Па­мяць — на тры па­ка­лен­ні

«Мя­не ўра­зі­ла сі­ла во­лі і прын­цы­по­васць ха­рак­та­ру пра­дзе­да», — пры­знаў­ся праў­нук Кі­ры­ла Ма­зу­ра­ва пас­ля пра­гля­ду да­ку­мен­таль­на­га філь­ма

Учо­ра споў­ні­ла­ся 100 га­доў са дня на­ра­джэн­ня вы­дат­на­га пар­тый­на­га і гра­мад­ска­га дзея­ча Кі­ры­ла Ма­зу­ра­ва.

На­пя­рэ­дад­ні сім­ва­ліч­най да­ты ў Мінск пры­еха­лі тры па­ка­лен­ні Ма­зу­ра­вых. Дзе­ці, уну­кі і праў­ну­кі бы­лі ў за­хап­лен­ні ад бе­ла­рус­кай ста­лі­цы, дзе па­чы­наў свой пра­фе­сій­ны шлях пер­шы сак­ра­тар ЦК КП Бе­ла­ру­сі, пер­шы на­мес­нік стар­шы­ні Са­ве­та Мі­ніст­раў СССР.

Мінск, якім мы ве­да­ем яго ця­пер, стаў та­кім у мно­гім дзя­ку­ю­чы Кі­ры­лу Тра­фі­ма­ві­чу. Ма­ла­досць звы­чай­на­га хлоп­ца з вёс­кі на Го­мель­шчы­не пры­па­ла на ня­прос­ты пе­ры­яд. Бы­лы пар­ты­зан, адзін з кі­раў­ні­коў ан­ты­фа­шысц­ка­га пад­пол­ля пас­ля вай­ны ра­зам з ін­шы­мі ад­наў­ляў га­рад­ское жыц­цё. Дзя­ку­ю­чы яму сель­ская гас­па­дар­ка за­іск­ры­ла­ся но­вы­мі фар­ба­мі. Пры­чым мно­гія ра­шэн­ні Ма­зу­ра­ва час­та іш­лі на­су­пе­рак лі­ніі пар­тыі.

Сён­ня цяж­ка па­ве­рыць, што не­вя­лі­кая Бе­ла­рус­кая ССР бы­ла ад­ной з дзвюх без­да­та­цый­ных рэс­пуб­лік вя­лі­кай кра­і­ны. І ўсё дзя­ку­ю­чы эфек­тыў­най пра­цы Ма­зу­ра­ва. Ужо пад­час зна­хо­джан­ня ў Маск­ве ён ку­ры­ра­ваў 29 мі­ніс­тэр­стваў і ве­дам­стваў. Але і на па­са­дзе пер­ша­га на­мес­ні­ка стар­шы­ні са­юз­на­га Саў­мі­на ён ні­ко­лі не за­бы­ваў пра Бе­ла­русь. Ме­на­ві­та Ма­зу­раў паў­плы­ваў на тое, каб яго пе­ра­ем­ні­кам стаў яго ся­бар і ад­на­дум­ца Пётр Ма­шэ­раў. Дзя­ку­ю­чы Кі­ры­лу Тра­фі­ма­ві­чу мы ве­да­ем сён­ня та­кім ме­ма­ры­ял у Ха­ты­ні. Гэ­та ён вяр­нуў доб­рае імя мін­скім пад­поль­шчы­кам, якіх аб­ві­на­вач­ва­лі ў ка­ла­ба­ра­цы­я­ніз­ме.

Пра гэ­тыя і ін­шыя пе­ры­пе­тыі лё­су пер­ша­га ў свой час ча­ла­ве­ка ў кра­і­не га­ва­ры­лі ў До­ме Маск­вы пад­час прэ­зен­та­цыі да­ку­мен­таль­най кі­на­стуж­кі пра­ек­та «Ад­ва­рот­ны ад­лік» тэ­ле­ка­на­ла АНТ «Кі­рыл Ма­зу­раў. Не­па­кор­лі­вы бе­ла­рус». Упер­шы­ню род­ныя Кі­ры­ла Тра­фі­ма­ві­ча ўба­чы­лі та­кім свай­го баць­ку, дзе­да і пра­дзе­да.

— Пас­ля доў­га­га пе­ры­я­ду маў­чан­ня ў гіс­то­рыю вяр­та­юц­ца ім­ёны тых лю­дзей, якія шмат ча­го зра­бі­лі не толь­кі для Бе­ла­ру­сі, але і для Са­вец­ка­га Са­ю­за, — за­зна­чы­ла дач­ка Кі­ры­ла Ма­зу­ра­ва На­тал­ля КА­ПІ­ТО­НА­ВА.

