Ёсць сямейныя пары, ад якіх немагчыма адвесці вачэй. І не таму, што яны па-галівудску прыгожыя, а з той прычыны, што іх ахутвае амаль бачная аўра пяшчоты і цеплыні па-сапраўднаму блізкіх людзей... Барыс Васільевіч і Тамара Сцяпанаўна Барысёнкі менавіта з такіх пар. Яны разам ужо больш чым 50 гадоў, але дагэтуль называюць адно аднаго ласкавымі імёнамі. Яны спалучаюць тактоўнасць і пачуццё гумару. Магчыма, таму гутарыць з сям'ёй, у якой два заслужаныя артысты (Барыс Васільевіч і дачка, Алена Спірыдовіч), атрымліваецца бясконца цікава, проста і адкрыта, як з добрымі сябрамі.
«Мама была супраць шлюбу, і я крадком забрала пашпарт»
Пазнаёміліся нашы героі на тэлебачанні: Барыс Барысёнак пэўны час быў дыктарам, таксама чытаў вершы, а зусім яшчэ юная Тамара пасля 10 класаў прыйшла працаваць у дзіцячую рэдакцыю.
Такая прыгожанькая, маленькая, тоненькая — я адразу звярнуў увагу, — з усмешкай у вачах прызнаецца Барыс Васільевіч. — Запрасіў яе ў тэатр. Яна прыйшла ў чырвонай сукенцы з гальштучкам, ну, проста дзяўчо. А адзін акцёр, такі мажны, пажылы мужчына, кажа: «Барыс, ты што, няўжо табе дзяўчат не хапае — з піянеркай звязаўся?» Мая дарагая Тома потым, калі даведалася, так абуралася: «Я ўжо дарослая!»
Год маладыя людзі сустракаліся, прыглядаліся адно да аднаго, а потым вырашылі распісацца. Шлюб зарэгістравалі 12 красавіка. (Дарэчы, толькі праз год гэтая дата стала ўсім вядомым Днём касманаўтыкі, а тады ў маладых была зусім іншая нагода: менавіта ў такі ж дзень, але на год раней, блізкі сябар жаніха зладзіў уласнае вяселле).
— У ЗАГСе нам кажуць: «Вы дакладна добра падумалі? Пахадзіце яшчэ 2 гадзінкі». Мы і пайшлі... ва ўнівермаг. Тады ў майго сябра ўжо нарадзіўся сын, нам з ім далі кватэру на дзве сям'і, і мы, адстаяўшы вялікую чаргу, купілі ў падарунак малому хадункі. Прыйшлі зноў у ЗАГС з гэтымі хадункамі, і, відаць, супрацоўнікі вырашылі, што мы ўжо даўно пра ўсё падумалі, тут жа і заяву прынялі, і распісалі, — пад агульны рогат узгадвае Барыс Васільевіч.
Праўда, галоўнай перашкодай да атрымання штампа ў пашпарце ледзь не стала маці нявесты. Бацька дзяўчыны, які быў пагранічнікам, загінуў на фронце, і мама выхоўвала яе адна, прычым даволі строга. Пра вяселле і чуць не хацела: «Ты ж толькі школу скончыла, якая сям'я — рана!» З гэтага, распавядае Тамара Сцяпанаўна, атрымаўся суцэльны дэтэктыў:
— Каб я чаго не выкінула, мама схавала пашпарт у шафу і зачыніла на ключ. А паліца з дакументамі была закрыта гэткімі шклянымі планкамі. Я крадком дастала адзін кавалачак шкла — усе астатнія нахіліліся, тады ўжо выцягнула дакументы і ўзяла свой пашпарт... Потым з Борам прыехалі дадому, паставілі маму перад фактам: мы зарэгістраваліся. Мама — у слёзы. Але ўжо ўвечары прыйшла да нас на кватэру, усе разам сціпла адзначылі.
— Лічыцца, што ўсе дзяўчаты хочуць на вяселле апрануць прыгожую белую сукенку. Не было крыўдна, што яе не прымералі?
Т.С.: — Вячэрняя сукенка ў мяне насамрэч была. Мая мама, акрамя таго, што працавала ў «Звяздзе» стэнаграфісткай, добра шыла і такім чынам падпрацоўвала. Так што сшыла мне вельмі прыгожы выпускны ўбор з капрону, з шаўковым ніжнім Чахлом, які можна было насіць асобна. Але ў сам ЗАГС прыйшла з працы, у звычайнай сукенцы. Ды хіба ў ёй справа?
