Мастацкія ідэі ў перыядах хакея, альбо Як спорт уплывае на мастацтва?

Як са­бе хо­ча­це, а гэ­ты шанц не­аб­ход­на бы­ло вы­ка­рыс­таць: не трэ­ба ні­ку­ды ехаць, каб па­ка­заць сваё мас­тац­тва ін­шым, па­тэн­цый­ныя гле­да­чы са­мі едуць да нас. І ка­лі ёсць маг­чы­масць на­ве­даць ней­кую кра­і­ну (мо­жа быць, упер­шы­ню), то пра яе хо­чац­ца зра­зу­мець больш, і доб­ра, каб «не ады­хо­дзя­чы ад ка­сы» над­та да­лё­ка. Вя­до­ма, на­вед­ні­кі чэм­пі­я­на­ту све­ту па ха­кеі бу­дуць «ту­са­вац­ца» най­перш ка­ля спар­тыў­ных аб'­ек­таў. Але ж за­хо­чац­ца і ў го­рад вый­сці. Тым больш гэ­ты го­рад — ста­лі­ца кра­і­ны. Не толь­кі спар­тыў­ная. Але і твор­чая, мас­тац­кая.

Мас­тац­кі воб­раз кра­і­ны па­він­ны ўва­со­біць пра­ек­ты, пры­мер­ка­ва­ныя да чэм­пі­я­на­ту све­ту па ха­кеі. На­прык­лад, вы­ста­ва су­час­на­га вы­яў­лен­ча­га мас­тац­тва «Avant-gARTe. Ад квад­ра­та да аб'­ек­та», якая ад­кры­ец­ца 21 кра­са­ві­ка і пра­цяг­нец­ца да 10 чэр­ве­ня. Ка­лі мы за­ці­каў­ле­ны ў тым, каб па­зі­цы­я­на­ваць Бе­ла­русь як кра­і­ну, якая мае сваё мес­ца не толь­кі на кар­це све­ту, але і ў роз­ных перс­пек­тыў­ных га­лі­нах, то без су­час­на­га мас­тац­тва тут ні­як не абы­сці­ся. Без яго — прос­та ні­ку­ды. Уз­га­дай­ма, як ра­сі­я­не ска­рыс­та­лі воб­ра­зы Мар­ка Ша­га­ла пад­час Алім­пі­я­ды. Куль­ту­ра і спорт — тыя з'я­вы, па якіх кра­і­ну па­зна­юць най­перш.

Та­му і мэ­та пра­ек­та — па­ка­заць твор­чыя на­быт­кі і по­шу­кі су­час­ных бе­ла­рус­кіх мас­та­коў у кан­тэкс­це най­больш яр­кіх да­сяг­нен­няў мас­тац­тва ХХ ста­год­дзя, якое на­ра­дзі­ла роз­ныя мас­тац­кія сты­лі, абу­джа­ла да экс­пе­ры­мен­таў. І на­шых аў­та­раў. Што і трэ­ба па­ка­заць.

Ка­лі лас­ка: мас­тац­тва ад аван­гар­ду 1910–1990‑х га­доў да на­шых дзён. Ад та­го ж Мар­ка Ша­га­ла, Аляк­санд­ра Ахо­ла-Ва­ло, Над­зеі Ха­да­се­віч-Ле­жэ і ін­шых… Не­ка­то­рыя тво­ры ўзя­ты з ка­лек­цыі На­цы­я­наль­на­га мас­тац­ка­га му­зея Бе­ла­ру­сі, Ві­цеб­ска­га цэнт­ра су­час­на­га мас­тац­тва, Му­зея су­час­на­га вы­яў­лен­ча­га мас­тац­тва Бе­ла­ру­сі, з пры­ват­ных ка­лек­цый. Але з‑за та­го, што хо­чац­ца па­ка­заць як ма­га больш, вы­ста­вач­ны пра­ект па­дзя­лі­лі на тры част­кі.

Да гіс­то­рыі мас­тац­тва звер­не экс­па­зі­цыя «Сто га­доў бе­ла­рус­ка­га аван­гар­ду», пад­рых­та­ва­ная Му­зе­ем су­час­на­га вы­яў­лен­ча­га мас­тац­тва. Яго за­да­ча — прад­ста­віць ХХ ста­год­дзе ў мас­тац­кіх ідэ­ях.

