Як «рэ­фар­ма­ва­лі» спа­жыў­ка­а­пе­ра­цыю Гро­дзен­шчы­ны

Рэ­ар­га­ні­за­цыя пры­вя­ла да... па­гар­шэн­ня па­каз­чы­каў па ўсіх ві­дах эка­на­міч­най дзей­нас­ці

Кі­раў­ніц­тва Гро­дзен­ска­га аб­лспа­жыў­та­ва­рыст­ва не ро­біць не­аб­ход­ных за­ха­даў па вы­ка­нан­ні да­ру­чэн­няў Прэ­зі­дэн­та, да­дзе­ных 8 лю­та­га 2013 го­да на агуль­ным схо­дзе прад­стаў­ні­коў рэс­пуб­лі­кан­ска­га са­ю­за спа­жы­вец­кіх та­ва­рыст­ваў, па­тра­ба­ван­няў га­лі­но­вай пра­гра­мы раз­віц­ця спа­жы­вец­кай ка­а­пе­ра­цыі на 2011-2015 га­ды і ін­шых да­ку­мен­таў. Та­кая вы­сно­ва зроб­ле­на ка­ле­гі­яй Ка­мі­тэ­та дзяр­жаў­на­га кант­ро­лю Гро­дзен­скай воб­лас­ці па вы­ні­ках пра­вер­кі аб­лспа­жыў­та­ва­рыст­ва. Яго ра­бо­та па ар­га­ні­за­цыі ганд­лё­ва­га аб­слу­гоў­ван­ня на­сель­ніц­тва пры­зна­на не­зда­валь­ня­ю­чай. У па­ся­джэн­ні ка­ле­гіі, якую пра­вёў стар­шы­ня Ка­мі­тэ­та дзярж­кант­ро­лю Гро­дзен­скай воб­лас­ці Ва­сіль Ге­ра­сі­маў, удзель­ні­ча­лі стар­шы­ня праў­лен­ня Бел­ка­ап­са­ю­за Ва­ле­рый Іва­ноў, кі­раў­ні­кі струк­тур абл­вы­кан­ка­ма, пра­ва­ахоў­ных і кант­роль­ных ор­га­наў.

Коль­касць пай­шчы­каў ска­ра­ці­ла­сяў 17 ра­зоў

Гэ­та ад­бы­ло­ся пас­ля рэ­ар­га­ні­за­цыі Гро­дзен­ска­га аб­лспа­жыў­са­ю­за ў аб­лас­ное спа­жы­вец­кае та­ва­рыст­ва (у 2011 го­дзе). Усе рай­спа­жыў­та­ва­рыст­вы бы­лі ска­са­ва­ны і пе­ра­ўтво­ра­ны ў фі­лі­ялы но­вай аб­лас­ной струк­ту­ры, але ўжо без ста­ту­су юры­дыч­най асо­бы. Пры гэ­тым коль­касць пай­шчы­каў ска­ра­ці­ла­ся са 157 ты­сяч (на 1 снеж­ня 2011 г.) да 9806 ча­ла­век (на 1 снеж­ня 2013 г.).

Пай­шчы­кі спа­жыў­ка­а­пе­ра­цыі — гэ­та не толь­кі яе ця­пе­раш­нія ра­бот­ні­кі, але і ве­тэ­ра­ны, якія на за­слу­жа­ным ад­па­чын­ку, ды і, па вя­лі­кім ра­хун­ку, усе сель­скія жы­ха­ры. Па сут­нас­ці, гэ­та спрад­веч­ная бе­ла­рус­кая та­ла­ка, дзе кож­ны па­ві­нен ад­чу­ваць ся­бе паў­на­праў­ным чле­нам з маг­чы­мас­цю ўплы­ву на ста­но­ві­шча спраў. На гэ­та звяр­таў ува­гу і кі­раў­нік дзяр­жа­вы. У пра­та­ко­ле да­ру­чэн­няў па вы­ні­ках вы­шэй­зга­да­на­га рэс­пуб­лі­кан­ска­га схо­ду ска­за­на, што трэ­ба «пры­няць ме­ры па па­вы­шэн­ні ро­лі чле­наў спа­жы­вец­кіх та­ва­рыст­ваў, іх за­ці­каў­ле­нас­ці ў раз­віц­ці га­лі­ны, а так­са­ма па сты­му­ля­ван­ні пры­цяг­нен­ня ў сіс­тэ­му спа­жыў­ка­а­пе­ра­цыі но­вых чле­наў і ін­вес­та­раў». А іх коль­кась... ска­ра­ча­ец­ца. У 17 ра­зоў!

