Ні дня без чаю

«Чым ка­рыс­ныя роз­ныя ві­ды чаю? Як пра­віль­на га­та­ваць гэ­ты на­пой?

Аляк­сандр Пят­ро­віч,
Смар­гон­скі ра­ён».

Тлу­ма­чыць урач-рэ­абі­лі­то­лаг 3-й цэнт­раль­най ра­ён­най клі­ніч­най па­лі­клі­ні­кі г. Мін­ска На­дзея ЛАЎ­РЭНЦЬ­Е­ВА:

— Чай — вель­мі рас­паў­сю­джа­ны на­пой. Мы п'ём чай і ра­ні­цай, і ў пе­ра­пын­ках па­між пра­цай, і ве­ча­рам. Аба­вяз­ко­ва пра­па­ну­ем чай гас­цям. Так што гэ­ты на­пой — не­ад'­ем­ная част­ка на­ша­га ла­ду жыц­ця.

Са­мы якас­ны чай атрым­лі­ва­юць з са­бра­ных уруч­ную ма­ла­дых па­раст­каў. Роз­ныя тэх­на­ло­гіі апра­цоў­кі са­бра­на­га чай­на­га ліс­ця да­зва­ля­юць атры­маць роз­ныя ві­ды чаю. Асноў­ныя — чор­ны, зя­лё­ны, бе­лы і аа­лонг.

Чор­ны чай змя­шчае ў вя­лі­кай коль­кас­ці ал­ка­ло­і­ды (ка­фе­ін, тэ­а­фі­лін, тэ­аб­ра­мін і інш.), якія та­ні­зу­юць нер­во­вую сіс­тэ­му, шмат ду­біль­ных рэ­чы­ваў, якія на­да­юць даў­кі смак і аказ­ва­юць вя­жу­чае дзе­ян­не на страў­ні­ка­ва-кі­шач­ны тракт. Эфір­ныя алеі за­спа­кой­ва­юць цэнт­раль­ную нер­во­вую сіс­тэ­му. Леп­шы ся­род кла­січ­ных чор­ных — цэй­лон­скі — ва­ло­дае зба­лан­са­ва­ны­мі сма­ка­вы­мі ха­рак­та­рыс­ты­ка­мі.

Зя­лё­ны чай не пра­хо­дзіць фер­мен­та­цыю, а на­ту­раль­ныя пра­цэ­сы ў чай­ным ліс­ці спы­ня­юц­ца з да­па­мо­гай вы­со­кіх тэм­пе­ра­тур. Мі­ні­маль­ная апра­цоў­ка ліс­ця да­зва­ляе за­ха­ваць у ім боль­шую част­ку пры­род­ных ві­та­мі­наў і мі­не­ра­лаў. Зя­лё­ны чай ува­хо­дзіць у дзя­сят­ку пра­дук­таў, якія па­ляп­ша­юць зда­роўе і спры­я­юць даў­га­лец­цю.

Бе­лы чай атры­маў сваю наз­ву з-за та­го, што адзін бок ліс­ця па­кры­ты се­раб­рыс­тым на­лё­там, і гэ­тая вар­тасць за­хоў­ва­ец­ца на­ват пас­ля суш­кі, а ін­шыя ві­ды ча­ёў губ­ля­юць та­кія вар­тас­ці пас­ля фер­мен­та­цыі і суш­кі. Бе­лы чай па сва­ім хі­міч­ным са­ста­ве з'яў­ля­ец­ца са­мым на­ту­раль­ным і ба­га­тым на роз­ныя хі­міч­ныя эле­мен­ты, якія ўма­цоў­ва­юць імун­ную сіс­тэ­му, пе­ра­шка­джа­юць утва­рэн­ню зуб­но­га ка­ме­ня, аба­ра­няе ад ра­ка­вых пух­лін тоў­стай кіш­кі, уз­мац­няе аб­мен­ныя пра­цэ­сы. Гэ­ты чай асаб­лі­ва ба­га­ты на ан­ты­ак­сі­дан­ты.

Аа­лонг уда­ла спа­лу­чае ў са­бе леп­шыя якас­ці чор­на­га і зя­лё­на­га ча­ёў. Лі­чыц­ца на­па­ло­ву фер­мен­та­ва­ным. Фер­мен­ту­ец­ца не ўвесь ліст, а толь­кі яго част­ка.

Ка­рыс­ныя вар­тас­ці

Чай ад­на­ча­со­ва за­спа­кой­вае і ўзруш­вае. Та­ні­зу­ю­чае ўздзе­ян­не пра­яў­ля­ец­ца праз 30 хві­лін пас­ля ўжы­ван­ня і па­воль­на ад­сту­пае на пра­ця­гу 5-6 га­дзін. Чай ума­цоў­вае нер­вы і са­су­дзіс­тую сіс­тэ­му, хут­ка зды­мае га­лаў­ны боль.

Чай з ма­ла­ком спры­яль­ны для тых, у ка­го ар­га­нізм цяж­ка ўспры­мае жы­вёль­ныя тлу­шчы. Рас­лін­ны склад чаю раз­баў­ляе іх і спры­яе лёг­ка­му за­сва­ен­ню. Не­аб­ход­на на­лі­ваць за­вар­ку ў ма­ла­ко, а не на­ад­ва­рот. Тра­ды­цый­на з ма­ла­ком ужы­ва­юць чор­ны чай.

