Адна галавешка і ў печы не гарыць...

Мае сяб­ры Мі­ка­лай і Жан­на зна­ё­мыя бы­лі са шко­лы, жы­лі ў су­сед­ніх вёс­ках, але ж (так зда­ра­ец­ца) ад­но ад­на­го не ба­чы­лі, аж па­куль...

Жан­на та­ды скон­чы­ла бу­даў­ні­чы тэх­ні­кум, і гэ­ту па­дзею, па­лі­чы­ла, грэх не ад­зна­чыць. Як не па­ся­дзець са сва­і­мі сяб­роў­ка­мі за бу­тэль­кай «шам­пан­ска­га», а да яго не ку­піць сва­іх лю­бі­мых цу­ке­рак «Во­сень» і не на­сма­жыць... мой­вы? Ну ці ж не бан­кет, ці ж не сма­ка­та?!

Не вы­клю­ча­на, што як­раз на пах ры­бы і прый­шоў Мі­ка­лай. Ён та­ды толь­кі з вой­ска вяр­нуў­ся, улад­ка­ваў­ся на пра­цу.

Су­стрэ­чы з дзяў­ча­та­мі, ней­кія за­ля­цан­ні, а тым больш жа­ніць­ба ў пла­ны яго, вя­до­ма ж, не ўва­хо­дзі­лі, але з Жан­най так ці­ка­ва бы­ло ра­зам ха­дзіць у кі­но ды на тан­цы, так доб­ра лю­ба­вац­ца зор­ка­мі...

Не па­спе­лі азір­нуц­ца, як з вус­наў зля­це­лі сло­вы пры­знан­няў, як прый­шло цвёр­дае ра­шэн­не па­брац­ца шлю­бам.

Час быў ска­заць пра гэ­та баць­кам. Але як? Жан­не бы­ло пра­сцей: яна вы­рас­ла без ма­ці, а баць­ка, ве­ры­ла, су­праць не бу­дзе.

Ку­ды ця­жэй­шая раз­мо­ва ча­ка­ла Мі­ко­лу, бо ма­ці яго, цё­тач­ка Ма­ру­ся, не маг­ла да­ча­кац­ца, па­куль яе ста­рэй­шы прый­дзе з вой­ска, раз­ліч­ва­ла, што по­тым ён бу­дзе пра­ца­ваць, ста­не апра­на­цца ды аб­жы­ва­цца, мо­жа, ёй у чым да­па­мо­жа, мо­жа, ней­кую ка­пей­ку ад­кла­дзе, а тут...

Сын не ве­даў, як пад­сту­піц­ца, як ма­ці ска­заць пра жа­ніць­бу. Вы­ра­шыў дзей­ні­чаць моўч­кі. Гэ­та зна­чыць, па­ды­сці і пра­цяг­нуць ёй кві­ток.

Ма­ці раз­гар­ну­ла яго і ўго­лас пра­чы­та­ла: «Брак... 1 ру­бель 87 ко­пе­ек». Во­чы на хлоп­ца пад­ня­ла: смеш­ныя ж гро­шы? А сын ча­мусь­ці рас­стро­е­ны...

— У ця­бе не­пры­ем­нас­ці? — спы­та­ла ў яго. — Ней­кі брак на пра­цы зра­біў? Дык жа штраф не­вя­лі­кі. Схо­дзіш ды за­пла­ціш...

Ледзь не на­заўт­ра сын і са­праў­ды «пай­шоў ды апла­ціў» — пош­лі­ну ў сель­скі Са­вет... За рэ­гіст­ра­цыю шлю­бу: згу­ля­лі ма­ла­дым вя­сел­ле.

Як і вар­та бы­ло ча­каць, ня­лёг­ка сям'і прый­шло­ся: бы­лі ў іх і здым­ныя ква­тэ­ры, і ма­лень­кія дзе­ці, і хра­ніч­нае без­гра­шоўе... Але ж ку­ды больш — пад­стаў для ра­дас­ці! Пер­шыя па­куп­кі, пер­шыя зуб­кі, пер­шыя сло­вы, пя­цёр­кі...

