Ча­ла­век без люб­ві зга­сае

Дзі­ця лю­біць не­аба­вяз­ко­ва, га­лоў­нае — яго пра­віль­на вы­ха­ваць. Так лі­чаць не­ка­то­рыя псі­хо­ла­гі. Ся­род пе­да­го­гаў іс­нуе шмат роз­ных по­гля­даў на гэ­тую з'я­ву і мност­ва рас­пра­ца­ва­ных ме­та­даў па вы­ха­ван­ні дзя­цей. Але ёсць мер­ка­ван­не пра лю­боў, якое не змя­ня­ец­ца ўжо больш за дзве ты­ся­чы га­доў. Яго транс­лі­руе хрыс­ці­ян­ская рэ­лі­гія. Так што ж та­кое лю­боў з хрыс­ці­ян­ска­га пунк­ту гле­джан­ня? Ці ўсе лю­дзі здоль­ныя па­лю­біць? У гэ­тым мне да­па­мог ра­за­брац­ца на­ста­я­цель пры­хо­да хра­ма свя­то­га Мі­ка­лая Япон­ска­га у Мін­ску, іе­рэй Па­вел СЯР­ДЗЮК.

— Ай­цец Па­вел, што та­кое лю­боў у хрыс­ці­ян­скім ра­зу­мен­ні?

— Хрыс­ці­ян­скі пункт гле­джан­ня грун­ту­ец­ца не прос­та на ней­кай су­ме раз­ва­жан­няў, не на да­сле­да­ван­нях прад­ме­та, а на з'я­ве лю­бо­ві праз спра­вы.

Гэ­та не эмо­цыі і па­чуц­ці. Са­праўд­ная лю­боў — гэ­та дар, які про­сяць і ча­ка­юць. Да гэ­та­га да­ру трэ­ба рых­та­вац­ца. Шлях на­быц­ця да­роў Бо­жых — гэ­та шлях пра­цы і са­ма­ад­ра­чэн­ня, гэ­та шлях вый­сця за ме­жы свай­го эга.

— Лю­боў бы­вае роз­най: да ра­дзі­мы, баць­коў, дзя­цей. Ці лю­боў — гэ­та неш­та адзі­нае?

— У нас і са­праў­ды вель­мі роз­ныя па­няц­ці і з'я­вы ма­юц­ца на ўва­зе пад гэ­тым сло­вам. На­прык­лад, у грэ­час­кай мо­ве іс­нуе во­сем слоў, якія акрэс­лі­ва­юць тую ці ін­шую ўлас­ці­васць лю­бо­ві. Ка­лі мы ка­жам пра ўза­ем­нае пры­цяг­нен­не муж­чы­ны і жан­чы­ны, то гэ­та эрас. Эрас — дар Бо­жы. У за­леж­нас­ці ад та­го, як ён рэа­лі­зу­ец­ца, гэ­ты дар мо­жа стаць бла­сла­вен­нем, а мо­жа і пра­клё­нам...

Лю­боў-ага­пэ — бра­тэр­ская лю­боў. Пад­час на­ба­жэн­ства, на­прык­лад, пра­маў­ля­юц­ца та­кія сло­вы: «З ве­раю і лю­боўю пры­сту­пім, каб стаць нам пры­час­ні­ка­мі жыц­ця веч­на­га». У тэкс­це лі­тур­гіі на грэ­час­кай мо­ве сло­ва «лю­боў» азна­чае ней­кае там­лен­не, пра­гу і прад­чу­ван­не су­стрэ­чы, свя­шчэн­нае тра­пя­тан­не тых, хто мо­ліц­ца, тых, хто вель­мі жа­дае су­стрэц­ца са сва­ім Бо­гам.

Ёсць і ін­шыя па­няц­ці гэ­та­га сло­ва ў грэ­час­кай мо­ве. Вель­мі час­та мы пры­свой­ва­ем ад­но і тое ж сло­ва роз­ным з'я­вам, тым са­мым час­та страч­ва­ем яго сэнс. Лю­боў — гэ­та свя­тое сло­ва, прын­цып жыц­ця, прын­цып быц­ця.

— Але не­ка­то­рым зда­ец­ца, што яны не здоль­ныя па­лю­біць...

