Яў­ная па­гро­за

Ад та­го, ці здо­ле­ем мы аба­ра­ніць сва­іх і чу­жых дзя­цей ад нар­ко­ты­каў, за­ле­жыць на­ша ўлас­нае жыц­цё.

Гэ­тыя дзве смер­ці мі­ну­лым ле­там прай­шлі зу­сім бліз­ка ад сэр­ца, дых­ну­лі хо­ла­дам у твар, доў­га шчы­ме­лі ў ду­шы, бу­дзі­лі ся­род но­чы тры­вож­ным тах­кан­нем у скро­нях.

Спа­чат­ку, у лі­пе­ні, быў Са­шка. Вя­сё­лы двац­ца­ці­вась­мі­га­до­вы хло­пец, які пом­ніў­ся яшчэ пад­шы­ван­цам у чы­жоў­скім два­ры. Ра­зам з та­кі­мі ж га­рэ­за­мі ён кру­ціў­ся ў нас, га­доў на дзе­сяць ста­рэй­шых, пад на­га­мі, а мы, «да­рос­лыя», па­сы­ла­лі іх у ма­га­зін за пеп­сі-ко­лай… Са­шка пра­ца­ваў на бу­доў­лі, у яго за­ста­ла­ся паў­та­ра­га­до­вая да­чуш­ка і ма­лень­кая ху­дзень­кая жон­ка, якая ад усіх ня­год маг­ла сха­вац­ца за яго шы­ро­кія пле­чы. Ця­пер ёй аба­пер­ці­ся ня­ма на ка­го.

А ў жніў­ні бы­ла цёт­ка Све­та. Звон­ка­га­ло­сая, з доб­ры­мі іск­рын­ка­мі ў зя­лё­ных ва­чах, на­ша су­сед­ка ў вёс­цы — там у іх сям'і да­ча. Ма­ла­дая ба­бу­ля — ёй бы­ло толь­кі пяць­дзя­сят ча­ты­ры, яна вель­мі лю­бі­ла сва­іх уну­чак, а для сва­ёй вась­мі­дзе­ся­ці­га­до­вай ма­ту­лі бы­ла свят­лом у акне, пра­мень­чы­кам над­зеі, сэн­сам жыц­ця. Яны са­звонь­ва­лі­ся што­дня па пяць ра­зоў, як толь­кі бы­ла маг­чы­масць, цёт­ка Све­та ім­ча­ла да ма­мач­кі, вез­ла ёй пры­сма­кі, доб­рыя на­ві­ны, лас­ка­выя сло­вы і цёп­лую ўсмеш­ку… Ця­пер яе ма­ці па­чар­не­ла ад го­ра і цэ­лы­мі дня­мі за­ця­та гля­дзіць на тэ­ле­фон, ча­ка­ю­чы зван­ка, яко­га ўжо ні­ко­лі не бу­дзе.

Гэ­тыя смер­ці прай­шлі вель­мі бліз­ка і за­кра­ну­лі не столь­кі сва­ёй рап­тоў­нас­цю, коль­кі не­спра­вяд­лі­вас­цю, не­да­рэ­чнас­цю, усве­дам­лен­нем, што так не па­він­на бы­ло быць. Са­шку на пе­ра­хо­дзе прос­та пе­рад до­мам збіў яго ж ад­на­клас­нік, які сеў за руль, як па­ка­за­ла по­тым эс­пер­ты­за, «пад уз­дзе­ян­нем псі­ха­троп­на­га рэ­чы­ва». Цёт­ка Све­та ад­чы­ні­ла дзве­ры ква­тэ­ры трыц­ца­ці­пя­ці­га­до­ва­му су­се­ду, хлоп­цу, які вы­рас на ва­чах, з ма­ці яко­га сяб­ра­ва­лі-ку­мі­лі­ся. «Аб­до­лба­ны» псі­ха­тро­пам не­да­вя­рак прос­та па-звер­ску за­рэ­заў яе, на­нёс больш як двац­цаць уда­раў на­жом. Пас­ля на след­стве ён сцвяр­джаў, што пад­па­рад­коў­ваў­ся ў сва­іх дзе­ян­нях ней­ка­му «го­ла­су»…

