Стаў­ка на рэ­гі­ё­ны

На­пя­рэ­дад­ні пад­пі­сан­ня да­га­во­ра аб утва­рэн­ні Еў­ра­зій­ска­га эка­на­міч­на­га са­ю­за ўсё боль­шую ці­ка­васць уяў­ля­юць пра­мыс­ло­ва-ганд­лё­выя ста­сун­кі па­між дзяр­жа­ва­мі «мыт­най трой­кі» і ана­ліз рэ­аль­ных маг­чы­мас­цяў для па­ляп­шэн­ня су­пра­цоў­ніц­тва.

Па­тэн­цы­ял рэ­гі­ё­наў Пры гэ­тым пы­тан­ні стра­тэ­гіч­на­га ха­рак­та­ру, кштал­ту лік­ві­да­цыі вы­клю­чэн­няў і аб­ме­жа­ван­няў у сіс­тэ­ме адзі­най эка­на­міч­най пра­сто­ры, ства­рэн­ня буй­ных ін­дуст­ры­яль­ных хол­дын­гаў, ар­га­ні­за­цыі ва­ен­на-пра­мыс­ло­вай ка­а­пе­ра­цыі і інш., мо­гуць і па­він­ны рэ­гу­ля­вац­ца на між­ура­да­вым уз­роў­ні, але шэ­раг ін­шых ас­пек­таў ад­на­знач­на па­ві­нен быць ад­не­се­ны да кам­пе­тэн­цыі рэ­гі­ё­наў. У та­кіх аб­ста­ві­нах на­бы­ва­юць над­звы­чай­ную важ­насць ста­сун­кі па­між мяс­цо­вы­мі ўла­да­мі га­ра­доў і ра­ё­наў, ад­но­сі­ны на ўзроў­ні ад­мі­ніст­ра­цыі асоб­ных прад­пры­ем­стваў. Та­кія па­няц­ці, як «дып­ла­ма­тыя га­ра­доў», «рэ­гі­я­наль­ная ін­тэ­гра­цыя», «рух па­бра­цім­ства», ва ўмо­вах ства­рэн­ня еў­ра­зій­ска­га пра­ек­та ста­нуць больш ак­ту­аль­ны­мі. Без­умоў­на, бу­ду­чы Еў­ра­зій­скі са­юз прой­дзе тым шля­хам, якім ужо кро­чыў пра­ект Са­юз­най дзяр­жа­вы Ра­сіі і Бе­ла­ру­сі, а са­ма Са­юз­ная дзяр­жа­ва па­він­на вы­пра­ца­ваць но­выя фор­мы ін­тэ­гра­цыі, каб стаць пры­кла­дам і экс­пе­ры­мен­таль­най пля­цоў­кай для еў­ра­зій­ска­га зблі­жэн­ня. Іс­нуе не­аб­ход­насць бу­ду­чай сур'­ёз­най пра­цы дып­ла­ма­таў і за­ка­на­даў­цаў для та­го, каб «пад­цяг­нуць» ка­зах­стан­скіх парт­нё­раў і ін­шых па­тэн­цы­яль­ных удзель­ні­каў еў­ра­зій­скай іні­цы­я­ты­вы да ўзроў­ню ўжо іс­ну­ю­ча­га бе­ла­рус­ка-ра­сій­ска­га су­пра­цоў­ніц­тва. Ад­нак вы­нік гэ­тай ра­бо­ты на­пра­мую за­ле­жыць не толь­кі ад нар­мат­вор­чай і дып­ла­ма­тыч­най ак­тыў­нас­ці, але і ад плё­ну прак­тыч­на­га пры­мя­нен­ня но­вых нор­маў і пра­ві­лаў. На­прык­лад, у ме­жах Са­юз­най дзяр­жа­вы пад­пі­са­на больш за дзвес­це да­моў­ле­нас­цяў, пра­та­ко­лаў, ме­ма­ран­ду­маў, што рэ­гу­лю­юць двух­ба­ко­выя ад­но­сі­ны, а ў ад­ной толь­кі Мас­коў­скай воб­лас­ці на­ліч­ва­ец­ца ка­ля 60 га­ра­доў, у якіх ёсць парт­нё­ры і па­бра­ці­мы на тэ­ры­то­рыі Бе­ла­ру­сі. Ад­нак якое якас­нае вы­мя­рэн­не ма­юць гэ­тыя да­га­во­ры ў су­пра­цоў­ніц­тве