Іо­сіф Гаш­ке­віч: У сэр­цы з'яд­наў Япо­нію і Бе­ла­русь

Па ра­шэн­ні 37-й се­сіі Ге­не­раль­най кан­фе­рэн­цыі ЮНЕС­КА 200-га­до­вы юбі­лей ура­джэн­ца Бе­ла­ру­сі Іо­сі­фа Гаш­ке­ві­ча афі­цый­на ўклю­ча­ны ў ка­лян­дар па­мят­ных дат ЮНЕС­КА на 2014—2015 га­ды. Яго ве­да­юць у све­це як на­ву­коў­ца-ўсхо­даз­наў­ца, пер­ша­га ра­сій­ска­га кон­су­ла і аў­та­ра рус­ка-япон­ска­га слоў­ні­ка.

На­ра­дзіў­ся Іо­сіф Гаш­ке­віч у Які­ма­вай Сла­ба­дзе Рэ­чыц­ка­га па­ве­та Мін­скай гу­бер­ні (ця­пер Го­мель­ская воб­ласць) у сям'і свя­та­ра. Скон­чыў мін­скую і пе­цяр­бург­скую цар­коў­ныя на­ву­чаль­ныя ўста­но­вы. А за­тым з Рус­кай ду­хоў­най мі­сі­яй на­кі­ра­ваў­ся ў Пе­кін, дзе жыў ка­ля дзе­ся­ці га­доў. Ус­ход­ні лад жыц­ця, асаб­лі­вы мяс­цо­вы ка­ла­рыт не па­ні­ку­лі яго абы­яка­вым, знай­шлі вод­гук у ду­шы. Жы­ву­чы ў Кі­таі, ён ава­ло­даў кі­тай­скай, мань­чжур­скай, ка­рэй­скай і ман­голь­скай мо­ва­мі.

Быў­шы ад пры­ро­ды ак­тыў­ным ча­ла­ве­кам, ён з за­да­валь­нен­нем да­сле­да­ваў пры­ро­ду Пад­ня­бес­най, лад жыц­ця яе жы­ха­роў, шмат фа­та­гра­фа­ваў пей­за­жы кра­і­ны. На­ву­ко­вую каш­тоў­насць ма­юць яго аст­ра­на­міч­ныя і ме­тэа­ра­ла­гіч­ныя да­сле­да­ван­ні на тэ­ры­то­рыі Кі­тая. Ён са­браў вя­лі­кую ка­лек­цыю фло­ры і фаў­ны Кі­тая, Япо­ніі, Ін­да­кі­тая, Фі­лі­пін і Ка­рэі і быў у гэ­тым ад­ным з пер­шых на­ту­ра­ліс­таў — вы­хад­цаў з Ра­сій­скай Ім­пе­рыі.

Гаш­ке­віч удзель­ні­чаў у пад­рых­тоў­цы і пад­пі­сан­ні ў 1855 го­дзе пер­ша­га рус­ка-япон­ска­га да­га­во­ра. Стаў­шы кон­су­лам, быў пер­шым за­меж­ні­кам, яко­му да­зво­лі­лі вы­яз­джаць за ме­жы япон­скай ста­лі­цы.

Акра­мя дып­ла­ма­тыі, ён зай­маў­ся і на­ву­ко­вай дзей­нас­цю. Су­мес­на з япон­скім да­след­чы­кам Та­ці­ба­на Ка­сай у 1857 го­дзе склаў «Япон­ска-рус­кі слоў­нік», які лі­чыў­ся ад­ным з леп­шых слоў­ні­каў япон­скай мо­вы, ство­ра­ных у Ра­сій­скай Ім­пе­рыі. У 1867 го­дзе Гаш­ке­віч пай­шоў у ад­стаў­ку і па­ся­ліў­ся ў сва­ім ма­ёнт­ку Ма­лі ў Ві­лен­скай гу­бер­ні (ця­пер Аст­ра­вец­кі ра­ён Гро­дзен­скай воб­лас­ці). Там на­пі­саў фун­да­мен­таль­ную ра­бо­ту «Пра ка­ра­ні япон­скай мо­вы». Па­мёр і па­ха­ва­ны ў Віль­ні. Пом­ні­кі яму ўста­ля­ва­ны ў Аст­раў­цы, а так­са­ма ў Ха­ка­да­тэ (Япо­нія).

Бе­ла­ру­сы су­мес­на з па­соль­ствам Япо­ніі ў Бе­ла­ру­сі пла­ну­юць ак­тыў­на ад­зна­чаць 200-год­дзе сла­ву­та­га зем­ля­ка. У На­цы­я­наль­ным гіс­та­рыч­ным му­зеі ад­кры­та вы­ста­ва пад наз­вай «Іо­сіф Гаш­ке­віч — дып­ла­мат, на­ву­ко­вец, ары­ен­та­ліст (тое ж самае, што і ўсходазнавец)». На фа­куль­тэ­це між­на­род­ных ад­но­сін Бе­ла­рус­ка­га дзяр­жаў­на­га ўні­вер­сі­тэ­та ад­бы­лі­ся ІІІ Між­на­род­ныя лі­та­ра­тур­ныя чы­тан­ні, пры­све­ча­ныя гэ­тай асо­бе, удзел у іх пры­ма­ла док­тар гіс­та­рыч­ных на­вук Юка Ку­ра­та з Япо­ніі. У біб­лі­я­тэ­цы аг­ра­га­рад­ка Ма­лі Аст­ра­вец­ка­га ра­ё­на ад­кры­ла­ся экс­па­зі­цыя пад наз­вай «Тра­ды­цыя і куль­ту­ра Япо­ніі». Бе­ла­рус­кія сту­дэн­ты, якія вы­ву­ча­юць япон­скую мо­ву, уво­сень на­ве­да­юць Ха­ка­да­тэ.

За­вер­шыц­ца юбі­лей­ны год фес­ты­ва­лем «Япон­ская во­сень у Бе­ла­ру­сі 2014».

Ні­на ШЧАР­БА­ЧЭ­ВІЧ.