў Со­чы. А ў су­пра­ва­джэн­не пры­зна­чы­лі фель­чар­ку. Удзвюх яны да­еха­лі да Маск­вы, по­тым — да Го­ме­ля. Воб­ласць бы­ла ўжо вы­зва­ле­най, та­му хво­рая на­ста­я­ла, каб фель­чар­ка пра­ве­да­ла сва­іх.

Пра­скоўя не ве­да­ла, хто яе су­стрэ­не до­ма, ці за­стаў­ся нех­та? На фрон­це бы­лі ча­ты­ры яе бра­ты — Іван, Аляк­сандр, Мі­ха­іл і Ся­мён. Усе по­тым вяр­ну­лі­ся жы­выя. Праў­да, Аляк­сандр быў цяж­ка па­ра­не­ны, ад ча­го хут­ка па­мёр.

Да­рэ­чы, як­раз Аляк­санд­ра (зноў лёс?) яна су­стрэ­ла та­ды ў Го­ме­лі: яго полк мя­няў мес­ца дыс­ла­ка­цыі — сал­да­ту да­лі тры дні...

На­чаль­нік шпі­та­ля пал­коў­нік Ле­бе­дзеў усё зра­зу­меў та­ды і спаг­нан­няў не вы­нес. Тым больш што да Со­чы хво­рая док­тар­ка даб­ра­ла­ся са­ма.

...Зды­мак — як свед­ка. Год 1944-ы. Ста­яць — са­ні­та­ры і са­ні­тар­кі ся­дзяць (зле­ва на­пра­ва) На­стас­ся Іва­наў­на Ва­сі­на, пад­пал­коў­нік ме­ды­цын­скай служ­бы; Ана­толь Мі­ка­ла­е­віч Ле­бе­дзеў, пал­коў­нік і Пра­скоўя Ануф­ры­еў­на Со­ці­ка­ва (по­тым — Куз­ня­цо­ва), фель­чар, лей­тэ­нант...

Пас­ля дэ­ма­бі­лі­за­цыі яны з му­жам пры­еха­лі ў род­ную вёс­ку. Тут (хоць і не ад­ра­зу) Пра­скоўю Ануф­ры­еў­ну за­пра­сі­лі на пра­цу ў мяс­цо­вы сель­са­вет, дзе яна і пра­ца­ва­ла да са­май пен­сіі.

Ця­пер ве­тэ­ран­ка жы­ве ў дач­кі ў Жло­бі­не. Па-ра­ней­ша­му вы­піс­вае і на сва­ім 92-м го­дзе чы­тае «Звяз­ду». Ужо трой­чы вый­гра­ва­ла пры­зы ў «звяз­доў­скай» ла­та­рэі.

Ча­ла­век сціп­лы і ў най­вы­шэй­шай сту­пе­ні пры­стой­ны, яна ні­ко­лі не фа­на­бэ­ры­ла­ся, не вы­стаў­ля­ла на па­каз свае за­слу­гі пе­рад дзяр­жа­вай. Вось і гэ­ты яе рас­каз, як зда­ец­ца, не пра ся­бе, а пра вай­ну — та­кую, якой ба­чы­ла і ў якой ёй па­шчас­ці­ла вы­жыць.

Соф'я КУ­СЯН­КО­ВА,

в. Лу­чын, Ра­га­чоў­скі ра­ён.