М

о­жа, ме­на­ві­та з‑за гэ­тых дзвюх смер­цяў я на­пі­шу за­раз тое, што мно­гім здас­ца, мяк­ка ка­жу­чы, не­гу­ман­ным. З усіх апош­ніх па­ве­дам­лен­няў аб ма­ла­дых нар­ка­ма­нах, якія, ужыў­шы атру­ту («мар­кі», «мік­сы», яшчэ ней­кую бры­до­ту), па­мі­ра­лі, вы­скок­ва­лі з вок­наў, трап­ля­лі ў «псі­хуш­ку», мя­не аса­біс­та най­больш за­кра­ну­лі ін­шыя гіс­то­рыі. Трыц­ца­ці­трох­га­до­вы нар­ка­ман «пад кай­фам» за­рэ­заў свай­го сяб­ра-ра­вес­ні­ка. Двац­ца­ці­вась­мі­га­до­вы га­няў па пе­ра­поў­не­ных ву­лі­цах Мін­ска на ма­шы­не, па­ру­ша­ю­чы ўсе маг­чы­мыя пра­ві­лы, б'ю­чы ін­шыя аў­то — толь­кі цу­дам ні­хто не за­гі­нуў і не быў па­ка­ле­ча­ны.

Зрэш­ты, я не пра тое, што яны на­ра­бі­лі (абод­ва «сю­жэ­ты» гу­ча­лі гэ­ты­мі дня­мі і па тэ­ле­ві­за­ры, і ў прэ­се). Я зна­рок пад­крэс­лі­ла ўзрост гэ­тых фі­гу­ран­таў за­ве­дзе­ных кры­мі­наль­ных спраў. Гэ­так­са­ма як і тых, што ўлет­ку за­бі­лі ма­іх зна­ё­мых. Ім не па пят­нац­цаць-дзе­вят­нац­цаць, як тым ня­шчас­ным пад­лет­кам, якія з‑за ўлас­най ду­рас­ці, з‑за не­да­гля­ду баць­коў, з‑за на­ша­га агуль­на­га не­да­гля­ду лі­за­лі тыя «мар­кі» (мо­жа, упер­шы­ню ў жыц­ці) і так не­да­рэ­чна і страш­на за­гі­ну­лі, не пры­чы­ніў­шы ні­ко­му шко­ды, акра­мя як сва­ім род­ным і бліз­кім.

Гэ­тыя — ін­шыя. Да­рос­лыя. І тым страш­ныя. Не для ся­бе — для тых, хто по­бач, хто вы­пад­ко­ва пад­вер­нец­ца пад адур­ма­не­нае во­ка, хто во­ляй лё­су ака­жац­ца ў сфе­ры іх вар'­яц­кіх фан­та­зій, на­ро­джа­ных нар­ко­ты­кам. Яны не «на­віч­кі», яны ве­да­юць, што ро­бяць і ча­го хо­чуць. Мы ўпус­ці­лі іх з‑пад ува­гі га­доў дзе­сяць-пят­нац­цаць на­зад, ка­лі яны дзесь­ці ў два­ры пер­шы раз спра­ба­ва­лі таб­лет­ку ці па­ра­шок. Ушчу­ваць іх, па­каз­ваць ім ро­лі­кі аб шко­дзе нар­ко­ты­ку ўжо поз­на: яны свой вы­бар ро­бяць свя­до­ма, яны ве­да­юць, што за гэ­тым вы­ба­рам ста­іць. З‑за на­шай агуль­най абы­яка­вас­ці ці не­да­стат­ко­вай ува­гі дзе­сяць-пят­нац­цаць га­доў та­му яны сён­ня пе­ра­тва­ры­лі­ся ў рэ­аль­ную па­тэн­цы­яль­ную па­гро­зу для кож­на­га з нас. Іх ня­шмат, але яны по­бач. І ка­ля кож­на­га з іх не па­ста­віш мі­лі­цы­я­не­ра, і кож­на­га не зло­віш за ру­ку, ка­лі ён пад кай­фам бу­дзе са­дзіц­ца за руль ці зва­ніць у су­сед­нюю ква­тэ­ру, кі­ру­ю­чы­ся за­га­дам д'я­баль­ска­га «го­ла­су». Нам усім за­ста­ец­ца толь­кі быць піль­ны­мі і ма­ліц­ца ўлас­на­му анё­лу-ахоў­ні­ку, каб не апы­нуц­ца на іх шля­ху.