Чай з ма­ла­ком і мё­дам за­спа­кой­вае, па­коль­кі та­кі на­пой ва­ло­дае ніз­кай коль­кас­цю ка­фе­і­ну.

Зя­лё­ны чай пры рэ­гу­ляр­ным ужы­ван­ні да­па­ма­гае зма­гац­ца са скле­ро­зам, ад­кла­дан­нем на сцен­ках са­су­даў тлу­шчу. Рас­лін­ныя да­баў­кі па­вы­шаюць пра­ца­здоль­насць, па­пя­рэдж­ваюць рэ­спі­ра­тор­ныя ві­рус­ныя ін­фек­цыі.

Ві­та­мін­ны чай з пла­доў шып­шы­ны і ліс­ця па­рэч­кі

Ад­на част­ка чор­най бай­ха­вай за­вар­кі, ад­на част­ка ліс­ця чор­най па­рэч­кі і пяць час­так шып­шы­ны.

Чай з ляс­ных пла­доў

Ад­на част­ка чор­най бай­ха­вай за­вар­кі, дзве част­кі шып­шы­ны і па ад­ной част­цы ліс­ця чор­най па­рэч­кі, су­ніц і ажы­ны.

Чай для ба­дзё­рас­ці

Ад­на част­ка чор­най бай­ха­вай за­вар­кі, па ад­ной част­цы вы­су­ша­ных пла­доў ма­лі­ны. Мож­на да­даць ліс­це чор­най па­рэч­кі і ма­цяр­душ­кі.

Май­це на ўва­зе

üНе за­пі­вай­це ча­ем ле­кі. Па­коль­кі чай вы­во­дзіць шкод­ныя і хі­міч­ныя рэ­чы­вы, ён мо­жа знач­на зні­зіць эфек­тыў­насць ле­ка­вых прэ­па­ра­таў.

üНе пі­це чай на­шча. Моц­ны чай здоль­ны вы­клі­каць не­пры­ем­ныя ад­чу­ван­ні ў страў­ні­ку, га­ла­ва­кру­жэн­не і сла­басць у ка­неч­нас­цях.

Га­ту­ем пра­віль­на

- Ва­да для чаю па­він­на быць мяк­кай, без ліш­ку мі­не­раль­ных со­ляў. Во­да­пра­вод­ную лепш ад­стой­ваць 8-10 га­дзін. Не вар­та вы­ка­рыс­тоў­ваць ва­ду паў­тор­на­га га­та­ван­ня. Сло­вам, ва­да па­він­на быць ачы­шча­най або бу­ты­ля­ва­най і не га­та­ва­най, каб з яе не сы­шоў увесь кіс­ла­род, які ўплы­вае на кан­чат­ко­вы смак. Ва­ду не­аб­ход­на да­вес­ці да мо­ман­ту, які на­зы­ва­ец­ца «бе­лы пар», ка­лі яна бя­лее ад коль­кас­ці пу­зыр­коў, што ўзні­ма­юц­ца на­верх. Ва­да та­кой тэм­пе­ра­ту­ры па­ды­хо­дзіць для га­та­ван­ня чор­на­га чаю. Аха­ло­джа­най да 70-80 гра­ду­саў ва­дой мож­на за­ліць зя­лё­ны чай. Бе­ла­му ж не­аб­ход­ны 65-75 гра­ду­саў. Ап­ты­маль­ная тэм­пе­ра­ту­ра ва­ды для га­та­ван­ня звы­чай­на ўказ­ва­ец­ца на ўпа­коў­цы.

- Фар­фо­ра­вы чай­нік трэ­ба апа­лас­нуць га­ра­чай ва­дой, за­сы­паць у яго чай (на чай­нік 250 мл — 10 г, 500 мл — 20 г, на 1 л — 40 г), за­ліць кі­пе­нем на дзве трэ­ція, за­крыць на­крыў­кай. Тэм­пе­ра­ту­ра чаю пад­час па­да­чы па­він­на быць каля 70 гра­ду­саў.

- Пра­цяг­ласць на­стой­ван­ня за­ле­жыць ад га­тун­ку чаю, мі­ні­маль­ны час — ад­на хві­лі­на.

- Лепш га­та­ваць чай па­трэб­най мо­цы і не да­лі­ваць яго кі­пе­нем. Для атры­ман­ня за­вар­кі ся­рэд­няй мо­цы на 1 л мож­на ўзяць 25 г су­хо­га чаю.

- Не вар­та на­кры­ваць чай­нік з за­вар­кай ляль­ка­мі-мат­рош­ка­мі або па­душ­ка­мі: чай не па­ві­нен прэць. І ні ў якім ра­зе нель­га ста­віць чай­нік з пры­га­та­ва­ным ча­ем на агонь. Чай, які астыў і зноў па­да­грэ­ты, амаль поў­нас­цю губ­ляе свае якас­ці.

- Лепш ад­мо­віц­ца ад чаю ў па­ке­ці­ках. Іх плюс толь­кі ў зруч­нас­ці га­та­ван­ня. Моц­на здроб­не­нае ліс­це акіс­ля­ец­ца і губ­ляе боль­шасць ка­рыс­ных вар­тас­цяў. Для кам­пен­са­цыі стра­ты сма­ку і во­да­ру звы­чай­на і да­да­юць ара­ма­ты­за­та­ры.

- Вар­та звяр­таць ува­гу на да­ту ўпа­коў­кі і тэр­мін год­нас­ці.