А з космасам у Барысёнкаў звязаны не толькі дзень нараджэння сям'і. У 1963 годзе на кіеўскай кінастудыі імя Даўжэнкі здымаўся фільм «Мары насустрач». І на адну з галоўных роляў касманаўта запрасілі Барыса Васільевіча.
«Тата — паляўнічы, а мама — какетка»
Літаральна праз 10 дзён пасля першага палёту чалавека ў космас у сям'і нарадзілася жаданая і вельмі любімая бацькамі дачка Лена. Дакладней, гэта тады яна была проста Леначкай, а цяпер — заслужаная артыстка Беларусі Алена Спірыдовіч.
— Сваякі з абодвух бакоў вельмі любяць паспрачацца, на каго больш падобна дзіця. Вы самі як лічыце?
Б.В.: — Я перакананы, што на мяне. А Тома пераканана, што на яе. Так і не можам вызначыцца. У пакоі над ложкам з абодвух бакоў павесілі любімыя фотаздымкі дачкі, і я кажу: маўляў, гэта твая Алена, а гэта — мая...
— Псіхолагі сцвярджаюць, што адно дзіця ў сям'і звычайна расце капрызлівым, спешчаным. Але ўсе крыніцы сцвярджаюць, што Алена расла спакойнай і паслухмянай. Адкрыйце вялікую бацькоўскую таямніцу: як вам гэта ўдалося?
Т.С.: — Магчыма, так адбылося таму, што нам асабліва не было калі сюсюкаць і псаваць дачку празмерным клопатам. Пасля яе нараджэння я завочна паступіла ў інстытут на рэжысёрскі факультэт, паралельна працавала, рабіла кантрольныя, здавала сесіі... Натуральна, было цяжка, хоць і нянечка дапамагала.
Б.В.: — Але асабліва скардзіцца не выпадае. Проста Лена з нараджэння была спакойнай і не крыклівай, і вельмі рана зрабілася самастойнай, як быццам разумела, што бацькі вельмі занятыя.
Бацька, хоць таксама быў загружаны (выкладаў у інстытуце, працаваў на радыё, у тэатры, здымаўся на тэлебачанні і ў кіно), але шмат займаўся дачкой. Яна часта ўзгадвае ў інтэрв'ю, што расла «дзіцем закулісся», перагледзела ўвесь рэпертуар Тэатра юнага гледача, нават ездзіла з татам на гастролі. А калі ў дзіцячым садку Алену спыталі, кім працуюць бацькі, яна выдала: «Мой тата — паляўнічы (гэта была адна з тэатральных роляў. — Аўт.), а мама — какетка!»
— На бацькоўскіх сходах у школе вам калі-небудзь даводзілася чырванець?
Т.С.: — Ніколі. Алена вельмі добра вучылася. Праўда, аднойчы, ужо ў старэйшай школе, яны ўсім класам збеглі з урокаў у кіно. А паколькі Алена была старастай і завадатарам у гэтай справе, то з яе найперш і спыталі. Класны кіраўнік у іх быў малады, разгубіўся: што рабіць? Кажу: «Ну, давайце па-даросламу, каб адчулі сваю адказнасць, збірайце агульны сход, выбірайце іншага старасту...» Але клас прагаласаваў за яе зноў.
— Барыс Васільевіч, а праўда, што гэта вы ўгаварылі дачку ісці ў журналістыку?
Б.В.: — Было такое. Хоць знаёмыя былі перакананы, што дачка пойдзе на акцёрскае... Мы з Ленай часта ездзілі разам на рыбалку: пакуль я пільную рыбу, яна кветачкі збірае, разглядвае наваколле. Аднойчы, класе ўжо ў сёмым ці восьмым, ім задалі сачыненне «Як я правёў лета». І Лена так яскрава апісала рыбацкую раніцу — узыход сонца, конікаў, першую расу — я чытаў і не мог адарвацца! Гэтае сачыненне потым пайшло на рэспубліканскі конкурс і атрымала прыз. І потым, калі абмяркоўвалі выбар прафесіі, я прыгадаў той выпадак і пераканаў Лену, што ў яе ёсць талент да прыгожага пісьменства. Праўда, яна адвучылася два гады на журфаку і выйшла замуж...
Тут гісторыя зрабіла спіральны віток. Як Барыс Васільевіч і Тамара Сцяпанаўна пажаніліся насуперак жаданню бацькоў, так і Алена абрала першага мужа, аднаго з пачынальнікаў беларускай рок-музыкі Уладзіміра Спірыдовіча, ні з кім асабліва не параіўшыся. Бацькі, праявіўшы мудрасць і цярпенне (хоць і перажывалі ўнутры: «Што яна ў ім знайшла?»), прынялі сітуацыю як ёсць. Мабыць, таму нават пасля разводу захавалі добрыя стасункі з былым зяцем, і ён да самай сваёй заўчаснай смерці часта тэлефанаваў Барысёнкам і распавядаў пра сваё жыццё.
