Дыс­тан­цый­ная аду­ка­цыя: ад фан­та­зіі да рэ­ча­іс­нас­ці

Ці мо­жа дыс­тан­цый­нае на­ву­чан­не да­ваць паў­на­вар­тас­ную пад­рых­тоў­ку спе­цы­я­ліс­таў? Ці са­дзей­ні­чае атры­ман­не ве­даў на ад­лег­лас­ці са­цы­я­лі­за­цыі асоб з аб­ме­жа­ва­ны­мі маг­чы­мас­ця­мі? На якой сту­пе­ні зна­хо­дзіц­ца раз­віц­цё та­кой аду­ка­цыі ў Бе­ла­ру­сі і якія яна мае перс­пек­ты­вы? Пра гэ­та на­ву­коў­цы, пе­да­го­гі і баць­кі раз­маў­ля­лі пад­час «круг­ла­га ста­ла», пры­све­ча­на­га дыс­тан­цый­на­му на­ву­чан­ню мо­ла­дзі з па­ру­шэн­ня­мі апор­на-ру­халь­на­га апа­ра­та. Дыс­ку­сія па­між удзель­ні­ка­мі раз­га­рэ­ла­ся не на жарт...

Ка­рысць ці шко­да?

Зрэш­ты, гу­тар­ка не аб­мя­жоў­ва­ла­ся толь­кі на­ву­чан­нем асоб з фі­зіч­най ці ін­тэ­ле­кту­аль­най не­да­стат­ко­вас­цю, а да­ты­чы­ла­ся дыс­тан­цый­най аду­ка­цыі для ўсіх. Пе­ра­ва­гі та­ко­га на­ву­чан­ня, на дум­ку ме­та­дыс­та Мінск­ага га­рад­ско­га ін­сты­ту­та раз­віц­ця аду­ка­цыі Але­ны Емяль­я­на­вай, за­клю­ча­юц­ца ў па­вы­шэн­ні ма­ты­ва­цыі да ву­чо­бы (бо пра­ца ідзе не­па­срэд­на з кам­п'ю­та­рам, што заў­сё­ды ці­ка­ва дзе­цям), а зна­чыць, і эфек­тыў­нас­ці і якас­ці на­ву­чаль­на­га пра­цэ­су.

Але, як лі­чыць за­гад­чы­ца сек­та­ра на­ву­ко­ва-ме­та­дыч­на­га за­бес­пя­чэн­ня пра­фе­сій­най аду­ка­цыі асоб з асаб­лі­вас­ця­мі псі­ха­фі­зіч­на­га раз­віц­ця Рэс­пуб­лі­кан­ска­га ін­сты­ту­та пра­фе­сій­най аду­ка­цыі Але­на Фа­ле­віч, ад­на з праб­лем дыс­тан­цый­на­га на­ву­чан­ня і за­клю­ча­ец­ца ў гэ­тай са­май ма­ты­ва­цыі.

— У якас­ці экс­пе­ры­мен­та мы шу­ка­лі дзя­цей у Гро­дзен­скай воб­лас­ці. Да кож­на­га лі­та­раль­на па­гру­ка­лі­ся ў дзве­ры і не знай­шлі ні­вод­на­га ча­ла­ве­ка, які б ха­цеў дыс­тан­цый­на ву­чыц­ца, на­прык­лад, на апе­ра­та­ра ЭВМ. Баць­кі хо­чуць, каб да дзі­ця­ці пры­хо­дзіў вы­клад­чык і кан­так­та­ваў з ім не­па­срэд­на, бо яно і так іза­ля­ва­нае ад гра­мад­ства.

Апроч таго, па словах Алены Фалевіч, не ўсе бацькі могуць забяспечыць сваіх дзяцей тэхнічнымі сродкамі для дыстанцыйнага навучання, аплаціць той жа інтэрнэт. Пытанне аб тым, хто мусіць усталёўваць неабходнае праграмнае забеспячэнне, застаецца адкрытым, таму што нарматыўна-прававая база ў гэтай сферы адсутнічае.