Ка­мі­тэт дзярж­кант­ро­лю лі­чыць, што рэ­ар­га­ні­за­цыя пра­ве­дзе­на з па­ру­шэн­ня­мі ста­ту­та, за­ко­на «Аб спа­жы­вец­кай ка­а­пе­ра­цыі ў Рэс­пуб­лі­цы Бе­ла­русь». Згод­на з па­тра­ба­ван­ня­мі Гра­ма­дзян­ска­га ко­дэк­са Бе­ла­ру­сі, Гро­дзен­скае аб­лас­ное спа­жы­вец­кае та­ва­рыст­ва, да­лу­ча­ю­чы рай­спа­жыў­та­ва­рыст­вы, па­він­на бы­ло пры­няць усе аба­вя­за­цель­ствы рэ­ар­га­ні­за­ва­ных юры­дыч­ных асо­баў у да­чы­нен­ні да іх чле­наў, у тым лі­ку па іх па­явых уз­но­сах. Пры гэ­тым фак­тыч­на іх чле­ны па­він­ны аў­та­ма­тыч­на ста­на­віц­ца чле­на­мі аб­лспа­жыў­та­ва­рыст­ва. Ад­нак, згод­на з пе­ра­да­тач­ным ак­там ма­ё­мас­ці і спраў ра­ён­ных спа­жы­вец­кіх та­ва­рыст­ваў, та­кія аба­вя­за­цель­ствы пры­ня­ты не бы­лі. Акра­мя та­го, пе­ра­да­тач­ныя ак­ты ў па­ру­шэн­не за­ка­на­даў­ства не за­цвер­джа­ны ўлас­ні­ка­мі ма­ё­мас­ці — рай­спа­жыў­та­ва­рыст­ва­мі, якія да­лу­ча­лі. А зна­чыць, не­ле­гі­тым­ныя і ўсе да­лей­шыя ра­шэн­ні, што пры­ма­лі­ся но­вай струк­ту­рай.

Па­вод­ле ацэн­кі Ка­мі­тэ­та дзярж­кант­ро­лю, аб­лспа­жыў­та­ва­рыст­ва, па сут­нас­ці, ажыц­ця­ві­ла за­хоп ма­ё­мас­ці ра­ён­ных спа­жы­вец­кіх та­ва­рыст­ваў, свай­го «па­пя­рэд­ні­ка» — аб­лспа­жыў­са­ю­за — і іх уні­тар­ных прад­пры­ем­стваў. Ка­ла­саль­нае ска­ра­чэн­не коль­кас­ці пай­шчы­каў ад­бы­ло­ся та­му, што імі ў но­ва­ўтво­ра­най струк­ту­ры з'яў­ля­юц­ца прак­тыч­на толь­кі сён­няш­нія ра­бот­ні­кі спа­жыў­ка­а­пе­ра­цыі. А мно­гія з ра­ней­шых пра­цаў­ні­коў, якія ўдзель­ні­ча­лі ў фар­мі­ра­ван­ні ма­тэ­ры­яль­ных ак­ты­ваў сіс­тэ­мы, вяс­ко­выя жы­ха­ры, пэў­на, і не зда­гад­ва­юц­ца, што іх ся­род пай­шчы­каў ужо ня­ма...

Ка

­му ста­ла лепш?

