Пуцявінамі Песняра

Апублікавана ў газеце "Літаратура і мастацтва" 11.04.14 г.

___________________________________________________________________________

Адзін з асноўных кірункаў дзейнасці супрацоўнікаў Коласавага дома — папулярызацыя спадчыны Якуба Коласа. Мэта перасоўных выставак — паказаць сувязь класіка з пэўным рэгіёнам ці мясцінай.

Дзякуючы арганізацыі гэтых экспазіцый летась да творчасці Песняра далучыліся жыхары Лепельшчыны. А цяпер у Светлагорскім гісторыка-краязнаўчым музеі працуе выстаўка “Пуцявінамі Якуба Коласа” з фондаў Дзяржаўнага літаратурна-мемарыяльнага музея Якуба Коласа. У экспазіцыі прадстаўлены матэрыялы, якія ілюструюць сувязь паэта з Гомельшчынай, дзе ён неаднаразова бываў падчас творчых вандровак.

Напрыканцы 1931 года, у адзін з першых прыездаў у Гомель Якуб Колас сустракаўся з калектывам Беларускага драматычнага тэатра-ІІ і чытаў артыстам сваю драму “Вайна да пабеднага канца” (з 1937 г. п’еса займела новую назву — “Вайна вайне”). Праз шэсць гадоў наведаў Гомель, каб паглядзець гэтую п’есу ў БДТ-ІІ.

Наступная сустрэча з горадам адбылася толькі ў 1944 годзе. У сакавіку тут праходзіла выязная VI сесія Вярхоўнага Савета БССР. Якуб Колас з групай дэпутатаў прыехаў у Навабеліцу. У гэты ж дзень пакінуў запіс у сваім дзённіку: “Першае спатканне з роднай зямлёй, разбуранай, апаганенай, зрабіла вялікае ўражанне, усхвалявала”. Менавіта ў Навабеліцы напісаны верш “Над Прутам”. На cесіі Якуб Колас выступае з прамовай, абіраецца намеснікам старшыні Вярхоўнага Савета БССР. Паралельна працуе над 17-м раздзелам паэмы “Адплата”.

Разам з членамі Надзвычайнай Дзяржаўнай камісіі па ўстанаўленні і расследаванні злачынстваў нямецка-фашысцкіх захопнікаў і іх памагатых наведвае былы нямецкі канцлагер “Азарычы”. Па звароце ў Маскву пад уражаннем убачанага напісаў нарыс “Лагерь смерти”, які быў надрукаваны ў газеце “Известия”. Гэта быў адзін з першых твораў, што стаяць ля вытокаў беларускай дакументалістыкі пра вайну. Ён уяўляе сабой дакументальны запіс расповедаў вязняў пра злачынствы акупантаў.

У лісце да паэтэсы Эдзі Агняцвет паэт піша: “Мілая Эдзінька!... Ад’ехаўшы кіламетраў сто, а можа і меней ад Масквы, пападаеш у зону, дзе кіпелі бітвы. Нідзе няма цэлае станцыі... У Гомелі амаль ніводнага цэлага будынка не засталося. Захаваліся вуліцы на ўскрайку горада, дзе стаяць драўляныя домікі. Гомель — гэта труп горада: руіны, кучы друзу, бітай цэглы, гарэлага жалеза”. І там жа: “У дзень майго прыезду ў Новабеліцу была ясная пагода. Калі я пабачыў родныя беларускія землі і лясы, дык мяне ахапіла пачуццё, што мне захацелася плакаць”.

Сувязі з гэтым краем і людзьмі не парываліся. Сведчаннем таму — шматлікія лісты ад жыхароў Гомельшчыны да паэта з нагоды самых разнастайных грамадскіх і жыццёвых праблем. Калі Якуба Коласа не стала, адна з першых спачувальных тэлеграм прыйшла менавіта з Гомеля.

Яўгенія МЯТЛУШКА

Фрагмент выстаўкі “Пуцявінамі Якуба Коласа”.