Чаму ў Кодэксе аб адукацыі дасюль няма паняцця «дыстанцыйнае навучанне», адказала вядучы навуковы супрацоўнік лабараторыі спецыяльнай адукацыі Нацыянальнага інстытута адукацыі Таццяна ЛІСОЎСКАЯ. Па яе словах, галоўная мэта спецыяльнай адукацыі — сацыялізацыя і інтэграцыя чалавека з асаблівасцямі ў грамадства, а навучанне на дыстанцыі гэтага не забяспечвае. Апроч таго, каб паўнавартасна засвойваць веды, у дзіцяці павінна быць сфарміравана ўвага і некаторыя іншыя здольнасці, таму, як сведчаць даследаванні навукоўцаў з Санкт-Пецярбурга, працэс дыстанцыйнага навучання магчымы толькі з 12 гадоў.

Дэвайсы — на дапамогу!

Але пры граматным прымяненні тэхналогій дыстанцыйнага навучання праблем з сацыялізацыяй узнікнуць не павінна, упэўненавыкладчыца, стваральніца міжнароднага праекта дыстанцыйнага навучання е-learning.by маці дваіх сыноў Алена ЛОКЦЕВА.

«Мы сёння гаворым пра тое, што дыстанцыйнае навучанне павінна ўвайсці ў кожны дом. Але яно даўно ўжо там!» — пераканана эксперт. На яе думку,з імклівым развіццём тэхналогій навучальны працэс перастаў круціцца вакол настаўніка ці прадмета, а пачаў канцэнтравацца вакол вучня. Так званае «персанальнае асяроддзе навучання» ствараюць сацыяльныя сеткі, мабільныя прылады; няхай і самых простых мадэляў, яны з'яўляюцца моцным інструментам навучання. І цяпер дзяцей трэба вучыць не канкрэтным ведам, а даваць навыкі працы з тым аб'ёмам інфармацыі, які наіх звальваецца.

Той жа мабільны тэлефон многія настаўнікі лічаць ворагам нумар адзін для школьніка, але ж яго можна ператварыць у сябра і выкарыстоўваць для навучання — дарэчы, ва ўсім свеце гэты вопыт ужо прымяняецца на практыцы.

Тэхналогіі і «сусветнае павуцінне» могуць палегчыць жыццё не толькі навучэнцам, але і выкладчыкам. Як сведчыць статыстыка, 56% інфармацыі пры падрыхтоўцы да ўрока сучасны настаўнік бярэ з інтэрнэту. Навучаючы дыстанцыйна, ён можа не захоўваць вялікую колькасць дакументаў і файлаў на сваім камп'ютары, а бесперашкод набраць іх з так званых «воблачных сэрвісаў», дзе яны знаходзяцца пастаянна ў адкрытым доступе. Да таго ж гэта дапаможа рэгуляваць нагрузку на педагогаў, якія рыхтуюцца да заняткаў. Настаўнік затрачвае час кожны раз, калі рыхтуецца да ўрока. Пры віртуальным навучанні дастаткова толькі аднойчы затраціць час на арганізацыю віртуальнага асяроддзя, якое ў далейшым будуць падтрымліваць і напаўняць самівучні. Пры дапамозе інтэрнэту можна ствараць інтэрактыўныя тэсты і трэнажоры. Ды нават у любімай падлеткамі сацыяльнай сетцы «УКантакце» настаўнік можа стварыць суполку і выкладаць у яе вучэбныя матэрыялы і заданні для сваіх вучняў. Важны станоўчы момант: у інтэрнэце можна праводзіць анлайн-абмеркаванні і кансультацыі паміж настаўнікамі і вучнямі ў любы час.

Вучыцца гуляючы

Алена Локцева прадставіла калегам некалькі сістэм дыстанцыйнага атрымання ведаў. Адна з іх называецца «перакулены клас» і заключаецца ў тым, што настаўнік не тлумачыць матэрыял на ўроку, а запісвае яго і прапаноўвае ўсім вучням для самастойнага прагляду. А час урока выкарыстоўваецца не на вывучэнне матэрыялу, а на непасрэднае прымяненне ведаў, з якімі вучні азнаёміліся самастойна. Як лічыць Алена Локцева, пры такім падыходзе ў дзяцей актывізуецца матывацыя да навучання: яны ведаюць, што на ўроку абавязкова будуць задзейнічаны ў рабоце з новым матэрыялам непасрэдна ў камандзе, таму не могуць не падрыхтавацца.