Ка­лі ар­га­ні­за­цыя (у гэ­тым вы­пад­ку — рай­спа­жыў­та­ва­рыст­ва) страч­вае ста­тус юры­дыч­най асо­бы, то ўзні­кае пы­тан­не: на­вош­та? Якім чы­нам па­леп­шац­ца яе ўплыў на ста­но­ві­шча спраў на сва­ёй тэ­ры­то­рыі, ма­ты­ва­цыя лепш пра­ца­ваць і больш за­раб­ляць? Ці, мо­жа, ад кан­цэнт­ра­цыі паў­на­моў­цтваў і фі­нан­саў на аб­лас­ным узроў­ні вый­гра­юць і ў ра­ё­нах?

У сіс­тэ­ме Бел­ка­ап­са­ю­за ся­род аб­лас­ных ар­га­ні­за­цый Гро­дзен­скае аб­лспа­жыў­та­ва­рыст­ва па вы­ні­ках 2011 го­да зай­ма­ла дру­гое мес­ца, у 2012 г. — чац­вёр­тае, у 2013 г. — пя­тае мес­ца. Ле­таш­ні пры­бы­так (8 млрд  руб.) у па­раў­на­нні з 2011 г. ска­ра­ціў­ся амаль у 6  ра­зоў. За­тое даў­гоў усё больш: за­па­зы­ча­насць пе­ра­вы­шае 550 млрд руб., не ўліч­ва­ю­чы доў­га­тэр­мі­но­выя крэ­ды­ты і па­зы­кі, а так­са­ма пра­цэн­ты па іх. Ка­лі гэ­та не фі­нан­са­вы крах, то што?

До­ля спа­жы­вец­кай ка­а­пе­ра­цыі ў ганд­лё­вым аба­ро­це воб­лас­ці па­ста­ян­на зні­жа­ец­ца. Ле­тась ска­ра­ці­ла­ся рэа­лі­за­цыя па 33 гру­пах та­ва­раў з 48 пад­кант­роль­ных, стра­ты ганд­лё­ва­га аба­ро­ту скла­лі 147,8 міль­яр­да руб­лёў, ва­ла­вых да­хо­даў — 31 млрд руб.

...А кан­ку­рэн­ты не дрэм­люць

Струк­ту­ры сет­ка­ва­га ганд­лю па­сту­по­ва вы­ціс­ка­юць спа­жы­вец­кую ка­а­пе­ра­цыю з сель­скіх на­се­ле­ных пунк­таў і рай­цэнт­раў, дзе­ля за­бес­пя­чэн­ня якіх спа­жыў­та­ва­рыст­вы і ства­ра­лі­ся.

— Гэ­та аб­умоў­ле­на ніз­кі­мі тэм­па­мі бу­даў­ніц­тва і ра­мон­ту аб'­ек­таў, не­вы­ка­нан­нем са­ні­тар­ных нор­маў і асар­ты­мент­ных па­тра­ба­ван­няў, са­ста­рэ­лы­мі па­ды­хо­да­мі да ар­га­ні­за­цыі вы­яз­но­га ганд­лю, шмат­лі­кі­мі па­ру­шэн­ня­мі за­ка­на­даў­ства, — лі­чыць на­чаль­нік ад­дзе­ла кант­ро­лю спа­жы­вец­ка­га рын­ку і сфе­ры па­слуг Ка­мі­тэ­та дзярж­кант­ро­лю Гро­дзен­скай воб­лас­ці Свят­ла­на Сі­вяр­чу­ко­ва.

На­прык­лад, у Во­ра­наў­скім фі­лі­яле аб­лспа­жыў­та­ва­рыст­ва за шмат га­доў не здо­ле­лі ад­ра­ман­та­ваць уні­вер­маг, а ганд­лё­вая сет­ка па­бу­да­ва­ла по­бач су­пер­мар­кет. Вы­тры­мае ўні­вер­маг кан­ку­рэн­цыю з ім?