рэ­гі­ё­наў? На дум­ку Па­сла Ра­сій­скай Фе­дэ­ра­цыі ў Рэс­пуб­лі­цы Бе­ла­русь Аляк­санд­ра Су­ры­ка­ва, «па­тэн­цы­ял для та­ко­га ўза­е­ма­дзе­ян­ня яшчэ да­лё­ка не рэа­лі­за­ва­ны». Па­зі­тыў­ныя вы­ні­кі — па­куль за­слу­га дзяр­жа­вы Тым не менш ужо да­сяг­ну­тыя вы­ні­кі з'яў­ля­юц­ца да­стат­ко­ва вы­со­кі­мі, што яшчэ раз пад­крэс­лі­вае не­аб­ход­насць да­лей­шай ува­гі гэ­та­му кі­рун­ку. Сён­ня Бе­ла­русь — адзін з асноў­ных ганд­лё­ва-эка­на­міч­ных парт­нё­раў Ра­сіі, і па вы­ні­ках 2013 го­да та­ва­ра­аба­рот між дзяр­жа­ва­мі склаў $39,72 млрд, пры гэ­тым бе­ла­рус­кі экс­парт — $16,83 млрд з рос­там экс­парт­ных па­каз­чы­каў на $520 млн да ўзроў­ню 2012 го­да. Та­кі вы­нік не­вя­лі­кай, у па­раў­на­нні з Ра­сі­яй, Рэс­пуб­лі­кі Бе­ла­русь цал­кам аб­вяр­гае за­клю­чэн­ні роз­на­га кштал­ту «кры­ты­каў», што за­яў­ля­юць аб ні­бы­та «не­су­мя­шчаль­нас­ці і не­су­ад­нос­нас­ці бе­ла­рус­кай і ра­сій­скай эка­но­мік» і па гэ­тай пры­чы­не пра­па­ну­юць ці то ўво­гу­ле ад­мо­віц­ца ад пра­ек­таў са­юз­най ін­тэ­гра­цыі, ці то зга­дзіц­ца на за­га­дзя не­раў­на­праў­ныя ўмо­вы пры­няц­ця ра­шэн­няў. Між тым ві­да­воч­на, што льві­ная до­ля та­кіх па­зі­тыў­ных вы­ні­каў па­куль усё ж ад­но­сіц­ца не да эфек­ту між­рэ­гі­я­наль­на­га су­пра­цоў­ніц­тва ад­мі­ніст­ра­цый­на-тэ­ры­та­ры­яль­ных адзі­нак, а да раз­віц­ця су­вя­зяў не­па­срэд­на па­між Рэс­пуб­лі­кай Бе­ла­русь і асоб­ны­мі ра­сій­скі­мі суб'­ек­та­мі. Нар­ма­тыў­ную ба­зу між­рэ­гі­я­наль­ных ста­сун­каў Бе­ла­ру­сі і Ра­сіі скла­да­юць 64 да­га­во­ры аб ганд­лё­ва-эка­на­міч­ным, на­ву­ко­ва-тэх­ніч­ным і куль­тур­ным су­пра­цоў­ніц­тве, што ахоп­лі­ва­юць 60 ра­сій­скіх рэ­гі­ё­наў. Боль­шасць з гэ­тых па­гад­нен­няў (47 да­ку­мен­таў) за­клю­ча­на бе­ла­рус­кім бо­кам ад імя ўра­да. Для вы­ра­шэн­ня прак­тыч­ных пы­тан­няў ганд­лё­ва-эка­на­міч­ных за­дач на тэ­ры­то­рыі РФ ство­ра­на сет­ка з 11 ад­дзя­лен­няў па­соль­ства Рэс­пуб­лі­кі Бе­ла­русь у рэ­гі­ё­нах Ра­сіі. Па­доб­ная дзяр­жаў­ная пры­сут­насць цал­кам зра­зу­ме­лая з улі­кам спе­цы­фі­кі бе­ла­рус­кай эка­но­мі­кі, дзе ка­ля 70% да­баў­ле­най вар­тас­ці пры­хо­дзіц­ца на дзярж­сек­тар. Эка­на­міч­ная лі­нія Бе­ла­ру­сі ў Ра­сіі з'яў­ля­ец­ца да­стат­ко­ва эфек­тыў­най: у 2013 го­дзе Бе­ла­русь ме­ла ад­но­сі­ны ўза­ем­на­га ганд­лю з усі­мі 80 