— Па ме­ры та­го, як мі­ну­лыя па­дзеі сы­хо­дзяць ад нас усё да­лей, яр­чэй на агуль­ным фо­не вы­яў­ля­юц­ца асо­бы — у поў­ным сэн­се гэ­та­га сло­ва. Тая эпо­ха да­ла шмат вы­дат­ных лю­дзей. І баць­ка быў ад­ным з іх. Прай­шоў вай­ну. На шмат­лі­кія пы­тан­ні ад­каз­ваў, што ён не прос­та пар­ты­зан, а вай­ско­вец. І гэ­та ад­чу­ва­ла­ся: заў­сё­ды з вя­лі­кай па­ва­гай ста­віў­ся да ве­тэ­ра­наў. Ён у 39 га­доў стаў прэм'­ер-мі­ніст­рам. У 42 га­ды кі­ра­ваў БССР. Яго ар­га­ні­за­тар­скі та­лент, які пра­явіў­ся яшчэ ў га­ды вай­ны, спат­рэ­біў­ся і ў пас­ля­ва­ен­ны пе­ры­яд, ка­лі неабходна бы­ло ад­наў­ляць рэс­пуб­лі­ку, якая ля­жа­ла ў ру­і­нах. Пас­ля баць­ка ка­заў, што праб­лем бы­ло так шмат, а кі­раў­ні­коў так ма­ла, што ён здзіў­ля­ец­ца, як усё гэ­та ўда­ло­ся. Пры гэ­тым ён ні­ко­лі не імк­нуў­ся да высокіх па­сад, не быў кар'­е­рыс­там. Ка­лі яго на­зна­ча­лі на чар­го­вую па­са­ду, ён прос­та вы­му­ша­ны быў пад­па­рад­коў­вац­ца пар­тый­най дыс­цып­лі­не.

Род­ныя Кі­ры­ла Ма­зу­ра­ва са здзіў­лен­нем ус­пры­ня­лі на­ві­ну, што ў Бе­ла­ру­сі збі­ра­юц­ца зняць кі­но пра іх баць­ку. Як пры­зна­ла­ся дру­гая дач­ка пар­тый­на­га дзея­ча Але­на, за ўсе гэ­тыя га­ды яны звык­лі­ся з тым, што ста­ла не мод­ным ус­па­мі­наць кі­раў­ні­коў той эпо­хі.

— Гэ­та быў ней­кі пе­ры­яд за­быц­ця: лю­дзі ча­мусь­ці вы­ра­шы­лі, што быў толь­кі Ма­шэ­раў і ас­тат­нія кі­раў­ні­кі рэс­пуб­лі­кі, — пра­цяг­вае Але­на Ма­зу­ра­ва. — Са­мі мы гэ­тае пы­тан­не не ўзды­ма­лі. Нам да­стат­ко­ва та­го, што мы баць­ку лю­бі­лі і па­ва­жа­лі. Шчы­ра ка­жу­чы, не вель­мі ве­ры­лі, што гэ­ты фільм атры­ма­ец­ца. А ён атры­маў­ся, ды яшчэ вель­мі ці­ка­вы.

Усе трое дзя­цей Ма­зу­ра­ва на­ра­дзі­лі­ся ў Мін­ску, але по­тым пе­ра­еха­лі ў Маск­ву. На­тал­ля пры­яз­джа­ла сю­ды га­доў дзе­сяць та­му. Але­на апош­ні раз бы­ла ў бе­ла­рус­кай ста­лі­цы з баць­кам у 1974 го­дзе.

— Ад­чу­ван­ні фан­тас­тыч­ныя! — пры­зна­лі­ся сёст­ры. — Аб­са­лют­на змя­ніў­ся го­рад. Мы на­ве­да­лі мес­цы, якія бы­лі бліз­кія нам. Свой дом, шко­лу, дзе ву­чы­лі­ся, да­ро­гу, па якой ха­дзі­лі ў кан­сер­ва­то­рыю. Та­кая на­сталь­гія рап­там уз­нік­ла: гэ­та наш дом, на­ша Ра­дзі­ма. Усе бы­лі ўзру­ша­ны: ні­хто не ча­каў уба­чыць та­кі пры­го­жы і чыс­ты го­рад, які вель­мі змя­ніў­ся.