Не пры­ма­юц­ца ме­ры па асна­шчэн­ні аб'­ек­таў су­час­ным ха­ла­дзіль­ным і ганд­лё­вым аб­ста­ля­ван­нем, ства­рэн­ні не­аб­ход­ных умоў для рэа­лі­за­цыі пра­дук­таў хар­ча­ван­ня і на­леж­на­га мік­ра­клі­ма­ту на ра­бо­чых мес­цах пра­даў­цоў. Не­эфек­тыў­на вы­ка­рыс­тоў­ва­ец­ца тое, што ўжо за­куп­ле­на. На­прык­лад, з-за даў­га­бу­ду кра­мы па вул. Ту­ха­чэў­ска­га ў Лі­дзе і сён­ня не ўста­ноў­ле­на ганд­лё­вае аб­ста­ля­ван­не, якое на­бы­лі ў 2010 го­дзе за кошт срод­каў іна­ва­цый­на­га фон­ду — амаль на 400 міль­ё­наў руб­лёў.

У пра­ве­ра­ных фі­лі­ялах больш за па­ло­ву ганд­лё­вых аб'­ек­таў, раз­ме­шча­ных у сель­скай мяс­цо­вас­ці, не за­бяс­пе­ча­ны пра­точ­най ха­лод­най і га­ра­чай ва­дой, не пад­клю­ча­ны да сіс­тэ­мы во­да­ад­во­ду. Як пра­во­дзіць са­ні­тар­ную апра­цоў­ку аб­ста­ля­ван­ня, а ра­бот­ні­кам вы­кон­ваць пра­ві­лы аса­біс­тай гі­гі­е­ны?

Да па­куп­ні­ка — з пад­ма­нам

Па­вод­ле спра­ва­здач­нас­ці аб­лспа­жыў­та­ва­рыст­ва пе­рад абл­вы­кан­ка­мам і Бел­ка­ап­са­ю­зам, што­тыд­нё­ва ад­бы­ва­ец­ца ма­ні­то­рынг ганд­лё­вых прад­пры­ем­стваў, каб вы­явіць праб­ле­мы і пры­няць ад­па­вед­ныя ра­шэн­ні. У пер­шую чар­гу гэ­та ты­чыц­ца праў­дзі­вай ін­фар­ма­цыі (цэн­ні­кі, мар­кі­ра­валь­ныя яр­лы­кі) і не­да­пу­шчэн­ня про­да­жу та­ва­раў са скон­ча­ным тэр­мі­нам пры­дат­нас­ці. Пра­ма­ні­то­рыць — пра­ма­ні­то­ры­лі, а ў кра­мах...

На­прык­лад, па фак­тах утой­ван­ня рэ­аль­ных цэн на ты­ту­нё­выя вы­ра­бы і іх не­аб­грун­та­ва­на­га за­вы­шэн­ня ў да­чы­нен­ні да гру­пы служ­бо­вых асоб кра­мы «Ус­ход-мар­кет» Смар­гон­ска­га фі­лі­яла за­ве­дзе­на кры­мі­наль­ная спра­ва. У Ваў­ка­выс­кім фі­лі­яле бра­лі з па­куп­ні­коў больш, чым трэ­ба (за­вы­ша­ныя цэн­ні­кі), за ка­пус­ту, фарш, мяс­ны паў­фаб­ры­кат... На ўсіх пра­ве­ра­ных аб'­ек­тах Шчу­чын­ска­га фі­лі­яла вы­яў­ле­ны фак­ты про­да­жу пра­дук­цыі са скон­ча­ным тэр­мі­нам за­хоў­ван­ня — 49 най­мен­няў, ад кан­ды­тар­скіх вы­ра­баў да ал­ка­голь­ных на­по­яў...

«Парт­нёр­ства» з іл­жэ­прад­пры­маль­ні­ка­мі?