Жыц­цё — спра­ва ска­ра­цеч­ная. Тыя ма­ла­дыя ўжо дзе­цям сва­ім вя­сел­лі згу­ля­лі, уну­ка нянь­чаць (па­куль ад­на­го). А цёт­ка Ма­ру­ся, гле­дзя­чы на іх, ні­як не на­ра­ду­ец­ца.

Ды і ся­бе не на­хва­ліць — ха­пі­ла ж не­ка­лі ро­зу­му не ўпар­ціц­ца, бла­сла­віць той не­ча­ка­ны «брак», адоб­рыць ра­шэн­не сы­на. Бо яно ж і са­праў­ды: ад­на га­ла­веш­ка і ў пе­чы не га­рыць, а дзве і ў по­лі не гас­нуць.

Тац­ця­на Ра­ма­на­ва,

г. На­ва­по­лацк.

Ка­валь... Дзядзь­ка­ва­га шчас­ця

У баль­ні­цы па­ля­жыш, ча­го не па­чу­еш!

«Мой ста­рэй­шы брат, — рас­каз­ваў су­сед па па­ла­це, — у ся­рэ­дзі­не пя­ці­дзя­ся­тых га­доў па­сту­піў ву­чыц­ца на жур­на­ліс­та. «Ма­лай­чы­на!» — хва­лі­лі ўсе.

Су­мня­ваў­ся ў тым хі­ба... род­ны дзядзь­ка. «Ну што ты за пра­фе­сію вы­браў? — не ра­зу­меў ён. — Ка­му твая пі­са­ні­на па­трэб­на? Лепш бы на ка­ва­ля ву­чыц­ца пай­шоў. Вось гэ­та спе­цы­яль­насць бы­ла б!»

Да ка­валь­скай спра­вы — усе пра гэ­та ве­да­лі — дзядзь­ка ста­віў­ся з асаб­лі­вай па­ва­гай і здаў­на...

А сам ён пра­ца­ваў у кал­га­се. Гэ­та ця­пер там усю­ды пом­пы, свід­ра­ві­ны, ве­жы, тру­бы, а та­ды яшчэ і элект­рыч­насць не ўсю­ды бы­ла, не ка­жу­чы ўжо пра ва­ду... Вось яе дзядзь­ка і раз­во­зіў — у вя­ліз­ных драў­ля­ных боч­ках на ка­роў­нік, на сві­на­фер­му, ле­там — на ага­ро­ды ра­са­ду па­лі­ваць...

Што важ­на — ра­біў ён гэ­та ў лю­бое на­двор'е, ад­каз­на, сум­лен­на. Ін­шы, мо­жа, спаз­ніў­ся б ка­лі, за­гу­ляў ці, крый Бо­жа, за­піў, па­кі­нуў ка­го без ва­ды, ён — ні­ко­лі! Пра гэ­та ж вар­та ў га­зе­це пі­саць?

Вось той па­чат­ко­вец-жур­на­ліст і па­спра­ба­ваў — рас­ка­заў пра та­кую што­дзён­ную, бу­дзён­ную і па­трэб­ную лю­дзям пра­цу.

Ра­ён­ная га­зе­та той ар­ты­кул змяс­ці­ла. І по­тым ці не ўся акру­га яго чы­та­ла, аб­мяр­коў­ва­ла. Лю­дзі хва­лі­лі пля­мен­ні­ка: маў­ляў, склад­на на­пі­саў і праў­дзі­ва.

Дзядзь­ка ў вы­ні­ку цэ­лы ме­сяц ся­бе ге­ро­ем па­чу­ваў! Ды і по­тым... Той ну­мар ра­ён­кі ў кі­шэ­ні ва­зіў, час ад ча­су пе­ра­чыт­ваў. І на­ват ін­шым да­во­дзіць стаў, што ней­кую ма­ты­ку ў куз­ні зра­біць шмат ро­зу­му не трэ­ба, а вось лю­дзям пра лю­дзей рас­ка­заць і пры гэ­тым не схлу­сіць — та­кое не кож­на­му да­дзе­на.

