«Усё на све­це вы­пад­ко­ва»

«Усё на све­це вы­пад­ко­ва», — на­пі­саў не­ка­лі Ва­сіль Са­хар­чук у ад­ным са сва­іх вер­шаў, які стаў па­пу­ляр­най пес­няй. Што ж, са­праў­ды, ка­лі не ўсё, то вель­мі мно­гае. Але ме­на­ві­та яго Вя­лі­касць вы­па­дак ня­рэд­ка кру­та мя­няе наш лёс і ня­бач­ны­мі ніт­ка­мі звяз­вае тых, хто не тое што не зна­ё­мы па­між са­бой, але і раз­дзе­ле­ны сот­ня­мі, ты­ся­ча­мі кі­ла­мет­раў. У зна­ка­мі­та­га рус­ка­га паэ­та Юрыя Куз­ня­цо­ва, у тым лі­ку, і пра гэ­та ёсць верш «Му­ха», якая «на спящей ца­рев­не спа­ла» ды «из ра­ны от­цов­ской пила», які мне пры­га­даў­ся, ка­лі я чы­таў апа­вя­дан­не Ге­на­дзя Аў­ла­сен­кі «Аса». Зда­ва­ла­ся б, як маг­лі ўзнік­нуць та­кія па­ра­ле­лі: паэ­зія і про­за, Куз­ня­цоў і Аў­ла­сен­ка? Але ж — «усё на све­це вы­пад­ко­ва».

Алесь Ба­дак.

­Чла­век ся­дзеў за пісь­мо­вым ста­лом і ля­ні­ва па­зі­раў, як ад­чай­на б'ец­ца аб шкло вя­лі­кая жоў­тая аса, мар­на спра­бу­ю­чы знай­сці вый­сце. Рас­чы­не­ная фра­муж­ка, праз якую, да­рэ­чы, аса і змаг­ла па­тра­піць у цес­ны гэ­ты па­кой­чык, зна­хо­дзі­ла­ся зу­сім по­бач, але аса аб гэ­тым на­ват не зда­гад­ва­ла­ся. І з упарт­асцю, вар­тай леп­ша­га пры­мя­нен­ня, зноў­ку і зноў­ку пра­цяг­ва­ла сту­кац­ца ў праз­рыс­тае шкло, ад­чай­на імк­ну­чы­ся вы­рвац­ца на во­лю...

Ча­ла­век, які ся­дзеў за ста­лом, так­са­ма ма­рыў аб во­лі, ма­рыў аб яс­ным жні­вень­скім поўд­ні, што так ве­се­ла і за­ман­лі­ва па­на­ваў за акном. Там бы­ло сён­ня да­во­лі шмат­люд­на, і асаб­лі­ва шмат бы­ло ў вір­лі­вым гэ­тым люд­скім на­тоў­пе ма­ла­дых за­га­рэ­лых дзяў­чат у ка­рот­кіх лёг­кіх спад­ніч­ках. І як доб­ра бы­ло б іс­ці за­раз по­бач з ад­ной з іх і вес­ці пры­ем­ную ня­спеш­ную гу­тар­ку...

Ці ха­ця б прос­та пя­шчот­на тры­маць за ру­ку...

А за­мест гэ­та­га ча­ла­ве­ку пры­хо­дзі­ла­ся ся­дзець за бруд­ным аб­шар­па­ным ста­лом і ра­біць ні­ко­му не па­трэб­ныя раз­лі­кі. І так з дня ў дзень: пры­хо­дзіць сю­ды кож­ную ра­ні­цу, уклю­чаць кам­п'ю­тар, вы­цяг­ваць з шуф­ляд­кі руч­ку і чар­го­вы стос па­пе­ры... і лі­чыць, лі­чыць, лі­чыць...

І доб­ра ве­даць, што ўсе сён­няш­нія пад­лі­кі не па­зба­вяць ця­бе ад гэт­ка­га ж ня­ўдзяч­на­га і за­нуд­лі­ва­га заўт­раш­ня­га тлу­му...

А аса ўсё бі­ла­ся і бі­ла­ся аб шкло, ні­як не жа­да­ю­чы змі­рыц­ца з тым, з чым сам ча­ла­век даў­но ўжо змі­рыў­ся...

«За­біць яе, ці што?» — між­во­лі па­ду­ма­ла­ся яму.

У па­кой­чы­ку бы­ло так млос­на і за­душ­лі­ва, што на­ват уста­ваць не ха­це­ла­ся. Але ча­ла­век усё ж уз­ня­ўся, па­ды­шоў да акна і ней­кі час моўч­кі на­зі­раў за асой.

«Ці ўсё ж вы­пус­ціць?»