— Гэ­та не так. Мы ўсе на­ра­джа­ем­ся ў лю­бо­ві. На­ват ка­лі мы з'я­ві­лі­ся на свет не ў спры­яль­ных умо­вах. Тым не менш, Бог нас лю­біць і дае нам маг­чы­масць спаз­наць ра­дасць быц­ця. Кож­ны ча­ла­век здоль­ны па­лю­біць. На­ват ад­пе­тыя раз­бой­ні­кі, на­ват са­мыя агру­бе­лыя і жорст­кія ду­шы. Усё ад­но ёсць тое, што мо­жа кра­нуць агру­бе­лую ду­шу і рас­та­піць яе, хай на­ват на ім­гнен­не, і гэ­та ўжо ка­жа пра здоль­насць лю­біць. Се­мя лю­бо­ві ёсць у кож­ным. Ін­шае пы­тан­не, раз­ві­ва­ем мы яго ці не. Хрыс­ці­я­нін, які раз­ві­вае ў са­бе лю­боў, ста­ра­ец­ца з усі­мі зна­хо­дзіц­ца ў мі­ры. Та­кі ча­ла­век у пер­шую чар­гу лю­біць Бо­га, та­му што Ён і ёсць са­праўд­ная кры­ні­ца лю­бо­ві. По­тым баць­коў, му­жа ці жон­ку, дзя­цей і бліз­кіх. А хто бліз­кі? Тут трэ­ба ўспом­ніць прыт­чу пра са­ма­ры­ця­ні­на, якая вы­ра­шы­ла гэ­тае пы­тан­не на­ве­кі. Ка­лі ёсць ча­ла­век, які мае па­трэ­бу ў тва­ёй да­па­мо­зе, ве­дай: гэ­та і ёсць твой бліз­кі. Хрыс­ці­я­не ва ўсе ча­сы здзіў­ля­лі ме­на­ві­та тым, што імк­ну­лі­ся ра­біць спра­вы лю­бо­ві. Хрыс­ці­я­не жы­вуць не рэ­флек­тор­на. Іх учын­кі вы­хо­дзяць за ме­жы ін­стынк­ту са­ма­за­ха­ван­ня і раз­мна­жэн­ня. Гэ­та зям­ныя лю­дзі з ня­бес­ным жыц­цём. У гэ­тым сэн­се, ка­лі ча­ла­век, на­прык­лад, усы­наў­ляе дзі­ця — гэ­ты ўчы­нак «не­на­ту­раль­ны» для су­час­на­га све­ту. Гэ­та ўчы­нак су­праць ско­ра­най пры­ро­ды ча­ла­ве­ка, і знеш­нія ўмо­вы нас да гэ­та­га не пры­му­ша­юць, а ўнут­ра­нае жа­дан­не ру­ха­ец­ца ў ін­шым кі­рун­ку.

І гэ­та ты­чыц­ца не толь­кі ўсы­наў­лен­ня. У дні Вя­лі­ка­га пос­ту пад­час цар­коў­най служ­бы мы не чу­ем: «Не еш­це ма­я­нэ­зу», мы чу­ем: «Апра­ні­це рас­пра­ну­та­га, на­кар­мі­це га­лод­на­га, увя­дзі­це ў да­мы тых, хто ў гэ­тым мае па­трэ­бу». І ка­лі на­стае пост, ад­ра­зу ста­но­віц­ца яс­на, чым мы зай­ма­ем­ся — па­стом ці ды­е­тай.

— Што ра­біць, ка­лі ча­ла­век усвя­до­міў, што больш не жа­дае зна­хо­дзіц­ца по­бач з бліз­кім і на­ват не хо­ча мець з ім ні­я­кіх зно­сін?

— Ці­ка­ва атрым­лі­ва­ец­ца: да пер­шых цяж­кас­цяў заў­сё­ды хо­чац­ца жа­ніц­ца, усы­на­віць, сяб­ра­ваць, а тут на та­бе — па­чуц­ці знік­лі. Жыц­цё не чар­на­вік — яго не­маг­чы­ма бяс­кон­ца пе­ра­піс­ваць. І на­ват два ра­зы пе­ра­пі­саць цяж­ка. Усе срод­кі доб­рыя для та­го, каб за­хоў­ваць, ства­раць і ўзга­доў­ваць. Сён­ня ў да­па­мо­гу лю­дзям да­дзе­ны і псі­хо­ла­гі, і Царк­ва. Ка­лі лас­ка, ні­чо­га не пе­ра­шка­джае па­вя­ліч­ваць сваю кам­пе­тэн­цыю ў ад­но­сі­нах з людзь­мі, у вы­ха­ван­ні дзя­цей. Раз­бу­рыць заў­сё­ды ляг­чэй, але звы­чай­на гэ­та пры­но­сіць толь­кі боль...