Пад­час свай­го зна­хо­джан­ня ў Мін­ску на Ма­зу­ра­вых вя­лі­кае ўра­жан­не зра­бі­ла На­цы­я­наль­ная біб­лі­я­тэ­ка. На­ве­да­лі і Ака­дэ­мію кі­ра­ван­ня пры Прэ­зі­дэн­це Рэс­пуб­лі­кі Бе­ла­русь, дзе су­стрэ­лі­ся з пра­фе­сар­ска-вы­клад­чыц­кім са­ста­вам. І не­вы­пад­ко­ва. У сям'і ўсе зай­ма­лі­ся на­ву­кай. Ма­ці бы­ла кан­ды­да­там гіс­та­рыч­ных на­вук. Па яе шля­ху пай­шла і На­тал­ля. Дач­ка Але­на — кан­ды­дат эка­на­міч­ных на­вук. З цеп­лы­нёй су­стра­ка­лі Ма­зу­ра­вых і ў На­цы­я­наль­ным ар­хі­ве, дзе ўба­чы­лі не­ка­то­рыя ся­мей­ныя да­ку­мен­ты, част­ку з якіх у свой час пе­рад­ала сю­ды жон­ка Кі­ры­ла Тра­фі­ма­ві­ча. У тым лі­ку і пе­ра­піс­ку з Пет­ру­сём Броў­кам, з якім пар­тый­ны дзе­яч вель­мі сяб­ра­ваў.

— Яны пад­трым­лі­ва­лі зно­сі­ны і пас­ля ад'­ез­ду баць­кі ў Маск­ву, — рас­ка­за­ла Але­на Ма­зу­ра­ва. — Ліс­ты пі­са­лі ў вер­шах. Пры­чым на бе­ла­рус­кай мо­ве, якую баць­ка вель­мі доб­ра ве­даў і лю­біў.

Уну­кі ма­ла пом­няць свай­го зна­ка­мі­та­га дзе­да, але і ім бы­ло што ска­заць. «Для мя­не ён з'яў­ляў­ся не­ве­ра­год­на пра­грэ­сіў­ным, — ус­па­мі­нае Іван Ка­пі­то­наў. — У нас до­ма, на­прык­лад, спя­ваў Вы­соц­кі. Дзед быў ча­ла­ве­кам, які меў зно­сі­ны аб­са­лют­на з роз­ны­мі людзь­мі. Ён зна­хо­дзіў агуль­ную мо­ву як з ба­ге­май і прад­стаў­ні­ка­мі сі­ла­вых ве­дам­стваў кра­і­ны, так і са звы­чай­ны­мі ся­ля­на­мі».

Праў­ну­кі да­гэ­туль не ўяў­ля­лі, якім быў іх пра­дзед. Ка­лі яны ўба­чы­лі кі­на­стуж­ку «Кі­рыл Ма­зу­раў. Не­па­кор­лі­вы бе­ла­рус», фонд у На­цы­я­наль­ным ар­хі­ве, то зра­зу­ме­лі, якую вы­дат­ную ды­нас­тыю пра­цяг­ва­юць.

— Мя­не ўра­зі­ла сі­ла во­лі і прын­цы­по­васць ха­рак­та­ру май­го пра­дзе­да, — пры­знаў­ся праў­нук Ма­зу­ра­ва Фё­дар. — Ён ні­ко­лі не зда­ваў­ся, заў­сё­ды ішоў упе­рад. Гэ­та для нас доб­ры прык­лад та­го, як ся­бе трэ­ба па­во­дзіць у жыц­ці. Я вель­мі шчас­лі­вы, што ў мя­не быў та­кі пра­дзед.

Ві­даць, што гэ­та не пус­тыя сло­вы: Фё­дар Ка­пі­то­наў пры­ехаў на прэ­зен­та­цыю філь­ма ў Мінск з Анг­ліі, дзе ён ву­чыц­ца. Ка­лі юнак вер­нец­ца ў Лон­дан, аба­вяз­ко­ва рас­ка­жа за­меж­ным ад­на­клас­ні­кам пра зна­ка­мі­та­га пра­дзе­да, гіс­то­рыю сва­ёй сям'і. У сваю чар­гу, Ма­зу­ра­вы пла­ну­юць яшчэ не­ад­ной­чы пры­ехаць у Бе­ла­русь, каб па­па­да­рож­ні­чаць па ўсёй кра­і­не, якая для іх — Ра­дзі­ма.

Ве­ра­ні­ка КА­НЮ­ТА.