Для «штуч­на­га» вы­ка­нан­ня пла­на та­ва­ра­зва­ро­ту ў ганд­лі Гро­дзен­ска­га, Ка­рэ­ліц­ка­га і Мас­тоў­ска­га фі­лі­ялаў у апош­нія дні снеж­ня мі­ну­ла­га го­да прак­ты­ка­ва­ла­ся афарм­лен­не про­да­жу та­ва­раў у крэ­дыт. Та­кія «фо­ку­сы» ле­тась пры­вя­лі да 6 кры­мі­наль­ных спраў. У Гро­дзен­скім ра­ё­не за­гад­чы­ца кра­мы ўнес­ла фік­тыў­ныя звест­кі ў на­клад­ныя на вод­пуск та­ва­раў у крэ­дыт з мэ­тай утой­ван­ня ня­ста­чы. У Ка­рэ­ліц­кім фі­лі­яле для афарм­лен­ня та­вар­на­га крэ­ды­ту ўно­сі­лі­ся паш­парт­ныя звест­кі... па­мер­лых лю­дзей. А ў Аст­ра­вец­кім пра­да­вец кра­мы скла­ла аж­но 445 «лі­па­вых» да­га­ва­роў на та­вар­ны крэ­дыт.

Упраў­лен­нем Дэ­парт­амен­та фі­нан­са­вых рас­сле­да­ван­няў так­са­ма вы­яў­ле­ны фак­ты да­га­вор­ных ад­но­сін аб­лспа­жыў­та­ва­рыст­ва з ар­га­ні­за­цы­я­мі, уклю­ча­ны­мі ў спе­цы­яль­ны рэ­естр іл­жэ­прад­пры­маль­ніц­кіх струк­тур і за­меж­ных юры­дыч­ных асоб, якія дзей­ні­ча­юць у Бе­ла­ру­сі з па­ру­шэн­нем за­ка­на­даў­ства аб па­дат­ках і прад­пры­маль­ніц­тве. Здзел­кі па па­стаў­ках та­ва­ру на ад­рас шэ­ра­гу та­кіх фір­маў не па­цвер­дзі­лі­ся, у су­вя­зі з чым аб­лспа­жыў­та­ва­рыст­ву да­на­лі­ча­на больш за 183 міль­ё­ны руб­лёў пад­атко­вых пла­ця­жоў.

А ў ліс­та­па­дзе мі­ну­ла­га го­да пры­пы­не­на рэа­лі­за­цыя хут­ка­за­ма­ро­жа­ных ягад, на­рых­та­ва­ных Ваў­ка­выс­кім і Бе­рас­та­віц­кім фі­лі­яла­мі. Пра­дук­цыя не ад­па­вя­да­ла якас­ным па­каз­чы­кам па нор­мах утры­ман­ні цві­лі і драж­джэй, пра­сцей ка­жу­чы, ака­за­ла­ся са­пса­ва­най. Ся­рэд­ні кант­ракт­ны кошт про­да­жу ягад (жу­ра­він, брус­ніц, чар­ніц) на экс­парт мог склас­ці 44 ты­ся­чы еў­ра.

Ка­ле­гія Ка­мі­тэ­та дзярж­кант­ро­лю Гро­дзен­скай воб­лас­ці рэ­ка­мен­да­ва­ла праў­лен­ню Бел­ка­ап­са­ю­за і абл­вы­кан­ка­му раз­гле­дзець пы­тан­ні аб ад­па­вед­нас­ці зай­ма­най па­са­дзе стар­шы­ні праў­лен­ня Гро­дзен­ска­га аб­лас­но­га спа­жы­вец­ка­га та­ва­рыст­ва Ста­ні­сла­ва Мік­шы, пер­ша­га на­мес­ні­ка Жан­ны Іль­і­ной, а так­са­ма аб эфек­тыў­нас­ці і ад­па­вед­нас­ці па­тра­ба­ван­ням за­ка­на­даў­ства рэ­ар­га­ні­за­цыі аб­лспа­жыў­та­ва­рыст­ва. Ма­тэ­ры­я­лы пра­вер­кі бу­дуць на­кі­ра­ва­ны ў пра­ва­ахоў­ныя ор­га­ны.

Ба­рыс ПРА­КОП­ЧЫК.