Што трэ­ба ве­даць пра пен­сію

9 най­больш па­пу­ляр­ных пы­тан­няў Мі­ніс­тэр­ству пра­цы і са­ца­ба­ро­ны. Ці ўклю­ча­ец­ца пра­ца за ме­жа­мі Бе­ла­ру­сі ў стажпры пры­зна­чэн­ні пен­сіі? Ці бу­дзе па­вы­шац­ца пен­сій­ны ўзрост? Хто мо­жа раз­ліч­ваць на пры­зна­чэн­не пен­сіі па ўзрос­це да­тэр­мі­но­ва ў вы­пад­ку зваль­нен­ня? Мы са­бра­лі най­больш па­пу­ляр­ныя пы­тан­ні аб пен­сіі і пе­ра­ад­ра­са­ва­лі іх на­чаль­ні­ку га­лоў­на­га ўпраў­лен­ня пен­сій­на­га за­бес­пя­чэн­ня Мі­ніс­тэр­ства пра­цы і са­цы­яль­най аба­ро­ны Бе­ла­ру­сі На­тал­лі Му­раш­ке­віч.

— Які мі­ні­маль­ны стаж пра­цы трэ­ба мець, каб афор­міць пра­цоў­ную пен­сію па ўзрос­це?

— Важ­на ад­роз­ні­ваць пра­цоў­ны і стра­ха­вы стаж. Так, пра­ва на пра­цоў­ную пен­сію па ўзрос­це ўзні­кае пры на­яў­нас­ці мі­ні­маль­на­га стра­ха­во­га ста­жу (г.зн. пе­ры­я­ду вы­пла­ты стра­ха­вых уз­но­саў у Фонд са­цы­яль­най аба­ро­ны на­сель­ніц­тва). За­раз мі­ні­маль­ны стра­ха­вы стаж пра­цы для пры­зна­чэн­ня пен­сіі па ўзрос­це скла­дае 10 га­доў.

Ра­зам з тым для пры­зна­чэн­ня да­тэр­мі­но­вых пен­сій па ўзрос­це баць­кам ін­ва­лі­даў з дзя­цін­ства, шмат­дзет­ным ма­ці (на­ра­дзі­лі 5 і больш дзя­цей), ін­ва­лі­дам з дзя­цін­ства і не­ка­то­рым ін­шым ка­тэ­го­ры­ям гра­ма­дзян да­стат­ко­ва мець мі­ні­маль­ны стра­ха­вы стаж, роў­ны 5 га­дам.

— Ці бу­дуць за­лі­ча­ны ў стаж для пры­зна­чэн­ня пен­сіі пе­ры­я­ды ра­бо­ты, ка­лі ча­ла­век атрым­лі­ваў за­ро­бак «у кан­вер­це»?

— Не, не бу­дуць. У ад­па­вед­нас­ці з пен­сій­ным за­ка­на­даў­ствам, пра­ва на пен­сію і яе па­мер аб­умоў­ле­ны вы­пла­тай аба­вяз­ко­вых стра­ха­вых уз­но­саў у Фонд са­цы­яль­най аба­ро­ны на­сель­ніц­тва. Для боль­шас­ці пра­ца­даў­цаў уз­нос на пен­сій­нае стра­ха­ван­не ўста­ноў­ле­ны ў па­ме­ры 28% ад фон­ду апла­ты пра­цы, для ра­бот­ні­каў — 1% за­роб­ку.

Пе­ры­я­ды ра­бо­ты, на пра­ця­гу якіх вы­пла­та стра­ха­вых уз­но­саў не ра­бі­ла­ся ха­ця б ад­ным з ба­коў, не ўклю­ча­юц­ца ў стаж і ў за­ро­бак для вы­лі­чэн­ня пен­сіі.

