Творчасць — экалогія душы

Жы­хар ху­та­ра Стой­лы Мі­ка­лай Та­ра­сюк, на­род­ны май­стар Бе­ла­ру­сі, лаў­рэ­ат Спе­цы­яль­най прэ­міі Прэ­зі­дэн­та дзея­чам куль­ту­ры і мас­тац­тва, ге­рой не­каль­кіх да­ку­мен­таль­ных філь­маў і фо­та­аль­бо­ма «Ся­лян­ская эн­цык­ла­пе­дыя», не зва­жае на свой са­лід­ны ўзрост і пра­цяг­вае ства­раць па-ра­ней­ша­му ці­ка­выя кам­па­зі­цыі, чым па­цвяр­джае ак­сі­ё­му: твор­час­ці ўзрост не пе­ра­шко­да. Ёсць на­тхнен­не — бу­дзе і твор­часць! Ад­куль у 82-га­до­ва­га вяс­коў­ца бя­рэц­ца на­тхнен­не? Гэ­тую за­гад­ку не раз­га­дае ні­хто, і на­ват сам мас­так-разь­бяр не здоль­ны даць ад­каз. Што па-доб­ра­му здзіў­ляе, ён на­ват не па­кла­па­ціў­ся пад­лі­чыць, коль­кі драў­ля­ных фі­гу­рак зра­біў. Хай са­бе не за ўсё жыц­цё, а толь­кі для тво­раў, якія зме­шча­ны ў драў­ля­най па­бу­до­ве ў яб­лы­не­вым са­дзе — му­зеі-га­ле­рэі. Сто, ты­ся­чу, дзве ты­ся­чы?..

Са­мі фі­гур­кі не­вя­лі­кія — мак­сі­мум з да­лонь, і амаль кож­ная кам­па­зі­цыя (а яны ў боль­шас­ці на тэ­му ся­лян­скай пра­цы і по­бы­ту) — «ка­лек­тыў­ная». Май­стру ўлас­ці­ва ўво­дзіць сва­іх пер­са­на­жаў у роз­ныя «са­цы­яль­ныя» сю­жэ­ты. Та­кім чы­нам у Та­ра­сю­ка і атрым­лі­ва­ец­ца «шмат­люд­насць». У не­ка­то­рыя бы­та­выя сцэ­ны, каб рас­крыць тэ­му, ён уво­дзіць да дзя­сят­ка і больш драў­ля­ных пер­са­на­жаў — як, на­прык­лад, у «рас­ку­лач­ван­ні ся­лян­скай сям'і», «вя­сель­ным аб­ра­дзе», «вян­чан­ні ў царк­ве», «па­ха­ван­ні». Кож­ную фі­гур­ку май­стар не толь­кі «апра­нае» (фар­ба­мі), але і аба­вяз­вае неш­та ра­біць, каб кам­па­зі­цыя атры­ма­ла­ся праў­дзі­вай і ды­на­міч­най.

Та­ра­сюк жы­ве ў сва­ім асаб­лі­вым аса­біс­тым све­це, і гэ­та ві­даць, што на­зы­ва­ец­ца, ня­ўзбро­е­ным во­кам. Не ў пла­не да­ху над га­ла­вою і вя­дзен­ня гас­па­дар­кі — у гэ­тым ён ма­ла чым ад­роз­ні­ва­ец­ца ад ін­шых вяс­коў­цаў: і буль­бу са­дзіць, і дро­вы ся­чэ, і за ка­нём хо­дзіць, і пчол да­гля­дае. А ў тым, што ні­ко­лі не страч­вае свай­го не­пад­роб­на­га, па-дзі­ця­ча­му чыс­та­га, а ў не­чым і на­іў­на­га, ад­чу­ван­ня све­ту. Да­стат­ко­ва ад­чы­ніць дзве­ры ў пе­ра­поў­не­ную тво­ра­мі га­ле­рэю-схо­ві­шча, каб па­тра­піць у не­паў­тор­ны свет мас­та­ка. Уні­каль­ны, па­доб­ных яко­му на­ўрад ці дзе яшчэ зной­дзеш.

Твор­часць Мі­ка­лая Та­ра­сю­ка — цал­кам эка­ла­гіч­ная. І ў вы­ка­ры­стан­ні ад­па­вед­ных ма­тэ­ры­я­лаў як срод­каў вы­яў­лен­ня — дрэ­ва, ла­зы, бя­рос­ты, іль­ну, са­ло­мы, ча­ро­ту, мо­ху, пер'я. І ў вы­ба­ры сю­жэ­таў з ся­лян­ска­га жыц­ця, якое ў яго тво­рах цал­кам зні­та­ва­на з пры­ро­даю. І ў ад­люст­ра­ван­ні са­мой пры­ро­ды — жы­вёл, пту­шак, дрэў і кве­так. Уні­каль­насць мас­та­ка і ў тым, што для са­ма­вы­яў­лен­ня яму не па­трэб­ны спец­эфек­ты, су­пер­тэх­ні­ка і да­ра­гія алей­ныя фар­бы. Уся па­літ­ра вы­яў­лен­чых срод­каў — пад ру­ка­мі, у пры­ро­дзе. З усіх да­сяг­нен­няў цы­ві­лі­за­цыі ў твор­час­ці Мі­ка­лая Та­ра­сю­ка вы­ка­ры­ста­ны толь­кі жа­лез­ныя цвіч­кі і аква­рэль­ныя фар­бы.

Не­су­мнен­на, што ад­ной з кры­ніц на­тхнен­ня ў мас­та­ка з'яў­ля­ец­ца са­ма жы­вая пры­ро­да з яе ко­ле­ра­мі, гу­ка­мі і па­ха­мі. Якая акру­жае ху­тар Стой­лы і без якой Мі­ка­лай Ва­сіль­е­віч Та­ра­сюк не ўяў­ляе ні ся­бе, ні жыц­цё, якое яшчэ з ма­лен­ства на­ву­чы­ла лю­біць (а зна­чыць, ра­зу­мець) гэ­ты на­ва­коль­ны свет: ба­ло­ты — ця­пер ужо асу­ша­ныя, ра­ку Ле­вую Ляс­ную, ня­хай са­бе і вы­пра­мле­ную ме­лі­я­ра­цы­яй, Бе­ла­веж­скую пу­шчу, бліз­кую і па-ра­ней­ша­му пры­ця­галь­ную і ча­роў­ную.

Ана­толь Кля­шчук,
фо­та аў­та­ра.

Пру­жан­скі раён.