У краінах, дзе каноплі (і, адпаведна, марыхуана і гашыш) сталі забароненымі, нарказалежныя пачалі шукаць ім легальную замену.
Так у 2007 годзе ў шырокім продажы з'явіўся прадукт пад назвай «Spіce»
Вырабляецца ён на тэрыторыі Паўночнай Ірландыі ў выглядзе некалькіх сумесяў, якія прадстаўляюцца легальнымі сумесямі для курэння расліннага паходжання і не даюць станоўчага выніку на наркатычныя пробы. Дзякуючы такой «рэкламе» спайсы атрымалі велізарную папулярнасць сярод курцоў ва многіх краінах свету (нягледзячы нават на тое, што кошт прадукту быў вышэйшы, чым кошт нелегальнай марыхуаны на чорным рынку).
У 2008 годзе Беларусь разам з іншымі краінамі СНД сутыкнулася з новымі сінтэтычнымі псіхатропнымі рэчывамі пад рознымі гандлёвымі найменнямі («Спайс», «Джа раш», «Крысталіус»).
У выніку ўжывання новых сінтэтычных канабіноідаў летась ва ўстановы аховы здароўя для аказання медыцынскай дапамогі ад наступстваў ужывання курыльных сумесяў было дастаўлена звыш 700 чалавек, зафіксавана 8 лятальных зыходаў.
З 1400 злачынстваў, выяўленых сёлета па лініі наркакантролю, каля 75 працэнтаў складаюць збыт або захоўванне псіхатропных рэчываў, што змяшчаюцца ў курыльных сумесях.
А вось якой убачылі сітуацыю падчас абмеркавання гэтай праблемы эксперты — намеснік начальніка ўпраўлення па наркакантролі і процідзеянні гандлю людзьмі Міністэрства ўнутраных спраў Рэспублікі Беларусь Васіль ЛОСІЧ, загадчык 21-га наркалагічнага рэабілітацыйнага аддзялення РНПЦ псіхічнага здароўя Уладзімір ІВАНОЎ і старшыня праўлення грамадскай арганізацыі «Пазітыўны рух» Ганна ЛЮБІНСКАЯ.
Пра эфектыўнасць барацьбы
Васіль ЛОСІЧ: — Абарот насення маку на тэрыторыі краіны істотна абмежаваны дэкрэтам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь. За апошні тыдзень зарэгістравана ўсяго 9 злачынстваў, звязаных з опійнымі наркотыкамі. Колькасць жа злачынстваў, звязаных з незаконным абаротам курыльных сумесяў, можа працягваць расці. Як расце і ўдзельная вага непаўналетніх і 18-29-гадовых, якія ўцягваюцца ў падобныя злачынствы. А ўсё таму, што курыльныя сумесі лёгка ўжываць, перамяшчаць, хаваць...
У Беларусі — самая спрошчаная працэдура на забарону новых наркарэчываў. Уведзена паняцце аналагаў наркатычных сродкаў і псіхатропных рэчываў, вызначаны парадак залічэння рэчываў да такіх аналагаў, устаноўлена крымінальная адказнасць за іх незаконны абарот. Такое новаўвядзенне дазваляе ў досыць кароткі тэрмін ідэнтыфікаваць рэчыва і размясціць на сайце МУС (на наступны дзень з моманту размяшчэння на сайце рэчыва лічыцца забароненым). Такі механізм дазваляе ў разы скараціць час уключэння новых рэчываў у адпаведныя спісы. Аднак практыка паказала, што аднесці да аналагаў можна не ўсе курыльныя сумесі...
Таму наша міністэрства сумесна з іншымі дзяржорганамі, Палатай прадстаўнікоў пачало перапрацоўку Закона Рэспублікі Беларусь «Аб наркатычных сродках, псіхатропных рэчывах, іх прэкурсорах і аналагах» — па дапаўненні яго новым паняццем «базавыя хімічныя структуры». Таксама працуем над стварэннем Міжведамаснай антынаркатычнай камісіі пры Міністэрстве аховы здароўя, па рашэнні якой абарот новых непадкантрольных наркатычных сродкаў або псіхатропных рэчываў будзе забаронены да іх афіцыйнага ўнясення ў Рэспубліканскі пералік наркатычных сродкаў, псіхатропных рэчываў і іх прэкурсораў. Пасля ўнясення такіх змен звыш 98 працэнтаў псіхатропных рэчываў, якія з'яўляюцца ў незаконным абароце, будуць адносіцца да аналагаў, што вельмі павысіць эфектыўнасць барацьбы з курыльнымі сумесямі. Мяркуецца, нам удасца ўзмацніць пакаранне за рэалізацыю наркотыку непаўналетнім, выраб наркотыкаў у лабараторных умовах.
