Баяніст — па нацыянальнасці

Аў­тар бе­ла­рус­ка­га, на­са­мрэч на­род­на­га, шля­ге­ра быў вы­му­ша­ны на ву­лі­цы ў Аме­ры­цы за­раб­ляць на ежу

«Чар­ка на па­са­шок» — пес­ня, вя­до­мая не толь­кі ў Бе­ла­ру­сі. На­пэў­на, гэ­ты шля­гер бу­дуць спя­ваць і праз 100 га­доў. Шмат хто ду­мае, што му­зы­ка і сло­вы гэ­тай пес­ні — на­род­ныя. І ня­мно­гія ве­да­юць, што на­пі­са­лі яе не так ужо і даў­но — у 1998 го­дзе — два Аляк­санд­ры: Ба­лот­нік і Ляг­чы­лаў. Кам­па­зі­тар Балот­нік, які жар­там на­зы­вае ся­бе «ба­я­ніст па на­цы­я­наль­нас­ці», на­пі­саў­шы «на­род­ны шэ­дэўр», з'е­хаў жыць у ЗША, дзе жыў без ма­ло­га 12 га­доў. Аляк­сандр Пят­ро­віч не ўтой­вае, што ча­са­мі жы­ло­ся яму за акі­я­нам не со­лад­ка. У пры­ват­нас­ці, за­раб­ляў на ву­лі­цы — іг­раў на ба­я­не. І ра­біў гэ­та вель­мі адо­ра­ны ча­ла­век, які скон­чыў кан­сер­ва­то­рыю (па кла­се ба­я­на. — Аўт.), быў му­зыч­ным кі­раў­ні­ком у Дзяр­жаў­ным ка­мі­тэ­це па тэ­ле­ба­чан­ні і ра­дыё­вя­шчан­ні,
пра­ца­ваў у па­пу­ляр­ным ан­самб­лі на­род­най му­зы­кі «Бя­се­да».

Не­каль­кі га­доў та­му ён вяр­нуў­ся з эміг­ра­цыі. Жы­ве ў род­ным Ле­пе­лі, Мін­ску... Праў­да, га­во­рыць, што до­ма свай­го ня­ма, бо толь­кі пра­пі­са­ны ў баць­коў.

Пад­час раз­мо­вы з ка­рэс­пан­дэн­там «Звяз­ды» кам­па­зі­тар пры­знаў­ся, што гэ­та ён пры­ду­маў са­мыя вя­до­мыя сло­вы пес­ні, якая ста­ла яго твор­чай ві­зіт­кай. Усю му­зы­ку пес­ні на­пі­саў не ад­ра­зу — спа­чат­ку з'я­віў­ся сла­ву­ты пры­пеў. І зда­ры­ла­ся гэ­та пас­ля бя­се­ды.

На YouTube ка­жу­шок стаў... ка­рэнь­чы­кам

— Як я на­пі­саў пес­ню «Чар­ка на па­са­шок»? Спа­чат­ку ў мя­не быў пры­пеў — жа­лез­ны та­кі (на­пя­вае. — Аўт.). Мо­жа быць, з паў­го­да ні­як не мог яшчэ неш­та да­пі­саць. І ўжо ду­маў, што гэ­ты пры­пеў ні ў што не вы­льец­ца. Але, на­пэў­на, пад­свя­до­масць «неш­та та­кое» ча­ка­ла. І по­тым гэ­та зда­ры­ла­ся. Быў у мя­не ся­бар у гас­цях, вы­ра­шыў я пра­во­дзіць яго да так­сі, а так хо­лад­на на ву­лі­цы бы­ло... Ка­жу яму: «На па­са­шок — на ма­ро­зе ка­жу­шок»... Як сла­вя­не ка­жуць: «100 гра­маў вы­піў, быц­цам з род­ны­мі па­га­ва­рыў».

І ўспры­ня­лі лю­дзі по­тым сло­вы пра «па­са­шок». Для на­род­най пес­ні, на­пэў­на, важ­на, ка­лі сло­вы прос­тыя, зра­зу­ме­лыя ўсім, — ус­па­мі­нае кам­па­зі­тар.

Му­зы­кант вель­мі пе­ра­жы­вае з-за та­го, што яго ся­бар Аляк­сандр Ляг­чы­лаў, аў­тар уся­го тэкс­ту шля­ге­ра, па­мёр. Па­вод­ле слоў Аляк­санд­ра Ба­лот­ні­ка, яны ра­зу­ме­лі адзін ад­на­го на­ват не з паў­сло­ва, а «з паў­лі­та­ры».