Бог лю­дзей ства­раў як­раз для та­го, каб лю­дзі са­мі маг­лі ства­раць. Ка­лі ча­ла­век зна­хо­дзіць у са­бе не­лю­боў, то ён не мо­жа ад­чу­ваць ся­бе ар­га­ніч­на ў гэ­тым ста­не, бо ў ім дзей­ні­ча­юць сі­лы, якія яго раз­бу­ра­юць. Ад гэ­та­га ёсць вы­ра­та­ван­не — па­ка­ян­не, спо­ведзь і... спра­вы лю­бо­ві.

— І што, пас­ля гэ­та­га з'я­віц­ца па­чуц­цё?

— На­ват ка­лі ня­ма па­чуц­ця, то ўсё роў­на ра­бі доб­рае і та­ды па­чуц­ці прый­дуць.

Ка­лі ча­ла­век пры­зна­ец­ца са­бе ў тым, што ён не здоль­ны па­лю­біць, — гэ­та па­зі­тыў­ны крок, ён ужо не ду­мае пра ся­бе як пра ней­ка­га «доб­ра­га» ча­ла­ве­ка.

З ін­ша­га бо­ку, ня­мно­гія ва­ло­да­юць во­пы­там ду­хоў­на­га ўспры­ман­ня жыц­ця. Хрыс­ці­я­нін, вы­явіў­шы ў са­бе неш­та па­доб­нае, ад­ра­зу ра­зу­мее, што з ім ад­бы­ва­ец­ца. Ба­чыць свае сла­бас­ці, ся­бе­люб­ства, эга­ізм і пры­хо­дзіць па­спа­вя­даць гэ­та пе­рад Бо­гам. Та­ды ад­бы­ва­ец­ца та­кая «жы­ва­твор­ная раз­рад­ка», як на­пі­са­на ў псал­ме: «Ус­кла­дзі на Бо­га сму­так свой, і Ён ця­бе ўма­цуе». А сму­так — гэ­та ўсе ча­ла­ве­чыя не­дас­ка­на­лас­ці, не­ма­чы і пас­куд­насць. Не мо­жаш па­лю­біць, пра­сі ў Бо­га хоць бы та­го, каб ты не атруч­ваў жыц­цё ін­ша­му.

Што ты­чыц­ца ўсы­наў­лен­ня, то я лі­чу гэ­ты крок бес­па­мыл­ко­вым у жыц­ці ча­ла­ве­ка. Та­му што гэ­та — крок дзе­ля ін­ша­га. У гэ­тым вы­пад­ку, як ні кру­ці, ад­сут­ні­чае «шкур­ны ін­та­рэс». Але, каб пры­ём­на­му баць­ку атры­маць да­па­мо­гу ад Бо­га, трэ­ба па­спра­ба­ваць па­глы­біць ся­бе ў ду­хоў­нае жыц­цё. Бо­гу з на­мі так­са­ма ня­прос­та.

Бог ства­рыў лю­дзей ад паў­на­ты лю­бо­ві, і тыя, хто бя­рэ дзя­цей да ся­бе ў дом, на­пэў­на, так­са­ма ро­бяць гэ­та ад паў­на­ты свай­го быц­ця. Ад­чы­ня­ю­чы дзве­ры свай­го до­ма для чу­жо­га дзі­ця­ці, бу­ду­чыя баць­кі пе­ра­ка­на­ны, што ў іх сэр­цы зной­дзец­ца мес­ца яшчэ для ад­на­го ча­ла­ве­ка. І пры­маць та­ко­га ча­ла­веч­ка трэ­ба ўжо та­кім, які ён ёсць. Да су­стрэ­чы з ім ты ні­чо­га ў яго не ўклаў, та­му ўклад­ваць трэ­ба ця­пер, ка­лі дзі­ця ў ця­бе до­ма. Гэ­та не прос­та, та­му што баць­коў­ская лю­боў — пра­ца кож­ны дзень.