Уладзімір ІВАНОЎ:
— Чаму поўнасцю нельга забараніць курыльныя сумесі? Таму што межы паміж крымінальным спайсам і звычайнымі цыгарэтамі вельмі размытыя. Таму што немагчыма забараніць цыгарэты. А цыгарэта — тая ж курыльная сумесь. Тытунь не можа прыгожа гарэць — для гэтага да яго трэба дадаць іншыя розныя рэчывы. Вядома каля 200 такіх хімічных рэчываў, сярод якіх ёсць і рэчывы кшталту спайсу. Не трэба забывацца і аб тым, што задача вытворцы — прывесці спажыўца да максімальна хуткай залежнасці. Гадоў сорак таму залежнасць развівалася вельмі працяглы час. Цяпер жа два-тры тыдні эпізадычнага курэння — і дзяўчына ўжо не можа кінуць цыгарэту! Дарэчы, я не бачыў ніводнага спажыўца спайсу, які пачаў бы менавіта з яго. Усе пачынаюць са звычайных цыгарэт.
Па-першае, давайце не блытаць спайсы і маркі. Спайс — курыльная сумесь, маркі — паперка або сапраўдная марка, на якую нанесены мікрадозы «сінтэтыкі». Ад перадазіроўкі спайсу, як і ад перадазіроўкі цыгарэт, можа, напрыклад, ванітаваць. Загінуць можна пры ўжыванні вельмі высокіх доз. Маркі змяшчаюць такія наркарэчывы, якія выклікаюць цяжкі галюцынаторна-параноідны псіхоз. Дык вось выпадкі гібелі маладых людзей у нас былі звязаны менавіта з ужываннем марак. Размова ідзе не пра наркаманаў са стажам, а пра абсалютна здаровых людзей, у якіх аднаразовае ўжыванне наркотыку выклікала псіхоз...
У маім аддзяленні ёсць 17-гадовы пацыент з Мар'інай Горкі. З яго слоў, нават у гэтым невялічкім гарадку ўсе падлеткі ведаюць, хто распаўсюджвае наркатычную атруту. Ніякіх вам тайнікоў і інтэрнэту. Ты кажаш патрэбнаму чалавеку: «Дай мне «полку» — і працягваеш 100 тысяч. Усё! Абсалютная празрыстая для дзяцей сістэма распаўсюджвання спайсу.
Васіль ЛОСІЧ: — Сёння 28 райцэнтраў краіны не маюць прадстаўнікоў наркакантролю. Прычына? У некалькіх этапах скарачэння кадраў. Прычым дзесьці такая пасада не была прадугледжана наогул, паколькі сама тэма не была настолькі актуальнай для невялікіх рэгіёнаў.
Пра залежнасць
Уладзімір ІВАНОЎ: — Любы залежны — курэц, опійны наркаман, алкаголік і г.д. — здольны весці поўнасцю цвярозы лад жыцця. І спецыфічныя медыцынскія працэдуры тут ні пры чым. Няма таблетак ад гарэлкі або спайсу. Залежны павінен прыняць рашэнне жыць цвяроза і вытрымліваць пэўную тэхналогію такога ладу жыцця. Сутнасць гэтай тэхналогіі ў тым, каб кардынальна памяняць свае погляды на жыццё. Той, хто курыць, выпівае, колецца, успрымае жыццё і свет як нешта агрэсіўнае і непрыемнае, з-за чаго ўзнікае жаданне адпомсціць і зрабіць непрыемнае ў адказ. Такім непрыемным становіцца рэалізацыя жадання пакурыць, укалоцца, выпіць і... забыцца. Каб пачаць жыць цвяроза, трэба прызнаць, што магчыма жыць інакш. Студэнтка, якая перастала ўжываць псіхаактыўныя рэчывы і падтрымлівае цвярозасць, кажа мне, што ў яе цяпер проста няма свабоднага часу: яна запісалася ў незлічоную колькасць секцый...