Апош­няя дум­ка пе­ра­маг­ла, і ча­ла­век, вы­цяг­нуў­шы з кі­шэ­ні на­соў­ку, па­воль­на пад­нёс яе да асы, якая ў ад­каз гуч­на і па­гроз­лі­ва за­гу­дзе­ла і ста­ла біц­ца аб шы­бу яшчэ мац­ней.

— Ці­шэй ты, дур­ні­ца! — пра­мар­мы­таў ча­ла­век, асця­рож­на за­ціс­ка­ю­чы асу ў на­соў­ку. — Я ж та­бе да­па­маг­чы ха­чу!

Строй­ная за­га­рэ­лая дзяў­чы­на спы­ні­ла­ся рап­там як­раз на­су­праць акна, ажыў­ле­на раз­маў­ля­ю­чы с кімсь­ці па ма­біль­ні­ку. У яе бы­ла да­во­лі не­звы­чай­ная пры­чос­ка: ва­ла­сы стра­ка­тай, чор­на-зя­лё­на-фі­я­ле­та­вай афар­боў­кі, за­бра­ныя да та­го ж звер­ху ў ней­кі не­да­рэ­чны ву­зел... а па­ты­лі­ца, на­огул, са­стры­жа­ная пад нуль. Але, як ні дзіў­на, усё гэ­та дзяў­чы­не на­ват па­са­ва­ла... і ча­ла­век, тры­ма­ю­чы ў ру­цэ на­соў­ку з асой і за­быў­шы­ся пра ўсё на све­це, моўч­кі на­зі­раў за пры­га­жу­няй. По­тым яна, сха­ваў­шы тэ­ле­фон у су­мач­ку, ле­ту­цен­на ўсміх­ну­ла­ся, гле­дзя­чы ку­дысь­ці па­верх яго­най га­ла­вы, і ру­шы­ла да­лей, а ча­ла­век, на­рэш­це, ус­пом­ніў, з якой мэ­тай ён па­ды­шоў да акна.

— Да­вай, ля­ці! — ска­заў ча­ла­век асе, пад­но­ся­чы на­соў­ку да ад­чы­не­най фра­муж­кі, і, уз­дых­нуў­шы, да­даў: — Та­бе доб­ра!

По­тым ён вяр­нуў­ся да ста­ла і зноў­ку за­ня­ўся сва­і­мі ліч­ба­мі, якія раз-по­раз вы­да­ваў яму ста­ры, веч­на «за­ві­са­ю­чы» кам­п'ю­тар. Усё бы­ло, як ра­ней... і, тым не менш, усё бы­ло не­як інакш. І ма­лень­кі па­кой­чык гэ­ты ўжо не зда­ваў­ся ча­ла­ве­ку та­кім цьмя­ным і за­душ­лі­вым, ды і са­ма за­нуд­ная не­ці­ка­вая яго­ная пра­ца ні­бы­та на­бы­ла рап­там ней­кі па­та­ем­ны, за­гад­ка­вы сэнс...

І ўсё гэ­та та­му толь­кі, што ён ака­заў да­па­мо­гу ма­лень­кай жы­вой іс­то­це, а маг­чы­ма, і вы­ра­та­ваў яе ад смер­ці? Ці, хут­чэй, та­му, што пры­го­жая дзяў­чы­на ме­на­ві­та ў гэ­ты час спы­ні­ла­ся на­су­праць акна і на­ват ле­ту­цен­на ўсміх­ну­ла­ся, гле­дзя­чы ку­дысь­ці па­верх яго­най га­ла­вы?

Ад­ка­зу на гэ­тыя пы­тан­ні ча­ла­век не ве­даў. Як не ве­даў і тое, што зу­сім хут­ка, ужо заўт­раш­няй ра­ні­цай, шля­хі вы­ра­та­ва­най ім асы і пры­го­жай дзяў­чы­ны з роз­на­ка­ля­ро­вай пры­чос­кай не­ча­ка­на і страш­на пе­ра­ся­куц­ца. І дзяў­чы­на, ла­су­ю­чы­ся вя­лі­кай са­ка­ві­тай гру­шай, за­над­та поз­на ад­чуе, як штось­ці не­ча­ка­на за­ва­ру­шыц­ца ў ро­це. А по­тым бу­дзе боль, рэз­кі пра­ніз­лі­вы боль у гор­ле... а яшчэ по­тым...

Яшчэ по­тым дзяў­чы­на па­мрэ ад за­душ­ша, бо, хоць і спы­ніц­ца по­бач шмат лю­дзей, ся­род іх не зной­дзец­ца ані­ко­га, хто змог бы хоць ней­кім чы­нам ака­заць ёй да­па­мо­гу.

Геннадзь Аўласенка