За­бы­ты подз­віг пе­ра­клад­чы­ка

Сё­ле­та — 90 га­доў з дня на­ра­джэн­ня на­ша­га зем­ля­ка, ус­хо­даз­наў­ца Ула­дзі­мі­ра Па­на­сю­ка.

Пе­ра­клад­чы­каў згад­ва­юць, як пра­ві­ла, та­ды, ка­лі не­па­срэд­на па­трэб­на іх пра­ца. Мо­жа, на­ват чы­та­ю­чы Мар­ке­са, ма­ла хто звяр­тае ўва­гу на тое, што ся­род яго пра­вад­ні­коў на рус­кую моў­ную пра­сто­ру ёсць і на­шы зем­ля­кі — Ва­лян­цін Та­рас і Кар­лас Шэр­ман. Аль­бо ці ўсе ве­да­юць Язэ­па Се­мя­жо­на, чы­та­ю­чы па-бе­ла­рус­ку «Па­на Та­дэ­ву­ша» Ада­ма Міц­ке­ві­ча? «Пе­ра­клад­чык слу­жыць спра­ве друж­бы на­ро­даў, іх уза­ем­на­му ўзба­га­чэн­ню ў га­лі­не куль­ту­ры. Уся яго пра­ца і ўсе яго пра­фе­сій­ныя на­вы­кі вы­зна­ча­юц­ца гэ­тай асноў­най яго мэ­тай», — пі­саў не­ка­лі Мі­ка­лай За­ба­лоц­кі, які, між ін­шым, част­ку свай­го та­лен­ту ад­даў пе­ра­клад­чыц­кай спра­ве.

Ула­дзі­мір Анд­рэ­е­віч Па­на­сюк, які на­ра­дзіў­ся ў По­лац­ку на­пры­кан­цы лю­та­га 1924 го­да, ужо ў трыц­цаць га­доў за­вяр­шыў пра­цу свай­го жыц­ця — пе­ра­клад з кі­тай­скай мо­вы ра­ма­на Ло Гу­ань­чжы­на «Трох­цар­ства». Вар­та, ві­даць, ска­заць, што ж гэ­та за твор. Ра­ман быў на­пі­са­ны ў XІV ста­год­дзі. І на­ле­жыць да лі­ку ча­ты­рох асноў­ных кла­січ­ных кі­тай­скіх ра­ма­наў. Аў­тар — Ло Гу­ань­чжын (ка­ля 1330 — 1400), які вы­ка­наў сваю вы­со­ка­мас­тац­кую пра­цу па ле­та­піс­ных за­пі­сах пры­двор­на­га гіс­то­ры­ка Чэнь Шоу. Апо­вед — пра трэ­цяе ста­год­дзе на­шай эры, пра тое, якім яно бы­ло для Кі­тая. Як­раз у той час Пад­ня­бес­ная рас­па­ла­ся на тры част­кі — Вэй, Шу, У. Не ўсё ў ра­ма­не ад­па­вя­дае рэ­ча­іс­нас­ці. Але так ужо скла­ла­ся, што да­вер чы­та­ча ўсіх на­ступ­ных па­ка­лен­няў на­столь­кі вы­со­кі, што гіс­то­рыю Кі­тая вы­ву­ча­юць як­раз па «Трох­цар­стве», ча­сам іг­на­ру­ю­чы да­ку­мен­таль­ныя кры­ні­цы. Та­кая ўжо сі­ла ў са­праўд­на­га мас­тац­ка­га сло­ва!..

Пе­ра­кла­дзе­ны на па­чат­ку 1950-х на рус­кую мо­ву і вы­да­дзе­ны ў 1954 го­дзе, ра­ман, не­су­мнен­на, быў вы­яў­лен­нем та­га­час­ных па­лі­тыч­ных зно­сін Кі­тая і Са­вец­ка­га Са­ю­за. На­ват у Бе­ла­ру­сі ў 1950 — на па­чат­ку 1960-х па­ба­чыў свет доб­ры ту­зін кі­тай­скіх кніг у пе­ра­кла­дзе на бе­ла­рус­кую. Пас­ля бы­ло доў­гае «па­ха­ла­дан­не» ў ад­но­сі­нах Кі­тая і Са­вец­ка­га Са­ю­за. Але пра­рыў быў на­столь­кі ма­гут­ным, што вы­рас­ла ці не па­ка­лен­не ці­каў­ных да Кі­тая пе­ра­клад­чы­каў, да­след­чы­каў. Ула­дзі­мір Па­на­сюк на­заўж­ды звя­заў сваё жыц­цё з кі­тай­скім усве­дам­лен­нем све­ту. Акра­мя «Трох­цар­ства», наш зям­ляк пе­ра­клаў на рус­кую мо­ву «Вы­бра­нае» Сы­ма Ця­ня (Маск­ва, 1956), «Сон у Чыр­во­ным це­ра­ме» Сю­э­ці­ня Цао ў 2 та­мах (Маск­ва, 1958). Да­рэ­чы, апош­ні са зга­да­ных пісь­мен­ні­каў так­са­ма до­сыць вы­со­ка цэ­ніц­ца ў Кі­таі. «Сон у чыр­во­ным це­ра­ме» — з той жа «чац­вёр­кі» леп­шых кла­січ­ных кі­тай­скіх ра­ма­наў.

Да­лей­шая ўсхо­даз­наў­чая кар'­е­ра на­шага зем­ля­ка бы­ла звя­за­на ў асноў­ным з грун­тоў­ны­мі за­ня­тка­мі кі­тай­скай мо­вай. Пас­ля аба­ро­ны кан­ды­дац­кай ды­сер­та­цыі ў 1954—1964 гг. Ула­дзі­мір Анд­рэ­е­віч вы­кла­даў у Ва­ен­ным ін­сты­ту­це за­меж­ных моў. За­тым больш за двац­цаць га­доў пра­ца­ваў у Ін­сты­ту­це ўсхо­даз­наў­ства Ака­дэ­міі на­вук СССР. Па­мёр ура­джэ­нец По­лац­ка 14 сту­дзе­ня 1990 го­да. Ко­ла на­ву­ко­вых ін­та­рэ­саў У. Па­на­сю­ка вы­зна­чы­ла­ся з тэ­мы ды­сер­та­цыі — «Ужы­ван­не ма­даль­ных дзея­сло­ваў у су­час­най кі­тай­скай мо­ве і іх кла­сі­фі­ка­цыя». Ву­чо­ны — аў­тар больш за 60 на­ву­ко­вых ра­бот. У су­аў­тар­стве з В. Су­ха­на­вым вы­даў «Вя­лі­кі кі­тай­ска-рус­кі слоў­нік» (Маск­ва, 1983). І ця­пер зроб­ле­нае Ула­дзі­мі­рам Па­на­сю­ком за­па­тра­ба­ва­на. А сам прык­лад яго жыц­ця — узор са­праўд­на­га ву­чо­на­га і са­праўд­на­га май­стра мас­тац­ка­га пе­ра­кла­ду.

Мі­ко­ла Бер­леж.