Гэ­ты ж му­зей спры­чы­ніў­ся да ар­га­ні­за­цыі пра­ек­та «Мас­так і го­рад. BelART.by», які бу­дзе ар­га­ні­за­ва­ны на ад­кры­тай пля­цоў­цы на пло­шчы Яку­ба Ко­ла­са. Па­доб­ныя пра­ек­ты вя­до­мыя ай­чын­ным гле­да­чам (прад­стаў­ля­лі­ся рэ­пра­дук­цыі тво­раў Ша­га­ла і Ма­ле­ві­ча). Але на гэ­ты раз ёсць маг­чы­масць уя­віць най­больш ці­ка­выя тво­ры роз­ных аў­та­раў з ка­лек­цыі Му­зея су­час­на­га вы­яў­лен­ча­га мас­тац­тва Бе­ла­ру­сі. Уся­го бу­дзе 32 рэ­пра­дук­цыі 16 мас­та­коў. Ад­мет­на, што гэ­та пра­ект у пер­шую чар­гу асвет­ны: ля рэ­пра­дук­цый змя­шча­ец­ца ін­фар­ма­цыя пра твор і мас­та­ка на трох мо­вах — бе­ла­рус­кай, рус­кай і анг­лій­скай.

У На­цы­я­наль­ным вы­ста­вач­ным цэнт­ры «Бел­Экс­па» (што на пра­спек­це Пе­ра­мож­цаў) раз­мес­ціц­ца ўлас­на пра­ект «Avant-gARTe. Ад квад­ра­та да аб'­ек­та». Вось дзе ба­гац­це су­час­ных ідэй і фор­маў, вя­до­ма, тое, што ёсць і раз­ві­ва­ец­ца ў Бе­ла­ру­сі і дзя­ку­ю­чы ай­чын­ным су­час­ным твор­цам, якія ак­тыў­на прад­стаў­ля­юць сваё (а гэ­та зна­чыць і на­ша!) мас­тац­тва ў ін­шых кра­і­нах.

Пра­ект па­дзе­ле­ны на 9 тэ­ма­тыч­ных раз­дзе­лаў. Вя­до­ма, і тэ­ма «Чор­на­га квад­ра­та» па­він­на быць рас­кры­та, але ў ін­тэр­прэ­та­цы­ях аў­та­раў ужо ХХІ ста­год­дзя (пра што па­кла­па­ці­лі­ся Мі­ха­іл Шы­каў у ін­ста­ля­цыі «Люс­тэр­ка» і Кан­стан­цін Ва­шчан­ка ў ін­ста­ля­цыі «Куб»). «Тра­ды­цыі і на­ва­цыі» — част­ка, дзе прад­стаў­ле­ны тво­ры, вы­ка­на­ныя з да­па­мо­гай тра­ды­цый­ных срод­каў і тэх­нік. Тво­ры вы­ха­ван­цаў Бе­ла­рус­кай ака­дэ­міі мас­тац­тваў і чле­наў Са­ю­за мас­та­коў, а так­са­ма ма­ла­дых твор­цаў Бе­ла­ру­сі. Мас­та­кі, якія пра­цу­юць у рэ­гі­ё­нах, прад­стаў­ле­ны так­са­ма: усё ж та­кі на­ша кра­і­на не­ма­лень­кая. Асоб­ныя раз­дзе­лы пры­све­ча­ны фа­та­гра­фіі і но­вым тэх­на­ло­гі­ям у мас­тац­тве. Бу­дзе част­ка з тво­ра­мі, якія па­каз­ва­лі­ся на між­на­род­ных вы­ста­вах: на­прык­лад, «Тай­ная вя­чэ­ра» Ар­ту­ра Клі­на­ва і пра­ект «Дэ­ка­ды­роў­ка. Ар­хе­тып Адэ­кват­на­га ча­су» Кан­стан­ці­на Се­лі­ха­на­ва і Анд­рэя Шчу­кі­на.

Жы­ва­піс, гра­фі­ка, скульп­ту­ра, ін­ста­ля­цыя, пра­сто­ра­выя арт-аб'­ек­ты і су­час­ны ві­дэа-арт… Як жа ва ўсім гэ­тым ра­за­брац­ца і зра­зу­мець: ча­му гэ­та зроб­ле­на ме­на­ві­та так? У гэ­тым да­па­мо­гуць спе­цы­я­ліс­ты — мас­тацт­ва­знаў­цы і куль­ту­ро­ла­гі, якія за­бяс­пе­чаць су­пра­ва­джэн­не вы­ста­вы лек­цы­я­мі і тлу­ма­чэн­ня­мі.

Вось ме­на­ві­та та­му ў пер­шую чар­гу вы­ста­вач­ны пра­ект гэ­ты важ­ны не столь­кі для за­меж­ных ама­та­раў спор­ту, коль­кі для ай­чын­ных ці­каў­ных жы­ха­роў, якім хо­чац­ца ра­зу­мець сваю ўлас­ную кра­і­ну лепш і больш яе лю­біць не толь­кі та­му, што ў ёй сён­ня шмат ува­гі на­да­юць спор­ту. Да­лі­бог, ёсць за што лю­біць. Ёсць кім за­хап­ляц­ца. І яшчэ важ­ны мо­мант — чэм­пі­я­нат мі­не, а мас­тац­тва за­ста­нец­ца: доб­ра, што пра­ект доў­га­тэр­мі­но­вы.

Ла­ры­са ЦІ­МО­ШЫК