Для та­го, каб мак­сі­маль­на за­сце­раг­чы ся­бе ад та­кіх не­пры­ем­ных «сюр­пры­заў» пры афарм­лен­ні пен­сіі, па-пер­шае, не вар­та зга­джац­ца на па­доб­ныя ўмо­вы пра­цы, а па-дру­гое, мож­на ска­рыс­тац­ца сва­ім пра­вам на атры­ман­не ін­фар­ма­цыі з сіс­тэ­мы дзяр­жаў­на­га са­цы­яль­на­га стра­ха­ван­ня, у пры­ват­нас­ці, аб вы­пла­це аба­вяз­ко­вых стра­ха­вых уз­но­саў. Каб атры­маць гэ­тую ін­фар­ма­цыю, трэ­ба звяр­нуц­ца ў ра­ён­ны ад­дзел Фон­ду са­ца­ба­ро­ны на­сель­ніц­тва па мес­цы жы­хар­ства або па мес­цы зна­хо­джан­ня сва­ёй ар­га­ні­за­цыі.

— Як мож­на па­вя­лі­чыць сваю пен­сію?

— Та­кая маг­чы­масць пра­ду­гле­джа­на за­ка­на­даў­ствам пры зва­ро­це па пен­сію ва ўзрос­це, паз­ней­шым за агуль­на­ўста­ноў­ле­ны пен­сій­ны ўзрост (або пры ад­мо­ве ад атры­ман­ня ўжо пры­зна­ча­най пен­сіі па ўзрос­це), ка­лі пры гэ­тым ма­ец­ца стаж пра­цы не менш за 20/25 га­доў (ад­па­вед­на ў жан­чын і муж­чын).

За пер­шы поў­ны год пра­цы пас­ля агуль­на­ўста­ноў­ле­на­га пен­сій­на­га ўзрос­ту без атры­ман­ня пен­сіі яна бу­дзе па­вя­лі­ча­на на 6% за­роб­ку, які пры­ма­ец­ца для яе вы­лі­чэн­ня, за дру­гі — на 8%, за трэ­ці — на 10%, за чац­вёр­ты — на 12%, за пя­ты і кож­ны на­ступ­ны год — на 14%.

Ка­лі пра­ца без атры­ман­ня пен­сіі пра­цяг­ва­ец­ца менш за год, то па­ве­лі­чэн­не за кож­ныя поў­ныя два ме­ся­цы та­кой пра­цы скла­дае 1% за­роб­ку. Пры гэ­тым пен­сія мак­сі­маль­ным па­ме­рам (75% за­роб­ку) не аб­мя­жоў­ва­ец­ца.

У вы­ні­ку за 5 га­доў пра­цы без атры­ман­ня пен­сіі яе па­мер па­вя­лі­чыц­ца ў 1,7-2 ра­зы.

— Па да­сяг­нен­ні 50-га­до­ва­га ўзрос­ту жан­чы­на атры­ма­ла да­тэр­мі­но­вую пен­сію па ўзрос­це як шмат­дзет­ная ма­ці. Ці бу­дзе ўлі­ча­ны час пра­цы пас­ля пры­зна­чэн­ня пен­сіі для яе вы­лі­чэн­ня?

— Час пра­цы пас­ля пры­зна­чэн­ня пен­сіі па ўзрос­це, у тым лі­ку да­тэр­мі­но­вай (на­прык­лад, за ра­бо­ту з асаб­лі­вы­мі ўмо­ва­мі пра­цы, шмат­дзет­най ма­ці, ма­ці дзі­ця­ці-ін­ва­лі­да і г.д.), за­ліч­ва­ец­ца ў стаж для вы­лі­чэн­ня па­ме­ру пен­сіі толь­кі ў вы­пад­ку, ка­лі пен­сі­я­нер не атрым­лі­ваў пен­сію ў гэ­ты пе­ры­яд.

— Хто мо­жа раз­ліч­ваць на пры­зна­чэн­не пен­сіі па ўзрос­це да­тэр­мі­но­ва ў вы­пад­ку зваль­нен­ня?