І не ўсіх на­ву­чыш».

Ва­ле­рый Гаў­рыш,

г. Ча­ву­сы.

Па адзен­ні су­стра­ка­юць...

...Да­гэ­туль пе­рад ва­чы­ма: вёс­ка, клуб, толь­кі што скон­чы­ла­ся кі­но. Хлоп­цы рас­су­ну­лі па ба­ках крэс­лы, ня­сме­ла за­ры­паў гар­мо­нік... І тут... Дзве­ры лі­ха рас­чы­ня­юц­ца — на па­ро­зе з'яў­ля­ец­ца Ён... Не­зна­ё­мец ней­кі? І ар­тыст ну з га­ла­вы да ног: шап­ка ў яго з ней­ка­га дых­тоў­на­га фут­ра, ча­ра­ві­кі бліс­ку­чыя... А па­лі­то як зняў, то мы, дзяў­ча­ты, ледзь зу­сім не па­мле­лі: кас­цюм на ім з чор­на­га бас­то­ну, па фі­гу­ры, на лац­ка­не ін­сты­туц­кі зна­чок, ка­шу­ля бя­лют­кая, галь­штук. «Што за ён? — ад­на ў ад­ной пы­та­ем­ся. — Ад­куль зва­ліў­ся?», «Да не­ка­га пры­ехаў?».. А ён тым ча­сам чу­бам тра­ся­нуў і... ану да на­шых хлап­цоў — ру­кац­ца. Зна­чыць, яны зна­ё­мыя?

— Вой, дык гэ­та ж Шур­ка! — па­знаў і нех­та з дзяў­чат. — Ну, той, што не­ка­лі са­бак у сан­кі за­пра­гаў, пом­ні­це? Ка­таў нас яшчэ...

— Той, яко­га за роз­ныя вы­бры­кі з шос­та­га кла­са тур­ну­лі? Не мо­жа быць! — за­шу­шу­ка­лі ін­шыя. — Ён пас­ля та­го яшчэ ў шко­лу пры­хо­дзіў — ха­цеў вяр­нуц­ца... А ды­рэк­тар упёр­ся... Дык ён яму на ўрок ней­ка­га двар­ня­ка пры­нёс, ска­заў: «Не хо­ча­це ву­чыць мя­не, то ву­чы­це са­ба­ку»...

Гэ­та, му­сіць, апош­няй кроп­ляй бы­ло, бо не­ўза­ба­ве ўся Шур­ка­ва сям'я не­ку­ды з'е­ха­ла. Вёс­ка ду­ма­ла, што на­зу­сім, а хло­пец, бач ты, вы­рас і вяр­нуў­ся! Ды гэ­та­кім фра­е­рам! Дзеў­кі так і зыр­ка­лі, каб іх на та­нец за­пра­сіў, каб по­тым да­до­му пра­во­дзіў. Ён да ўся­го яшчэ і тан­ца­ваць на­ву­чыў­ся, склад­на га­ва­рыць...

Ка­ра­цей, толь­кі і раз­моў у клу­бе бы­ло, што пра гос­ця. Маў­ляў, бач ты, быў не­да­рэ­кам, а стаў ча­ла­ве­кам... Ды яшчэ і якім!

Ад­но бян­тэ­жы­ла — той ром­бік на пін­жа­ку: ну нель­га ж за ней­кія сем га­доў і ча­ты­ры кл­а­сы ся­рэд­няй шко­лы скон­чыць, і ін­сты­тут? Не з яго гэ­та ро­зу­мам...