А яшчэ навучацца можна...паглыбляючыся ў віртуальны свет. У расійскіх, украінскіх, казахскіх, прыбалтыйскіх універсітэтах ужо ствараюцца іх віртуальныя прадстаўніцтвы, якія адлюстроўваюць свае рэальныя «прататыпы». Ёсць расійская распрацоўка, якая называецца «Віртуальная акадэмія», дзе пры дапамозе свайго ўласнага аватара любое дзіця можа спрычыніцца да навучання медыкаў з рэальнымі сітуацыямі. І такую сістэму можна змадэляваць пад любое асяроддзе. Напрыклад, на занятках па гісторыі аватары для вучняў можна «апрануць» у касцюмы пэўнай эпохі і па ролях разыграць падзеі якой-небудзь гістарычнай нарады.

Як увесці ў школьнае асяроддзе сістэму дыстанцыйнага навучання і хто навучыць настаўнікаў з ёй працаваць? Сітуацыя насамрэч не такая складаная,як здаецца. Безумоўна, ёсць сэрвісы, якія патрабуюць ад настаўнікаў дадатковых ведаў. Але ў многіх выпадках, каб арганізаваць навучальны працэс дыстанцыйна, неабавязкова звяртацца да складаных схем. Дастаткова мець падключэнне да інтэрнэту і прыладу, якая б яго падтрымлівала — камп'ютар, планшэт ці проста мабільны тэлефон. Амаль усе дзеці і тым больш настаўнікі валодаюць навыкамі работы з гаджэтамі, таму асаблівай падрыхтоўкі і выдаткаў такая сістэма навучання не патрабуе.

Эксперыменты працягваюцца...

Цяпер магчымасці для альтэрнатыўнага навучання, хоць і на эксперыментальным узроўні, але ўводзяцца ў сістэму атрымання ведаў. Напрыклад, за два апошнія гады спецыялісты Нацыянальнага інстытута адукацыі стварылі электронныя вучэбна-метадычныя комплексы па ўсіх прадметах і ступенях адукацыі для навучэнцаў з інтэлектуальнай недастатковасцю. Апроч іх,быў створаны кантрольна-дыягнастычны модуль (пакуль толькі для навучэнцаў выпускных класаў), які ўжо атрымаў станоўчыя водгукі. А з верасня 2013 годаў якасці эксперымента на 1 году чатырох беларускіх школах адкрыты электронныя вучэбна-метадычныя комплексы для настаўнікаў. Па папярэдніх водгуках, яны таксама зарэкамендавалі сябе паспяхова.

Бацькі хочуць,каб да дзіцяці прыходзіў выкладчык і кантактаваў з ім непасрэдна, бо яно і так ізаляванае ад грамадства.

Непасрэднай жа падрыхтоўкай педагогаў для дыстанцыйнай перадачы ведаў займаецца Мінскі гарадскі інстытут развіцця адукацыі, навучанне ў якім прайшлі ўжо больш за 650 мінскіх выкладчыкаў. Для іх арганізуюць курсы павышэння кваліфікацыі, у тым ліку падрыхтоўку ІТ-цьютараў. Самі настаўнікі ствараюць інтэрнэт-алімпіяды па прадметах, інтэрнэт-праекты і гарадскія конкурсы для навучэнцаў.

Такім чынам, пакуль што дыстанцыйная адукацыя ў Беларусі знаходзіцца на эксперыментальнай ступені. Удзельнікі гутаркі сышліся на тым, што такое навучанне можа існаваць у якасці дадатковага, але не асноўнага. У той жа час, якой бы дасканалай ні была сістэма, ролю выкладчыка яшчэ ніхто не адмяняў. I менавіта ад умення настаўніка зацікавіць вучняў сваім прадметам залежыць паўната і якасць засвоеных дзіцем ведаў.

Дзіяна СЕРАДЗЮК.