— Які першы вялікі поспех дачкі для вас найбольш памятны?
Т.С.: — Напэўна, калі ёй даверылі весці «Славянскі базар у Віцебску». Потым у нас гэта зрабілася ўжо добрай традыцыяй: пачынаецца трансляцыя «Славянскага базару» — садзімся на канапу і ўважліва глядзім. А калі ёй званне заслужанай артысткі давалі (мы да апошняга нічога не ведалі), так перажывалі — Барысу нават дрэнна з сэрцам было...
Б.В.: — А мне яшчэ запомнілася, у дачкі была вельмі добрая перадача «Лідар», дзе яна збірала маладыя таленты і адкрыла мноства новых імёнаў. Адтуль і Вольга Вронская, і Іскуі Абалян, і шмат папулярных цяпер артыстаў. Наогул, усе хваляванні ў нас ужо не за ўласныя справы, а за Лену — за ўсё тое добрае і не вельмі, што ў яе адбываецца.
«Ты — мужчына, нясі адказнасць!»
— Не магу не спытаць у людзей, чый сямейны стаж нядаўна пераадолеў адзнаку ў 54 гады: як захаваць гэтае пачуццё любові, утульнасці і цеплыні праз доўгі час?
Б.В.: — Напэўна, павінна быць любоў і павага адно да аднаго. Нядаўна глядзелі тэлесюжэт пра футбаліста Аршавіна: трое дзяцей у іх з жонкай, і тут ён разводзіцца дзеля іншай жанчыны. Як гэта можна? У мужчыны павінна быць адказнасць. Як бы ні склаліся стасункі з жонкай, трэба думаць яшчэ і пра агульных дзяцей. Навошта нараджаць, калі потым ты кідаеш іх дзеля іншай жанчыны? Як гэта — дзяліць дзяцей? Нельга быць такім эгаістам... У нас, мне здаецца, ва ўсіх канфліктах заўжды было ўзаемаразуменне і любоў. Нават калі пасварымся, бывае: ну, пакрыўдзіліся адно на аднаго тры дні, потым памірыліся.
Т.С.: — Натуральна, без дробных непаразуменняў сямейнага жыцця не бывае. Але ніколі размовы аб разводзе ў нас не вяліся.
Яны дагэтуль звяртаюцца адно да аднаго ласкавымі імёнамі. І нават заўвагі робяць па-добраму.
Б.В.: — На маёй памяці жонка за ўсё жыццё ніводнага разу не лаялася, ніколі брыдкага слова не сказала. Як я магу побач з ёй сварыцца? Нават калі на дачы што-небудзь раблю і малатком па пальцы траплю, крычу: «Ах, ёлкі... Бора-а!» — з усмешкай распавядае Барыс Васільевіч.
— Часта спрэчкі ў сям'і пачынаюцца зусім з драбязы: скажам, з таго, хто павінен выкінуць смецце. Вы нейкім чынам падзялілі гаспадарчыя клопаты?
Т.С.: — Так, з самага пачатку адбыўся гэты падзел і дагэтуль захоўваецца. Я кватэру не прыбіраю, хіба наводжу чысціню ў ваннай і прыбіральні.
Б.В.: — А я такі акуратыст, крыху чыстаплюй, люблю, каб быў парадак па-мойму. Прасцей жа яго самому навесці, чым патрабаваць ад іншых. Таму прыбіранне на мне, затое гатуе Тома. Праўда, за пліту і сам люблю ўстаць: супы, мясныя стравы — тое, што, як я лічу, гатую лепш за жонку. Хоць яна і не згодна. (Усміхаецца).
Святы «ў комплексе»
Б.В.: — А сямейныя святы ідуць у нас комплексна: у красавіку — гадавіна вяселля і дзень нараджэння Алены, а ў ліпені з розніцай у два дні — нашы дні нараджэння. Апошнім часам сустракаем іх на дачы. 70-годдзе Томы, праўда, адзначылі вялікай кампаніяй у рэстаране, а маё 70-годдзе сустрэлі ў тэатры на сцэне, а потым была сяброўская вечарынка.
Т.С.: — Стараемся збірацца ўсе разам на Новы год. Найчасцей — у дачкі і зяця, бо напярэдадні ў Лены вельмі многа работы, а ў першыя дні года можна крыху разняволіцца. Загадзя гатуем некаторыя «фірменныя» стравы — штосьці робіць Бора, штосьці Юра (Юрый Брэус, другі муж Алены Спірыдовіч. — Аўт.).