Су­мнен­ні раз­ве­я­лі­ся хут­ка, і зра­бі­лі гэ­та два мі­лі­цы­я­не­ры. Яны пры­еха­лі ў вёс­ку, зай­шлі ў ха­ту не ска­заць каб ма­ла­дой і пры­го­жай фель­чар­кі (Шур­ка да яе ча­мусь­ці пры­біў­ся), за­бра­лі гос­ця пад бе­лы руч­кі і па­вя­лі.

Як вы­свет­лі­ла­ся, увесь свой мод­ны «пры­кід» хло­пец, мяк­ка ка­жу­чы, «па­зы­чыў» у бра­та дзяў­чы­ны, з якой ра­ней су­стра­каў­ся...

Факт, што ў на­шу вёс­ку Шур­ка больш не вяр­нуў­ся. Але ж па­мяць пра ся­бе па­кі­нуў. Вар­та не­ка­му раз­адзец­ца-рас­фу­фы­рыц­ца, лю­дзі аба­вяз­ко­ва за­зна­чаць: «Ды ты прос­та, як Шур­ка... А мі­лі­цыя не «за­мя­це»?

Лю­боў Чыг­ры­на­ва,

в. За­ба­лац­це, Ві­лей­скі ра­ён.

Не коў­драй адзі­най

...У буд­ныя дні на­ро­ду ў элект­рыч­цы ма­ла. Та­му не дзі­ва, што дзве ба­бы, сеў­шы по­бач, тут жа раз­га­ва­ры­лі­ся. І тэ­му ад­ра­зу ж знай­шлі — ся­мей­нае жыц­цё.

«Мой Ва­ся — доб­ры гас­па­дар, — хва­лі­ла­ся спа­да­рож­ні­ца, — і шмат што ўмее, і ро­біць з ах­во­тай. Ад­на бя­да з ма­ла­до­сці бы­ла, як га­рэл­кі на­п'ец­ца...

Не, дзя­ка­ваць Бо­гу, не чап­ляў­ся та­ды, не сва­рыў­ся, не біў­ся. Але ж нер­вы па­ліў, мож­на ска­заць, пад­чыс­тую! Ну мяр­куй­це са­мі: ся­дзе на кух­ні, га­ла­ву на стол па­кла­дзе і спіць. Я да­вай бу­дзіць яго, да­вай уга­вор­ваць, каб у ло­жак пай­шоў... Не слу­хае! А то возь­ме і як быц­цам па­го­дзіц­ца — уста­не, а по­тым брык на пад­ло­гу і ля­жыць, спіць ні­бы­та... І пра­шу яго та­ды, і злу­ю­ся, і цяг­ну... А п'я­ны ён жа цяж­кі, што глі­на, з мес­ца не зру­шыць!.. Ну што тут бу­дзеш ра­біць? Бя­ру па­душ­ку — пад га­ла­ву яму не­як пад­су­ну, бя­ру ад­ну коў­драч­ку пад ба­чок, дру­гою звер­ху на­крыю, аба­ткну, каб ха­ця ж не за­мерз. А ён, ве­да­ма п'я­ны, тут жа скі­не, рас­кры­ец­ца... Я зноў на­кры­ваць. Ледзь не да ран­ку над ім пра­ся­джу...

А то, бы­ва­ла, ён гас­цей з ха­ты пра­во­дзіць і знік­не. Я на ву­лі­цу та­ды — гой­саю, пла­чу, ва ўсе кут­кі за­зір­ну: ня­ма ча­ла­ве­ка, як скрозь зям­лю пра­ва­ліў­ся!

Адзін раз ба­чу — са­ба­ка на выш­кі гля­дзіць. Я на дра­бі­ну — і на­верх. Ліх­та­ры­кам па­свя­ці­ла — так і ёсць, мой Ва­ся ў се­не ля­жыць...

Я зноў­ку яго ўпрош­ваць, зноў пла­каць ды цяг­нуць...