Страш­на? А вы ўя­ві­це, што бу­дзе, ка­лі мы ўпус­цім (ці, ка­лі пры­зна­вац­ца шчы­ра, — ужо па­ча­лі ўпус­каць) яшчэ ад­но па­ка­лен­не — тых, ка­му сён­ня пят­нац­цаць. Пас­ля ся­мі смер­цяў ад «спай­саў» і «ма­рак», што за не­каль­кі тыд­няў зда­ры­лі­ся ў Мін­ску, аб праб­ле­ме, аб тым, што з ёй трэ­ба зма­гац­ца ўсі­мі сі­ла­мі, за­га­ва­ры­лі на са­мым вы­со­кім уз­роў­ні. Пры­ма­юц­ца ме­ры су­праць рас­паў­сюдж­валь­ні­каў гэ­тай атру­ты (іх сёння ў калоніях сядзіць больш за 2000 чалавек), асаб­лі­вы ак­цэнт зроб­ле­ны на пра­фі­лак­тыч­ную ра­бо­ту з мо­лад­дзю і пад­лет­ка­мі.

Але гэ­та на­ўрад ці вы­ра­шыць ба­лю­чую праб­ле­му цал­кам. Па­куль, ба­ча­чы, што пад­лет­кі ў два­ры раз­гля­да­юць ней­кі па­ра­шок у па­ке­ці­ку, мы моўч­кі бу­дзем іс­ці мі­ма (бо ся­род іх ня­ма на­ша­га дзі­ця­ці — і дзя­куй Бо­гу). Па­куль, ве­да­ю­чы, што ў су­сед­няй ква­тэ­ры, ка­лі баць­кі з'яз­джа­юць у ка­ман­дзі­роў­ку, збі­ра­ец­ца шум­ная кам­па­нія, а па пля­цоў­цы хо­дзяць ма­ла­дыя лю­дзі з ута­роп­ле­ны­мі ў ні­ку­ды ва­чы­ма, мы прос­та бу­дзем пра­шмыг­ваць мі­ма іх — абы не за­ча­пі­лі. Па­куль бу­дзем зна­хо­дзіць на па­жар­най лес­ві­цы до­ма вы­ка­ры­ста­ныя шпры­цы і моўч­кі іх пад­бі­раць і кі­даць у смет­ні­цу, пры гэ­тым зда­гад­ва­ю­чы­ся, што гэ­та «гу­ля­лі» хло­пец з N‑най ква­тэ­ры з сяб­ра­мі. І больш не ўмеш­вац­ца, маў­ляў, хай раз­бі­ра­юц­ца баць­кі, шко­ла ці тыя, ка­му гэ­та па па­са­дзе на­ле­жыць ра­біць…

У вы­ні­ку мо­жа зда­рыц­ца так, што га­доў праз пяць адзін з гэ­тых хлоп­цаў па­сту­кае ў ва­шы дзве­ры або пе­ра­стрэ­не вас на цём­най ву­лі­цы. А анё­ла-ахоў­ні­ка ў гэ­ты мо­мант не ака­жац­ца по­бач.

Але­на ЛЯЎ­КО­ВІЧ