Модны S.Nіkas

Вы­ста­ву су­свет­на вя­до­ма­га мас­та­ка ў Мін­ску на­ве­да­ла больш за 10 ты­сяч ча­ла­век

Ні­кас Саф­ро­наў... Гэ­тае імя ве­да­юць больш, чым кар­ці­ны мас­та­ка. Ён пры­мае ўдзел
у тэ­ле­ві­зій­ных шоу, ча­сам яго мож­на ба­чыць у на­ві­нах свец­кай хро­ні­кі. Мо­жа, гэ­тым і вы­клі­ка­ны та­кі вя­лі­кі ажы­я­таж ва­кол ра­бот, пры­ве­зе­ных у Мінск?

Сён­ня яго мож­на лі­чыць са­мым па­пу­ляр­ным ра­сій­скім мас­та­ком (на­ват ка­лі і не са­мым та­ле­на­ві­тым). Не толь­кі рус­кія зна­ка­мі­тас­ці і біз­нес­ме­ны за­маў­ля­юць у яго свае парт­рэ­ты. Саф­ро­наў пі­саў і «зо­рак» Га­лі­ву­да: Ма­дон­ну, Мі­ка Джа­ге­ра, Джо­ні Дэ­па, Уіль­я­ма Дэ­фо, Клін­та Іст­ву­да і мно­гіх ін­шых. Яго пэнд­злем бы­ла ство­ра­на кар­ці­на пад наз­вай «Ула­дзі­мір Пу­цін: по­гляд у мі­ну­лае, су­час­насць, бу­ду­чы­ню». Зра­біў мас­так і парт­рэт Аляк­санд­ра Лу­ка­шэн­кі (хоць той яму і не па­зі­ра­ваў). На ім кі­раў­нік бе­ла­рус­кай дзяр­жа­вы паў­стае пе­рад на­мі ў кас­цю­ме эпо­хі Фран­цыс­ка Ска­ры­ны. Парт­рэт па­до­ра­ны Прэ­зі­дэн­ту, та­му ўба­чыць ра­бо­ту на вы­ста­ве не атры­ма­ец­ца.

У мас­та­ка за­мо­віць свой парт­рэт мо­жа кож­ны, ка­му аса­біс­ты бюд­жэт да­зва­ляе та­кую рас­ко­шу, бо гэ­тае за­да­валь­нен­не до­сыць да­ра­гое. Бе­ла­ру­сам парт­рэт абы­дзец­ца пры­клад­на ў 10 ты­сяч еў­ра (у роз­ных кра­і­нах мас­так пры­зна­чае свае цэ­ны; ве­ра­год­на, нам іс­тот­ная зніж­ка, у па­раў­на­нні, на­прык­лад, з Аме­ры­кай). Лю­бую з экс­па­ну­е­мых кар­цін мож­на на­быць. Ка­лі па­куп­нік кан­чат­ко­ва вы­зна­ча­ец­ца з жа­дан­нем зай­мець кан­крэт­ную ра­бо­ту, яму трэ­ба на­пра­мую тэ­ле­фа­на­ваць аў­та­ру і да­мо­віц­ца на­конт кош­ту.

Мож­на ска­заць, што Ні­кас Саф­ро­наў уз­на­віў жанр па­рад­на­га парт­рэ­та ў су­час­ных рэа­лі­ях. Зна­ка­мі­тас­ці і біз­нес­ме­ны па­зі­ру­юць яму так, як ра­бі­лі гэ­та ка­лісь­ці ма­нар­хі і ін­шая знаць. Ён да­паў­няе іх воб­ра­зы шы­коў­ны­мі кас­цю­ма­мі мі­ну­лых эпох.

У здоль­нас­цях доб­ра­га парт­рэ­тыс­та Саф­ро­на­ву не ад­мо­віш. Во­чы лю­дзей са­праў­ды ўда­юц­ца яму вель­мі доб­ра. Як і тва­ры — кож­ны з іх вы­раз­на ад­люст­роў­вае эмо­цыі ча­ла­ве­ка, яго ха­рак­тар. На­прык­лад парт­рэт «Мая Плі­сец­кая. Ба­лет — гэ­та жыц­цё» з'яў­ля­ец­ца ўлю­бё­най пра­цай на­вед­валь­ні­каў вы­ста­вы. Усе з за­да­валь­нен­нем з ёй фа­та­гра­фу­юц­ца. На парт­рэ­це твар зна­ка­мі­тай ба­ле­ры­ны на­ма­ля­ва­ны быц­цам у твор­чым над­ры­ве, у імк­нен­ні да вяр­шы­ні свай­го май­стэр­ства. Тое ж га­во­раць і на­пру­жа­ныя, на­поў­не­ныя скан­цэнт­ра­ва­най пал­кас­цю во­чы.