Стам­лю­ся, за­злу­ю­ся, по­тым кі­ну, збя­гу ў ха­ту. І неш­та зра­бі­ла б там ці спаць ляг­ла, дык жа на­зад як маг­ні­там цяг­не, бо ці ма­ла што з ча­ла­ве­кам... Я ж яго шка­дую, люб­лю... Бя­ру ад­ну коў­драч­ку — на га­ры­шча з ёю ле­зу, бя­ру дру­гую... Зноў усю ноч не сплю.

І га­лоў­нае — ні­ко­му ж не па­жа­ліш­ся, не рас­ка­жаш. Свяк­ру­ха за сы­на га­рой ста­іць! Мая ма­ма так­са­ма: маў­ляў, ра­дуй­ся, што з та­кім ча­ла­ве­кам жы­веш: не дур­ны ж, не брыд­кі, не гуль­тай...

Ус­пом­ні­ла я та­ды пра яго­ную сяст­ру стры­еч­ную. Муд­рая та­кая жан­чы­на. Ва­сю ве­дае як свае пяць паль­цаў.

Усё як ёсць ка­бе­це рас­ка­за­ла. А яна мне: «Ма­ла­дая ты, Ве­ра, дур­ная. Яму ж, як па­да­п'е, не па­душ­ка трэ­ба, не коў­дра. Яму тва­ёй ува­гі бра­куе! Ён толь­кі вы­гляд ро­біць, што на пад­ло­зе спіць, а сам кай­фуе, што ты над ім ка­ло­ціш­ся гэ­так, што шка­ду­еш... Ты ін­шым ра­зам вось як зра­бі. Ля­жа ён на кух­ні? Ну і ня­хай: мо­жа, у лож­ку яму го­ра­ча... Па­ле­зе ў се­на ці са­ло­му? Дык жа не го­лы — у воп­рат­цы. І ў шап­цы... Ка­лі хо­лад пры­ціс­не, ву­шы за­вя­жа, каб свае не ад­мерз­лі. А пра­сту­дзіц­ца, — так­са­ма не бя­да. Мо­жа, яму на­ву­кай бу­дзе?..»

Па­слу­ха­ла я жан­чы­ну і ду­маю: а ну, па­спра­бую.

Праз ней­кі час са­бра­лі мы гас­цей, по­тым да­до­му пра­во­дзі­лі. Ва­ся тро­хі да­па­мог мне по­суд пры­браць, а та­ды, як во­дзіц­ца, «з тар­ма­зоў»: га­ла­ву на стол — і ўжо спіць.

Ну і ня­хай, ду­маю, ён жа ў ха­це гас­па­дар: дзе хо­ча, хай там і ся­дзіць.

Са­ма па­ра­бі­ла ўсё і ў спаль­ню пай­шла, у ло­жак...

Толь­кі пры­сну­ла, — чую, ён так­са­ма пад коў­дру кра­дзец­ца...

І ўсё на гэ­тым — як ад­рэ­за­ла! Ні ў «хо­ван­кі», ні ў «пе­ра­цяг­ван­ні» больш ні­ко­лі са мной не гу­ляў. Але ж і я кры­ху змя­ні­ла­ся: за пра­ві­ла ўзя­ла га­ва­рыць яму (цвя­ро­за­му!), што люб­лю, што ша­ную, што ён — са­мы за­ла­ты ў мя­не! Ці па­ве­ры­це, ён ад гэ­та­га яшчэ леп­шы зра­біў­ся!».

...Зна­чыць, прод­кі на­шы слуш­на пры­кмя­ча­лі, што ра­да з людзь­мі ні­ко­лі не шко­дзіць. Ка­лі б не яна, не тая ка­бе­та, мо­жа, Ве­ра, мая спа­да­рож­ні­ца, і да­гэ­туль бы коў­драч­ку Ва­сю на­сі­ла.

Ва­лян­ці­на Па­бя­гай­ла,

г. Ля­ха­ві­чы.

Руб­ры­ку вя­дзе Ва­лян­ці­на Доў­нар.