— Да­тэр­мі­но­ва, але не ра­ней чым за адзін год да да­сяг­нен­ня агуль­на­ўста­ноў­ле­на­га пен­сій­на­га ўзрос­ту, мо­жа быць пры­зна­ча­на пен­сія ча­ла­ве­ку, які пры­зна­ны бес­пра­цоў­ным і мае пра­ва на атры­ман­не да­па­мо­гі па бес­пра­цоўі на пра­ця­гу не менш як 52 ка­лян­дар­ных тыд­няў. Пра­ва на да­тэр­мі­но­вую пен­сію па ўзрос­це са зго­ды за­яў­ні­ка вы­зна­чае ўпраў­лен­не па пра­цы, за­ня­тас­ці і са­цы­яль­най аба­ро­не толь­кі пры ад­сут­нас­ці маг­чы­мас­ці яго пра­ца­ўлад­ка­ван­ня.

Так­са­ма пры­зна­чэн­не пен­сіі па ўзрос­це да­тэр­мі­но­ва — ад­на з га­ран­тый для гра­ма­дзян, зволь­не­ных у су­вя­зі з лік­ві­да­цы­яй ар­га­ні­за­цыі. У гэ­тым вы­пад­ку пра­ва на да­тэр­мі­но­вую пен­сію па ўзрос­це так­са­ма вы­зна­чае ўпраў­лен­не па пра­цы, за­ня­тас­ці і са­цы­яль­най аба­ро­не. Але пры гэ­тым па­він­ны быць вы­ка­на­ны на­ступ­ныя ўмо­вы: зваль­нен­не ў су­вя­зі з лік­ві­да­цы­яй ар­га­ні­за­цыі, ад­сут­насць маг­чы­мас­ці для пра­ца­ўлад­ка­ван­ня і на­ступ­лен­не не­аб­ход­на­га ўзрос­ту — не ра­ней чым за два га­ды да да­сяг­нен­ня вы­зна­ча­на­га за­ка­на­даў­ствам узрос­ту, які дае пра­ва на пен­сію на агуль­ных пад­ста­вах.

Вар­та звяр­нуць ува­гу, што аба­вяз­ко­вай умо­вай для пры­зна­чэн­ня да­тэр­мі­но­вай пен­сіі і ў пер­шым, і ў дру­гім вы­пад­ках з'яў­ля­ец­ца ад­сут­насць маг­чы­мас­ці пра­ца­ўлад­ка­ван­ня. Так­са­ма не­аб­ход­на на­яў­насць па­тра­ба­ва­най пра­цяг­лас­ці мі­ні­маль­на­га стра­ха­во­га ста­жу (не менш за 10 га­доў) і агуль­на­га ста­жу пра­цы.

— Ці ўклю­ча­ец­ца пра­ца за ме­жа­мі Бе­ла­ру­сі ў стаж пры пры­зна­чэн­ні пен­сіі і пры якіх умо­вах?

— У стаж пра­цы за­ліч­ва­юц­ца пе­ры­я­ды пра­цы, у тым лі­ку той, што пра­ця­ка­ла за мя­жой, пры ўмо­ве, што на пра­ця­гу гэ­тых пе­ры­я­даў ажыц­цяў­ля­ла­ся вы­пла­та аба­вяз­ко­вых стра­ха­вых уз­но­саў у ад­па­вед­нас­ці з за­ка­на­даў­ствам аб дзяр­жаў­ным са­цы­яль­ным стра­ха­ван­ні.

Пры на­кі­ра­ван­ні ра­бот­ні­каў у ка­ман­дзі­роў­ку за мя­жу пе­ра­лік уз­но­саў у Фонд са­цы­яль­най аба­ро­ны ажыц­цяў­ля­ец­ца іх пра­ца­даў­ца­мі ў вы­зна­ча­ным за­ка­на­даў­ствам па­рад­ку.