Кам­па­зі­тар пры­знаў­ся, што за вы­ка­нан­не яго пес­ні №1 атрым­лі­вае не та­кія ўжо і вя­лі­кія «аў­тар­скія». Ба­га­це­ем ад пе­ра­лі­чэн­ня гро­шай не стаў. Яму пры­ем­на, што спя­ва­юць пра па­са­шок не толь­кі ў Бе­ла­ру­сі.

— На YouTube ёсць «хох­ма»: ка­лек­тыў аж з Маг­ні­та­гор­ска, ка­лі вы­кон­вае маю пес­ню, спя­вае «на мо­ро­зе ко­ре­шок». Ду­маю, які «ко­ре­шок»? А ка­лек­тыў ці­ка­вы: у іх ба­га­тыя кас­цю­мы, 10 га­доў ужо вы­сту­па­юць. Кі­раў­нік ан­самб­ля мне по­тым на­пі­саў: «вы­ба­чай­це, што мы ня­пра­віль­на пе­ра­кла­лі сло­ва». А як яны маг­лі пра­віль­на пе­ра­клас­ці, ка­лі не ве­да­юць бе­ла­рус­кай мо­вы? — пра­цяг­вае кам­па­зі­тар.

Ён здзіў­ля­ец­ца, ка­лі су­раз­моў­цы не мо­гуць ус­пом­ніць наз­вы ін­шых яго пе­сень. На­прык­лад, «Будзь зда­ро­вы, гас­па­дар» — так­са­ма вя­до­мая. Ка­лі Якаў На­ву­мен­ка, яко­га, на жаль, так­са­ма ўжо ня­ма з на­мі, вы­ка­наў упер­шы­ню гэ­тую пес­ню на «Да­жын­ках», яна ад­ра­зу ста­ла па­пу­ляр­най.

— А ўсе ўспа­мі­на­юць ме­на­ві­та «па­са­шок». Ёсць у мя­не не ад­на пес­ня на за­столь­ную тэ­му... Вам па­да­ба­ец­ца та­кое? Гэ­та трэ­ба? Або лепш тое, што Стас Мі­хай­лаў спя­вае? — пы­та­ец­ца ён у мя­не.

Аляк­сандр Ба­лот­нік, да­рэ­чы, аў­тар са­мых роз­ных па жан­ру пе­сень: лі­рыч­ных, аб­ра­да­вых. Ад­на з пе­сень кам­па­зі­та­ра «Еф­ра­сін­ня» пра­гу­ча­ла пад­час ад­крыц­ця Па­ла­ца Рэс­пуб­лі­кі, чым ён га­на­рыц­ца. Ка­лі пра­ца­ваў у эт­на­гра­фіч­най гру­пе «Жы­ві­ца», збі­раў ад­па­вед­ны «ма­тэ­ры­ял» — па вёс­ках, ху­та­рах, апра­цоў­ваў пес­ні на­шых прод­каў.

Міф пра Аме­ры­ку —
ад Га­лі­ву­да

— Ка­лі хо­ча­це за­пы­таць пра эміг­ра­цыю, ка­лі лас­ка, да мя­не звяр­тай­це­ся. З'е­хаў я ў ЗША ў 1998 го­дзе. Па­мя­таю, скла­да­ны той год быў. Нам з жон­кай зда­ва­ла­ся, што трэ­ба ехаць з Бе­ла­ру­сі. Тым больш я ў Шта­тах ра­ней на гаст­ро­лях вы­сту­паў, і пры­ма­лі маю твор­часць вель­мі доб­ра. Мая жон­ка на­стой­ва­ла, каб па­ехаў. Так і зра­біў, а по­тым па­клі­каў сям'ю да ся­бе. Гэ­та бы­ло ня­пра­віль­на. Але я вель­мі ца­ню той до­свед, які мне да­ла эміг­ра­цыя. Я ве­даю, што та­кое Брай­тан, дзе чуў ад зна­ё­мых, так­са­ма эміг­ран­таў: «Са­ня, пры­ві­тан­не!» І ве­даю, што та­кое рэ­ста­ран «Адэ­са». Я жыў на 6-м Брай­та­не , а на 4-ы ва­дзіў дзі­ця — у са­док. Жыў спа­чат­ку ў Нью-Ёр­ку, а пе­рад вяр­тан­нем у Бе­ла­русь — у Фі­ла­дэль­фіі. Я, пе­рад тым як з'е­хаў за мя­жу, па­бы­ваў у мно­гіх кра­і­нах. У ня­мец­кім га­рад­ку вы­пад­ко­ва су­стрэў­ся і га­ва­рыў са зна­ё­мы­мі, якія ву­чы­лі­ся ў Бе­ла­рус­кай дзяр­жаў­най кан­сер­ва­то­рыі. Па­мя­таю, мне ка­за­лі, што эміг­ра­цыя — гэ­та сур'­ёз­нае вы­пра­ба­ван­не. Слу­хаў ад­на­го, дру­го­га і ду­маў, што, на­пэў­на, дрэн­ны ты скры­пач, ка­лі на ву­лі­цы вы­сту­па­еш... А по­тым і ў мя­не та­кое бы­ло. Па­мя­таю, у Аме­ры­цы ра­зам з сяб­рам да­вя­ло­ся іг­раць на ву­лі­цы: я — на ба­я­не, а ён — на скрып­цы. Ра­бі­лі гэ­та, каб бы­ло на што па­ес­ці. Па­ды­хо­дзі­лі роз­ныя лю­дзі. Слу­ха­лі і хва­лі­лі, ка­за­лі, што доб­ра іг­ра­ем, і гро­шы нам кла­лі, — рас­каз­вае Аляк­сандр Пят­ро­віч.