Мне зда­ец­ца, што ў сі­ту­а­цыі не­лю­бо­ві да дзі­ця­ці лепш зру­шыць ак­цэн­ты з лю­бо­ві як эмо­цыі, па­чуц­ця — да спраў лю­бо­ві. Мож­на ж ся­бе пры­му­шаць да гэ­тых спраў! Ча­сам гэ­та ра­біць не­пры­ем­на. Але ў ней­кі мо­мант уцяг­ва­еш­ся і па­чы­на­еш ра­зу­мець і пры­маць гэ­ты свой во­пыт. Ка­лі ў сям'і «чу­жое» дзі­ця, то баць­коў­ска­му ін­стынк­ту на­ра­дзіц­ца ў ад­но ім­гнен­не ня­ма ад­куль. Да та­го ж гіс­то­рыя жыц­ця дзі­ця­ці час­та аб­ця­жа­ра­на ад­моў­ным во­пы­там та­го па­ка­лен­ня, якое вы­клі­ка­ла яго да жыц­ця. Але гэ­та не зна­чыць, што та­кая сі­ту­а­цыя без­на­дзей­ная.

Мой зна­ё­мы свя­тар з Днеп­ра­пят­роў­ска, які ад­крыў дзі­ця­чы дом ся­мей­на­га ты­пу, рас­па­вёў мне дзіў­ную гіс­то­рыю. У яго жы­ве дзяў­чын­ка, якую з двух га­доў гвал­та­ваў су­жы­цель яе ма­ці. Зда­ва­ла­ся б, што та­кая ду­шэў­ная ра­на ні­ко­лі не за­го­іц­ца. Але прай­шлі га­ды, і ў дзі­ця­ці ня­ма ні­я­кіх сімп­то­маў гэ­тай траў­мы. Мой зна­ё­мы ўпэў­не­ны, што ме­на­ві­та лю­боў ча­ла­ве­ка з да­па­мо­гай Бо­га мо­жа вы­ле­чыць са­мы глы­бо­кі дзі­ця­чы боль. Гэ­та як­раз тая лю­боў, да якой трэ­ба ся­бе пры­му­шаць. Ка­лі мой зна­ё­мы браў дзя­цей да ся­бе ў сям'ю, у яго не ўста­ва­ла пы­тан­не «па­люб­лю — не па­люб­лю», «ха­чу — не ха­чу». Ён прос­та ро­біць спра­вы лю­бо­ві. А та­кія на­ма­ган­ні заў­сё­ды пры­но­сяць плён.

Ча­ла­век без лю­бо­ві зга­сае. Яму прос­та не­аб­ход­на яе ства­раць і да­рыць — і не важ­на, у якіх аб'­ёмах... Ка­лі ства­ра­еш лю­боў, то ўжо ўсё ад­но, у якім ты са­цы­яль­ным ста­ту­се, усё ад­но ты шчас­лі­вы. Тыя, хто аку­му­люе ў са­бе лю­боў і імк­нец­ца ра­біць спра­вы лю­бо­ві, пры­цяг­ва­юць ува­гу. Але не толь­кі тых, якія жа­да­лі б на­ву­чыц­ца доб­ра­му і да­лу­чыц­ца да ра­дас­ці, але і тыя сі­лы, якія ра­дас­ці не пры­но­сяць. Да та­ко­га ча­ла­ве­ка пры­хо­дзіць шмат спа­кус і вы­пра­ба­ван­няў. І ка­лі кры­ні­цай доб­рых спраў з'яў­ля­ец­ца не лю­боў, а сла­ва­люб­ства, то та­кі ча­ла­век мно­гае цер­піць, па­куль не ўзга­дуе ў са­бе шчы­рую лю­боў. А ка­лі ў ча­ла­ве­ка па­чы­нае рас­ці шчы­рая лю­боў, то ён змо­жа пе­ра­нес­ці ўсе вы­пра­ба­ван­ні, ён пе­ра­рас­це і пе­ра­жы­ве ўсё.

На­тал­ля ТА­ЛІ­ВІН­СКАЯ.