Што ты­чыц­ца асоб, якія пра­цу­юць за ме­жа­мі на­шай кра­і­ны і не зна­хо­дзяц­ца ў пра­цоў­ных ад­но­сі­нах з пра­ца­даў­цам на тэ­ры­то­рыі Бе­ла­ру­сі, то За­ко­нам «Аб ас­но­вах дзяр­жаў­на­га са­цы­яль­на­га стра­ха­ван­ня» ім пра­да­стаў­ле­на пра­ва са­ма­стой­на вы­плач­ваць уз­но­сы на пен­сій­нае стра­ха­ван­не ў Фонд са­цы­яль­най аба­ро­ны на­сель­ніц­тва ў па­ме­ры 29% ад вы­зна­ча­на­га імі да­хо­ду.

Для гэ­та­га ча­ла­ве­ку не­аб­ход­на стаць на ўлік у якас­ці пла­цель­шчы­ка уз­но­саў у ад­дзя­лен­не Фон­ду па мес­цы жы­хар­ства ў Бе­ла­ру­сі. Усе пы­тан­ні, звя­за­ныя з па­рад­кам пе­ра­лі­чэн­ня уз­но­саў, рас­тлу­мач­ва­юц­ца пры па­ста­ноў­цы на ўлік.

Так­са­ма не­аб­ход­на ўліч­ваць, што ў вы­пад­ку вы­пла­ты ўзно­саў з да­хо­ду, ні­жэй­ша­га за мі­ні­маль­ную за­ра­бот­ную пла­ту (з улі­кам ін­дэк­са­цыі), стаж для пры­зна­чэн­ня пен­сіі бу­дзе вы­лі­чац­ца з улі­кам па­пра­ва­чна­га ка­э­фі­цы­ен­та.

І яшчэ. Згод­на з пен­сій­ным за­ка­на­даў­ствам, у тых вы­пад­ках, ка­лі па­гад­нен­ня­мі (да­га­во­ра­мі) аб са­цы­яль­ным за­бес­пя­чэн­ні па­між Рэс­пуб­лі­кай Бе­ла­русь і ін­шы­мі дзяр­жа­ва­мі пра­ду­гле­джа­ны ін­шыя пра­ві­лы, ад­па­вед­на пры­мя­ня­юц­ца пра­ві­лы, вы­зна­ча­ныя гэ­ты­мі па­гад­нен­ня­мі (да­га­во­ра­мі).

Та­кія па­гад­нен­ні (да­га­во­ры) за­клю­ча­ны па­між дзяр­жа­ва­мі — удзель­ні­ца­мі СНД (за вы­клю­чэн­нем Азер­бай­джа­на), а так­са­ма з Літ­вой і Лат­ві­яй. З па­ла­жэн­ня­мі гэ­тых па­гад­нен­няў мож­на азна­ё­міц­ца ва ўпраў­лен­ні па пра­цы, за­ня­тас­ці і са­цы­яль­най аба­ро­не па мес­цы жы­хар­ства.

— У якім па­ме­ры ажыц­цяў­ля­ец­ца вы­пла­та пен­сій асо­бам, якія зна­хо­дзяц­ца ў да­мах-ін­тэр­на­тах для са­ста­рэ­лых на дзяр­жаў­ным за­бес­пя­чэн­ні?

— Тым, хто зна­хо­дзіц­ца на дзяр­жаў­ным за­бес­пя­чэн­ні ў дзяр­жаў­ных ста­цы­я­нар­ных уста­но­вах са­цы­яль­на­га аб­слу­гоў­ван­ня, у тым лі­ку ў да­мах-ін­тэр­на­тах для са­ста­рэ­лых і ін­ва­лі­даў, вы­плач­ва­ец­ца 10% пры­зна­ча­най пен­сіі, але не менш за 20% мі­ні­маль­на­га па­ме­ру пен­сіі па ўзрос­це. У вы­пад­ках, ка­лі па­мер іх пен­сіі пе­ра­вы­шае кошт утры­ман­ня ва ўста­но­ве, вы­плач­ва­ец­ца роз­ні­ца па­між пен­сі­яй і кош­там утры­ман­ня, але не менш за 10% пры­зна­ча­най пен­сіі і не менш за 20% мі­ні­маль­на­га па­ме­ру пен­сіі па ўзрос­це.