Б.В.: — «Мае» стравы — гэта салата з кальмарам і юшка з галавы сёмгі. Ёсць спецыяльны двухлітровы слоік, у які наліваю гэту юшку і прывожу Лене. І, натуральна, калі смажу рыбу, пакідаю галаву. Ніхто так прыгожа і далікатна не есць рыбу, як дачка. Напэўна, гэта ад майго таты перадалося: той таксама вельмі любіў галаву ад фаршыраванай рыбы.
Т.С.: — А мяне яго тата навучыў есці першыя стравы. Я ж дагэтуль вельмі іх не любіла. Адну-дзве лыжкі з ветлівасці з'ем — і адстаўлю талерку. А свёкар спакойна і пераканаўча: «Трэба, Тома». Ён наогул гаварыў мала, але шмат чаго рабіў. Памятаю, калі мы з маленькай Ленай прыязджалі да іх пагасціць, ён з раніцы ціхутка зачыняў аканіцы, а потым вывозіў малую ў калясцы і гушкаў, каб даць нам яшчэ крыху паспаць...
— Да дзён нараджэння падарункі выбіраеце загадзя?
Т.С.: — Загадзя, але не так, каб зрабіць сюрпрыз. Наадварот, мы ходзім разам і выбіраем, тое, што спадабаецца.
Б.В.: — Можа, гэта прагматызм нейкі, але я заўжды цікаўлюся: «Тома, што табе патрэбна? Ідзем, купім». Праўда, я хачу, каб яна сабе штосьці выбрала, а яна ўсё мне купляе — сімпатычных маек з «полачкамі» ўжо цэлы стос ляжыць...
— На ваш погляд, што такое шчаслівая сям'я?
Б.В.: — Шчаслівая? Калі ў ёй ёсць любоў. Многія саромеюцца гэтага слова, быццам яно зацяганае. Але яно не збітае, бо любоў — гэта і каханне, і ўзаемапавага, і разуменне. Я не магу пакрыўдзіць жонку, накрычаць на яе: мне будзе сорамна, найперш перад самім сабой. Тое ж і ў ёй адчуваю: калі я на штосьці пакрыўджуся, яна падыходзіць і кажа ласкава: «Бора, Бора...» Магчыма, гэта ўжо больш такія дзіцячыя гульні, чым сапраўдная крыўда, бо мы адно без аднаго не можам. Калі я ад'язджаю на гастролі, Тома бясконца тэлефануе. А калі яна кладзецца ў бальніцу, мне здаецца, што кватэра адразу робіцца вялізнай і пустой.
Т.С.: — Шчаслівая тая сям'я, у якой запамінаеш не цяжкасці, а толькі добрае. Хоць усяго ўсё адно не раскажаш...
Вікторыя ЦЕЛЯШУК.
Фота Марыны БЕГУНКОВАЙ і з архіва герояў.
Падарунак для мамы
— Калі дачцэ далі званне заслужанай артысткі (гэта было позна ноччу на «Славянскім базары»), яна са сцэны сказала: «Сёння дзень нараджэння ў маёй мамы. Але я так закруцілася, што нават не паспела яе павіншаваць. Вы ёй такі падарунак зрабілі!» — і расплакалася. А мне потым да 4 гадзін раніцы тэлефанавалі аднакласнікі: «Аказваецца, у цябе сёння дзень нараджэння? Віншуем!» — успамінае Тамара Сцяпанаўна.
Цыганка нагадала
— У 1956 годзе я скончыў інстытут і паехаў на першыя гастролі ў Гомель, — прыгадвае Барыс Васільевіч. — Пайшоў пагуляць у знакаміты парк Румянцавых-Паскевічаў. Раптам аднекуль з'явіліся цыгане. Адна прычапілася: маўляў, дай, пагадаю... А я быў вельмі сарамлівы, не здолеў адмовіцца. Яна атрымала рубель і завяла: маўляў, ты — артыст, будзеш папулярны, і ў цябе будзе дачка, таксама актрыса... А я і пра жаніцьбу яшчэ нічога не думаў, пасмяяўся ды пайшоў. І толькі праз шмат гадоў, калі Алене далі званне заслужанай артысткі Беларусі, прыгадаў той выпадак.
Шматмільярдны бізнес ні перад чым не спыняецца, у тым ліку не шкадуе здароўя людзей.
«Нават калі б не было медаля, з Парыжа я б ехаў самым шчаслівым».
Пенсіі працоўным — без абмежаванняў, дадатковая падтрымка — сем’ям.
Хто і як павінен вызначаць дух беларускага кіно?