Ад­нак доб­ра ўда­юц­ца мас­та­ку парт­рэ­ты не толь­кі лю­дзей, але і... ка­тоў і са­бак. Во­чы на мор­дах жы­вёл, пры­ма­ца­ва­ных да ча­ла­ве­чых це­лаў, па за­дум­цы, вы­ра­жа­юць стан ду­шы. Зра­зу­мець яго да­па­ма­га­юць под­пі­сы — на­прык­лад, «Пе­рад ад­праў­кай ліс­та ка­ха­най», «Роз­дум пе­рад на­пі­сан­нем ме­му­а­раў». На абод­вух — тыя ж па­рад­ныя парт­рэ­ты, зграб­ныя по­ста­ці ў кас­цю­мах эпо­хі Ад­ра­джэн­ня і са­ба­чыя мор­ды, што вы­ла­зяць з пыш­ных каў­ня­роў. Тое ж мож­на ска­заць і пра се­рыю «Жан­чы­ны-кош­кі», дзе да­мы апра­ну­ты так, быц­цам вось-вось ад­пра­вяц­ца на баль. Але ня­ўжо для та­го, каб па­ка­заць, чым жан­чы­на па­доб­на на кош­ку, трэ­ба «пры­ма­цоў­ваць» ёй ка­ці­ную га­ла­ву?..

Ёсць так­са­ма лю­дзі з га­дзін­ні­ка­мі за­мест тва­раў. Га­дзін­ні­кі ля­жаць і ля­цяць по­бач. У гэ­тым са­праў­ды ба­чыц­ца вя­лі­кая ме­та­фа­ра на­ша­га ча­су, ка­лі ўсё за­пла­на­ва­на і рас­пі­са­на на­пе­рад, ка­лі ні­хто не мо­жа да­зво­ліць са­бе вы­біц­ца з гра­фі­ка, каб не вы­па­сці са свай­го ко­ла не­ад­клад­ных спраў... Лю­дзі на­ма­ля­ва­ны і з бу­ке­та­мі за­мест га­лоў. Што гэ­та, бу­ке­ты ду­мак і мар, якія мо­гуць за­вяць, як квет­кі?

Да­рэ­чы, рас­па­чы­на­ец­ца вы­ста­ва се­ры­яй ра­бот на тэ­му Алім­пі­я­ды-2014 у Со­чы. Кож­ны са звя­роў-сім­ва­лаў гуль­ні сты­лі­за­ва­ны пад снеж­ныя схі­лы і го­ры. За адзін толь­кі 2013 год мас­так на­ма­ля­ваў іх ні мно­га ні ма­ла — 8 па­лот­наў.

Ад­на з улю­бё­ных тэм мас­та­ка — за­мкі. Яны на­ма­ля­ва­ны на роз­ных кар­ці­нах і ў роз­ных ва­ры­я­цы­ях. Дзесь­ці за­мак ста­іць на ўзбя­рэж­жы ва­да­ёма, пірс, які вя­дзе да ва­ды — гэ­та кла­ві­шы ра­я­ля, а з дзвя­рэй у па­вет­ра ўзды­ма­ец­ца нот­ны ра­док. Ёсць ра­бо­та пад наз­вай «Та­ям­ні­ца зам­ка ад­ной лю­боў­най гіс­то­рыі», дзе по­бач з ма­гут­ны­мі сце­на­мі ў лод­цы пры свят­ле ме­ся­ца гой­да­юц­ца два га­луб­кі — і гэ­та так­са­ма вы­гля­дае ме­та­фа­рыч­на. А на ра­бо­це з таб­ліч­кай «Сям'я на фо­не зам­ка і гар­гу­ляў» у дзвюх ма­ле­неч­кіх по­ста­цях па­зна­юц­ца Ала Пу­га­чо­ва і Мак­сім Гал­кін.

Ёсць ад­на ра­бо­та, якая, на мой по­гляд, ад­люст­роў­вае ўнут­ра­ны свет са­мо­га мас­та­ка, — «У по­шу­ках сэн­су жыц­ця ў без­да­ні ду­мак». На ёй ча­ла­век з кій­ком, а пе­рад ім — бяс­край­няя пус­ты­ня, на якой трап­ля­юц­ца бар­ха­ны-тва­ры, кан­ца ёй не бач­на. Мож­на ўя­віць, што і сам мас­так так кро­чыць, не спа­дзе­ю­чы­ся знай­сці ад­ка­зу на свае пы­тан­ні; і тое, што яму трап­ля­ец­ца, — гэ­та дум­кі шмат­лі­кіх лю­дзей; яны зні­ка­юць — і зноў пус­ты­ня...

