Большасць дачнікаў упэўнена — вада са свайго ўчастка апрыёры не можа быць шкоднай. Але статыстыка сведчыць: самая забруджаная вада выяўлена менавіта ў сельскіх калодзежах, якія сілкуюцца грунтовымі водамі. Адбываецца гэта ў асноўным з‑за парушэння тэхналогіі будавання шахтных калодзежаў. Вада ў іх вельмі часта забруджваецца нітратамі — якія тояць у сабе вялікую небяспеку для здароўя. Трапляючы з вадой у страўнік, нітраты ператвараюцца ў таксічныя нітрыты. Яны прыводзяць да гіпаксіі (кіслароднага галадання) і анеміі, таксама могуць выклікаць рак. Піць забруджаную нітратамі ваду, есці прыгатаваную на ёй ежу — сапраўдная рызыка, асабліва для малых дзяцей і хворых на гастрыт і дыспепсію. «Даныя праверкі паказалі, што ў 25% проб з прыватных калодзежаў маюць перавышэнне нормы па нітратах у два разы, — кажа Наталля Парэчына, спецыяліст па ўстойлівым кіраванні воднымі рэсурсамі ЦЭР. — Хоць дапушчальная канцэнтрацыя складае 4 міліграмы на літр, лепей, каб іх зусім не было». Праверыць калодзежную ваду можна самастойна, звярнуўшыся ў ЦЭР па праверачныя палоскі — паслуга бясплатная. Другі варыянт: запрасіць спецыялістаў з мясцовай санстанцыі, працэдура каштуе ад 20 да 50 тысяч рублёў. Праверку лепей праводзіць у кожны сезон года, бо колькасць нітратаў будзе мяняцца ў залежнасці ад змены надвор'я.
Спецыяліст раіць: зрабіце вакол калодзежа «замок» з ушчыльненай гліны на глыбіню два метры і такую ж шырыню.
Агонь не ўсё «прымае»
Вясенняя генеральная прыборка на ўчастку часам нагадвае масленічнае вогнішча — спальваем усё лішняе, што трапляе пад руку. У ход ідуць старая мэбля, папера, гума, пластык, сінтэтыка — самыя распаўсюджаныя забруджвальнікі паветра. Узгадаем нашых продкаў — яны абагаўлялі агонь і не кідалі туды абы-што. Той жа пластык трапляючы ў агонь, выдзяляе таксічныя рэчывы. Афарбаванае дрэва і старыя газеты маюць у сваім саставе свінец, а гумавыя пакрышкі змяшчаюць канцэрагены. Тэмпературы агню недастаткова для поўнага згарання гэтых матэрыялаў, частка незгарэлых адходаў застаецца ў попеле. У вогнішчы на дачы варта спальваць арганіку: напрыклад, хворыя рэшткі раслін. Для астатніх рэчаў існуе сметніца і спецыялізаваныя пункты прыёму таго ж пластыку, паперы, старых рэчаў.
Градкі па правілах прыроды
Сухое расліннае «смецце», сабранае на ўчастку, можна скарыстаць для стварэння ўгнаення — кампосту. Інгрэдыентамі выступяць попел ад спаленых раслін, кухонныя адходы і гной. Добры кампост змяшчае ў сабе ўсе неабходныя мікраэлементы, і ў такім выпадку на ўчастку можна абысціся без «хіміі». Напрыклад, у попеле бацвіння таматаў ёсць усе неабходныя мікраэлементы для вырошчвання гэтай культуры.
«Дасканалая чысціня вашым градкам не патрэбна. Сухія рэшткі галінак, раслін, травы можна выкарыстоўваць для мульчыравання — то бок, прыроднымі «адходамі» можна закрываць глебу для яе захавання і паляпшэння», — тлумачыць Вольга Шчаглінская, спецыяліст па арганічнай сельскай гаспадарцы ўстановы «АграЭкаКультура». Перакопваць зямлю не трэба, бо карысныя мікраарганізмы выходзяць на паверхню і гінуць, а глеба становіцца безабароннай. Перакопванне патрэбна толькі пры зборы ўраджаю.
Агледзьце кусты парэчкі — частым госцем на яе пупышках бываюць кляшчы. Хворыя пупышкі неабходна зрэзаць і спаліць. Абрэзку дрэў праводзьце акуратна і без азарту — выразаючы паламаныя галінкі і тыя, што загушчаюць крону. Дачакаўшыся цёплага надвор'я, можна прымяняць біяпрэпараты для барацьбы з насякомымі-шкоднікамі, якія прачынаюцца пры цёплай тэмпературы да 12 градусаў на працягу 10 дзён.
Ці ёсць альтэрнатыва хіміі?
Пестыцыды вельмі папулярныя сярод беларускіх дачнікаў. Але мала хто з іх сапраўды цікавіцца, наколькі гэты сродак падыходзіць для градак. «Набываюць звычайна па 3–5 прэпаратаў і, асабліва не разбіраючыся, прымяняюць разам. Эфект ад падобных сумесяў бывае неверагодна шкодны, — каментуе Вольга Шчаглінская. — Прадукцыя ад прысядзібных гаспадарак, вырашчаная на «хіміі», займае да 97%. Мы думаем, што набываем здаровую агародніну, але памыляемся». Лёгкі спосаб пазбавіцца ад насякомых-шкоднікаў — набыць хімічную атруту, размяшаць у вядры і апрацаваць градкі. Атрымліваецца, дачнікі лянуюцца падумаць пра прычыну — чаму тут з'явілася гэтае насякомае? У прыродзе на любую істоту ёсць свой спажывец, гэта харчовы ланцужок, які чалавек перарывае, вынішчаючы «шкоднікаў». На іх месца прыходзяць іншыя. А варта ўсяго толькі падумаць — што я раблю на сваім участку не так?
Замест пестыцыдаў можна выкарыстоўваць біяпрэпараты, заказваць іх у спецыялізаваных крамах — такога тавару на нашых прылаўках амаль няма, бо мала хто цікавіцца альтэрнатыўнымі сродкамі. І абавязкова прыслухайцеся да прыроды! Участак можна зрабіць па яе правілах. «Стварыце мясціны для гнездавання птушак — у ціхім куточку саду, — раіць Вольга. — Накідайце кучы галля, дзе зможа пасяліцца вожык. Земляныя жабы знойдуць прытулак у вільготных мясцінах. Восенню трэба пайсці на здаровы лужок, сабраць насенне і пасеяць на ўчастку прыроднае разнатраўе. Тады ваша дача акрыяе і ператворыцца ў здаровую экасістэму».
Кацярына РАДЗЮК
Што змяняецца для аматараў сродкаў персанальнай мабільнасці?
Пенсіі працоўным — без абмежаванняў, дадатковая падтрымка — сем’ям.
Традыцыя Дня Кастрычніцкай рэвалюцыі.