Колькасць опійных наркаманаў у Беларусі зараз прыкладна такая ж, як у Галандыі, падобнай на нас па колькасці насельніцтва. У пэўным сэнсе мы дасягнулі нейкага біялагічнага ўзроўню. Мяркуючы па ўсім, такі мае быць. Бо, скажам, абсалютная большасць дарослага насельніцтва ўжывае алкаголь, але абсалютная меншасць становіцца алкаголікамі. Таму ёсць надзея, што вялікага росту опійнай наркаманіі ўжо не будзе. Іншая справа, што ўзніклі сінтэтычныя наркотыкі. І тут пакуль назіраецца рост распаўсюджвання. За чатыры гады існавання праз наша рэабілітацыйнае аддзяленне прайшло каля ста спажыўцоў сінтэтычных канабіноідаў. Апошнім часам у аддзяленні штодня знаходзяцца ад 10 да 15 такіх спажыўцоў. Год таму былі адзінкі.
Пра забарону
Уладзімір ІВАНОЎ: — Што рабіць? Тлумачыць — штодня, пастаянна — пра шкоду такога ўжывання. Хто гэта будзе рабіць? Тыя, хто побач. Бацькі, педагогі павінны быць самі добра інфармаванымі. З другога боку, дарослыя павінны захацець убачыць праблему. Немагчыма ўжываць наркотыкі так, каб у хуткім часе гэта не заўважылі навакольныя. Аднак блізкія наркамана не жадаюць звяртаць на гэта ўвагу. Як жонкі алкаголікаў не жадаюць бачыць праблему сваіх мужоў. Ім не хочацца ўсведамляць неўладкаванасць уласнай сям'і. Убачыць — значыць узяць на сябе адказнасць, пачаць нешта рабіць. Толькі калі залежнасць набывае невыносны характар, тады пачынаецца пошук ратавання. Між тым можна шукаць дапамогі адразу. У нас дзейнічае бясплатны тэлефон даверу:
8 801 100 18 18. Ёсць магчымасць атрымаць важную інфармацыю пра тых жа кампетэнтных спецыялістаў.
Ганна ЛЮБІНСКАЯ: — Апошнім часам бацькі тэлефануюць у нашу арганізацыю з дзіўнымі пытаннямі: «Куды мне яго здаць?», «Дайце мне тэлефон людзей, якія выбіваюць дурасць з наркаманаў... Яго паб'юць, і ён перастане ўжываць». Іншая праблема — некаторыя бацькі хоць і заўважылі сам факт ужывання, аднак утойваюць яго, закрываюць вочы. За мяжой, калі людзі выяўляюць падобныя праблемы, то пачынаюць адкрыта гаварыць аб праблеме. Гэта спрыяе талерантнаму стаўленню да людзей з залежнасцямі, дапамагае ім у пошуку выйсця.
Пра пакаранне
Уладзімір ІВАНОЎ: — Ёсць меркаванне, што неабходна прыцягваць наркаспажыўцоў да адміністрацыйнай адказнасці. Аднак ці магчыма пакараць 150 тысяч нарказалежных? З другога боку, ці магчыма прапанаваць альтэрнатыву — лячэнне і рэабілітацыю? У краіне ж дагэтуль няма палажэння аб рэабілітацыйных цэнтрах... Шэраг іх працуе, але хто як можа, і, па-другое, існуючых магчымасцяў можа аказацца недастаткова.
Васіль ЛОСІЧ: — Я лічу, што такая норма адыграла б сваю прафілактычную ролю. Пакуль гэтае пытанне проста выносіцца на грамадскае абмеркаванне. Як неабходна абмеркаваць з грамадскасцю і змены ў заканадаўстве па абмежаванні доступу да сайтаў, якія «гандлююць» наркотыкамі.
Святлана БАРЫСЕНКА
Карэкціроўкі па аплаце жыллёва-камунальных паслуг закрануць чатыры катэгорыі жыхароў.