Па­ду­маў­шы, за што лю­дзі пла­цяць Ні­ка­су Саф­ро­на­ву та­кія вя­ліз­ныя гро­шы, ад­каз мож­на знай­сці. За фан­та­зію і за яго ідэі. Лю­дзі ста­мі­лі­ся ад звы­чай­нас­ці і паў­ся­дзён­нас­ці. А пра­цы Ні­ка­са — гэ­та ча­роў­ны свет, пра­сто­ра для ўяў­лен­ня. У ім ці­ка­ва па­блу­каць, па­раз­гад­ваць воб­ра­зы. Але, па­да­ец­ца, гэ­та як нар­ко­тык: нель­га зло­ўжы­ваць, імк­ну­чы­ся пе­ра­жыць звыш­на­ту­раль­ныя ад­чу­ван­ні, бо іс­нуе ры­зы­ка за­стац­ца там на­заў­сё­ды. У рэ­аль­нас­ці ж та­ко­га не бы­вае.

Ка­лі па­гар­таць кні­гу вод­гу­каў, то до­пі­сы на­вед­валь­ні­каў у ёй дыя­мет­раль­на­га су­праць­лег­лыя: «ад хва­леб­ных, да зні­шчаль­ных», як аха­рак­та­ры­за­ва­ла іх су­пра­цоў­ні­ца му­зея. Хтось­ці дзя­куе мас­та­ку за тое, што да­па­мог пе­ра­не­сці­ся ў ін­шы свет, абу­дзіў уяў­лен­не, па­кі­нуў ад­чу­ван­не ра­дас­ці. Ін­шыя ж пі­шуць пры­клад­на так: «Вы на­ву­чы­лі­ся пад­ман­ваць лю­дзей і за­раб­ляць гро­шы. Але мас­тац­тва вам не пад­ма­нуць!»

S.Nіkas — так пад­піс­вае свае ра­бо­ты мас­так, са­праўд­нае імя яко­га Мі­ка­лай Саф­ро­наў. Па­хо­дзіць ён, да­рэ­чы, з сям'і спад­чын­ных пра­ва­слаў­ных свя­та­роў, на свае гро­шы па­бу­да­ваў царк­ву. Ён з'яў­ля­ец­ца ку­ра­та­рам і спон­са­рам дзвюх школ, якія но­сяць яго імя (пры­жыц­цё­ва).

Ні­кас лі­чыць, што яго кар­ці­ны пя­рой­дуць у веч­насць, а зна­чыць, і ён так­са­ма. Ха­ця мас­тац­кую вар­тасць ра­бот Саф­ро­на­ва ў вы­мя­рэн­ні веч­нас­ці і са­праўд­на­га жы­ва­пі­су мож­на па­ста­віць пад су­мнен­не. Бяс­спрэч­на толь­кі тое, што сваё мес­ца ён знай­шоў у на­шым ча­се.

Мас­так спра­буе вы­гля­даць сціп­лым, ад­нак у ві­дэа­філь­ме, які кру­цяць на вы­ста­ве ў га­ле­рэі імя Са­віц­ка­га, ён па­ста­ян­на ста­іць у аб­дым­ку з га­лі­вуд­скі­мі «зор­ка­мі». Ка­лі спы­ня­ец­ца му­зыч­нае су­пра­ва­джэн­не, ён ад­ра­зу па­чы­нае пе­ра­ліч­ваць ім­ёны: Мі­ке­лан­джэ­ла, Ле­а­нар­да да Він­чы, Ру­бенс, Эль Грэ­ка. Ты між­воль­на па­чы­на­еш ве­рыць і ста­віць яго ў адзін рад з гэ­ты­мі ве­ліч­ны­мі асо­ба­мі. Ад­нак, ады­шоў­шы ўбок і па­гля­дзеў­шы на прос­тыя па жы­ва­піс­ным вы­ка­нан­ні кар­ці­ны, ду­ма­еш, што гэ­та не зу­сім так.

Мас­тац­тва Ні­ка­са Саф­ро­на­ва мо­жа шмат даць уяў­лен­ню, фан­та­зіі, дум­кам. Яно мо­жа за­да­во­ліць эга та­го, хто на­бу­дзе яго кар­ці­ну. Ад­нак што дае гэ­тая твор­часць ду­шы?..

Ні­на ШЧАР­БА­ЧЭ­ВІЧ