Ін­ва­лі­дам вай­ны і ін­шым удзель­ні­кам вай­ны пен­сіі вы­плач­ва­юц­ца ў та­кім жа па­рад­ку, але не менш за 25% пры­зна­ча­най пен­сіі і не менш за 20% мі­ні­маль­на­га па­ме­ру пен­сіі па ўзрос­це.

Ка­лі пен­сі­я­нер з'яз­джае з до­ма-ін­тэр­на­та на тэр­мін звыш ад­на­го ме­ся­ца (без ад­лі­чэн­ня з яго), пен­сія яму вы­плач­ва­ец­ца ў поў­ным па­ме­ры.

— Ча­му для атры­ман­ня пен­сіі па плас­ты­ка­вай карт­цы не­аб­ход­на што­год афарм­ляць за­яву?

— Пен­сія мо­жа вы­плач­вац­ца праз банк (пры на­яў­нас­ці за­клю­ча­на­га да­га­во­ра); ар­га­ні­за­цыю паш­то­вай су­вя­зі; ар­га­ні­за­цыю, якая ажыц­цяў­ляе дзей­насць па да­стаў­цы пен­сій. Пра­ва вы­ба­ру спо­са­бу вы­пла­ты (да­стаў­кі) пен­сіі на­ле­жыць пен­сі­я­не­ру.

Уста­ля­ван­не аб­ме­жа­ван­ня тэр­мі­ну дзе­ян­ня за­явы аб пе­ра­лі­чэн­ні пен­сіі на карт-ра­ху­нак у пад­раз­дзя­лен­не бан­ка — адзін са спо­са­баў за­бяс­пе­чыць кант­роль за мэ­та­вым рас­хо­да­ван­нем пен­сій­ных срод­каў. Спра­ва ў тым, што пры вы­пла­це пен­сій праз ар­га­ні­за­цыі паш­то­вай су­вя­зі або па да­стаў­цы пен­сій за­бяс­печ­ва­ец­ца не­па­срэд­ны кан­такт асо­бы, якая вы­плач­вае пен­сію, і пен­сі­я­не­ра, а пры атры­ман­ні пен­сіі па плас­ты­ка­вай карт­цы бан­ка не­маг­чы­ма ве­даць, хто ёю фак­тыч­на ка­рыс­та­ец­ца і ці жы­вы пен­сі­я­нер. Та­му за­ка­на­даў­ствам вы­зна­ча­на па­тра­ба­ван­не пра га­да­вы тэр­мін дзе­ян­ня за­явы аб пе­ра­лі­чэн­ні пен­сіі на карт-ра­ху­нак у пад­раз­дзя­лен­не бан­ка. Па­тра­ба­ван­не да атры­маль­ні­ка са­цы­яль­ных вы­плат па­цвер­дзіць зна­хо­джан­не ў жы­вых з'яў­ля­ец­ца стан­дарт­ным і шы­ро­ка ўжы­ва­ец­ца ў прак­ты­цы, у тым лі­ку між­на­род­най.

— Ці бу­дзе па­вы­шац­ца пен­сій­ны ўзрост?

— У Бе­ла­ру­сі не пла­ну­ец­ца па­вы­шаць пен­сій­ны ўзрост. Але да­сяг­нен­не ра­бот­ні­ка­мі 55 і 60 га­доў не з'яў­ля­ец­ца пры­чы­най для іх зваль­нен­ня, бо ў гэ­тым уз­рос­це лю­дзі ўжо пра­фе­сі­я­на­лы сва­ёй спра­вы, і іх во­пыт і ве­ды мо­гуць быць ка­рыс­ны­мі най­маль­ні­ку. Мы бу­дзем сты­му­ля­ваць больш поз­ні вы­хад на пен­сію. За­раз пры за­роб­ку, вы­шэй­шым за ся­рэд­ні, ча­ла­ве­ку вы­гад­на як ма­га даў­жэй пра­ца­ваць без атры­ман­ня пен­сіі.

Свят­ла­на Бусь­ко.