Па­вод­ле яго слоў, сла­ву­тая «аме­ры­кан­ская ма­ра» ўзнік­ла дзя­ку­ю­чы Га­лі­ву­ду.

— Так, у ад­ным з ін­тэр­в'ю я ска­заў, што ледзь у Аме­ры­цы не здох. Не, не бы­ло ў мя­не ні­я­кай моц­най хва­ро­бы. Прос­та ёсць ней­кі пад­ман у аме­ры­кан­скай ма­ры. Што гэ­та за ма­ра, ба­дай, усім вя­до­ма. І ў мя­не так­са­ма та­кое бы­ло. Па­мя­таю, пры­ехаў, ся­джу ў ну­ма­ры і ду­маю: ну вось, у мя­не ўсё доб­ра, я ўжо сю­ды пры­ехаў, за­ма­ца­ваў­ся. Але жыц­цё — скла­да­ная рэч... У мя­не дач­ка ў Аме­ры­цы і сён­ня жы­ве. Яна пры­еха­ла ту­ды, ка­лі ёй не бы­ло і ча­ты­рох га­доў. Тэ­ма пра дач­ку — ба­лю­чая, та­му што я не ба­чу яе. Ка­лі яе ма­ма, мая жон­ка, па­мер­ла ў Аме­ры­цы, дач­ка ад­ра­зу ста­ла за­над­та да­рос­лай — у 12 га­доў. Ма­ма яе пай­шла з жыц­ця, а мя­не та­ды не бы­ло по­бач, бо жы­лі мы ў роз­ных шта­тах, — з бо­лем рас­каз­вае кам­па­зі­тар.

Ён пры­знаў­ся, што мае тра­іх дзя­цей — ад трох жан­чын.

Ча­му вяр­нуў­ся ў Бе­ла­русь? Як га­во­рыць кам­па­зі­тар, гэ­та ўжо зу­сім ін­шая тэ­ма. Ска­заў, што пас­ля ЗША пра­він­цый­ны бе­ла­рус­кі га­ра­док Ле­пель для яго — маг­чы­масць жыць на ма­лой ра­дзі­ме, дзе хо­чац­ца па­мер­ці.

Што ты­чыц­ца твор­час­ці, ён не ра­зу­мее тых, хто вы­хо­дзіць на сцэ­ну, не ма­ю­чы го­ла­су. Пад­час свай­го соль­на­га кан­цэр­та ў Ві­цеб­скай фі­лар­мо­ніі, які ад­бу­дзец­ца 22 кра­са­ві­ка, абя­цае пры­ем­на здзі­віць пуб­лі­ку но­вы­мі шля­ге­ра­мі і са­праўд­ным ва­ка­лам. Вы­ка­нае не толь­кі свае пес­ні, але і хі­ты Глад­ко­ва і Ка­рыз­ны, за­меж­ныя па­пу­ляр­ныя пес­ні.

Да­рэ­чы, кам­па­зі­тар не ра­зу­мее, ча­му ў Ві­цеб­ску, «аб­лас­ной ста­лі­цы», як ка­заў Марк Фрад­кін, сла­ву­ты яго ўра­джэ­нец Ві­цеб­ска, рэд­ка мож­на па­чуць бе­ла­рус­кую мо­ву. Аў­тар шля­ге­ра з за­да­валь­нен­нем пе­ра­хо­дзіць на бе­ла­рус­кую мо­ву, ка­лі су­раз­моў­ца бе­ла­рус­ка­моў­ны. Тлу­ма­чыць гэ­та тым, што, на­прык­лад, паэ­ты, з які­мі ён су­пра­цоў­ні­чае, раз­маў­ля­юць толь­кі па-бе­ла­рус­ку. Але і на анг­лій­скай мо­ве ён бу­дзе ра­ды па­гу­та­рыць — бы­ло б з кім.

Аляк­сандр ПУК­ШАН­СКІ