рэ­гі­ё­на­мі Ра­сій­скай Фе­дэ­ра­цыі, з ха­рак­тэр­ным для боль­шас­ці вы­пад­каў рос­там асноў­ных ганд­лё­ва-эка­на­міч­ных па­каз­чы­каў. Асноў­ны­мі парт­нё­ра­мі на­шай кра­і­ны ста­лі Маск­ва, Санкт-Пе­цяр­бург, Та­тар­стан, Баш­кар­та­стан, Уд­мур­ція, Перм­скі край, а так­са­ма Бран­ская, Мас­коў­ская, Сма­лен­ская і Цю­мен­ская воб­лас­ці. «Ку­пі-пра­дай» — больш не ас­но­ва між­рэ­гі­я­наль­на­га су­пра­цоў­ніц­тва Але не толь­кі ганд­лё­выя па­каз­чы­кі пры­ма­юц­ца за асно­ву між­рэ­гі­я­наль­на­га су­пра­цоў­ніц­тва. На пер­шы план усё больш вы­хо­дзяць су­мес­ныя пра­мыс­ло­выя пра­ек­ты на асно­ве ка­а­пе­ра­цыі бе­ла­рус­кіх і ра­сій­скіх вы­твор­цаў. Як слуш­на ад­зна­чыў кі­раў­нік ад­дзе­ла Па­соль­ства Рэс­пуб­лі­кі Бе­ла­русь у Ра­сій­скай Фе­дэ­ра­цыі ў Сма­лен­ску Мі­ка­лай Куц­ко, «ад­но­сі­ны па­між рэ­гі­ё­на­мі даў­но не бу­ду­юц­ца на прын­цы­пе «ку­пі-пра­дай». На­прык­лад, Сма­лен­скі за­вод ха­ла­дзіль­ні­каў ра­зам з бе­ла­рус­кім МЗХ «Ат­лант» вы­пус­кае ўжо больш за 200000 ха­ла­дзіль­ні­каў што­год, а ство­ра­нае ў Сма­лен­ску су­мес­нае прад­пры­ем­ства за тры га­ды са­бра­ла больш за 7 ты­сяч трак­та­роў МТЗ. «Дач­ка» «Гом­сель­ма­ша» ў го­ра­дзе Бран­ску мае вы­твор­часць аб'­ёмам ка­ля 2000 кам­бай­наў што­год, рэа­лі­зуе пра­дук­цыю ў 60 рэ­гі­ё­наў РФ і атрым­лі­вае кам­плек­ту­ю­чыя з больш чым 60 ра­сій­скіх прад­пры­ем­стваў. Та­кія ад­но­сі­ны пра­мыс­ло­вай ка­а­пе­ра­цыі ва ўмо­вах ства­рэн­ня адзі­най эка­на­міч­най пра­сто­ры да­юць пад­ста­ву ка­заць не толь­кі аб ін­та­рэ­сах не­па­срэд­на бе­ла­рус­кіх вы­твор­цаў, але аб кон­ту­рах уз­нік­нен­ня транс­на­цы­я­наль­ных кар­па­ра­цый з пры­цяг­нен­нем маг­чы­мас­цяў і ка­пі­та­лу Бе­ла­ру­сі, Ра­сіі і Ка­зах­ста­на. Ме­на­ві­та та­кія ТНК у роз­ных га­лі­нах эка­но­мі­кі па­він­ны стаць ас­но­вай раз­віц­ця Еў­ра­зій­ска­га эка­на­міч­на­га са­ю­за, для ча­го яшчэ больш мэ­та­згод­най вы­гля­дае ак­ты­ві­за­цыя між­рэ­гі­я­наль­ных су­вя­зяў. Рэ­гі­я­наль­ная перс­пек­ты­ва Ма­ю­чы доб­рыя вы­ні­кі на ўзроў­ні дзяр­жа­вы, Бе­ла­русь па­він­на ак­тыў­ней раз­ві­ваць кан­так­ты з парт­нё­ра­мі на мяс­цо­вым уз­роў­ні, у тым лі­ку ў сфе­ры пры­ват­на­га сек­та­ра, дзей­насць яко­га не па­він­на зво­дзіц­ца вы­ключ­на да спе­ку­ля­цый­ных ад­но­сін. Та­кія га­лі­ны, як лёг­кая пра­мыс­ло­васць, пе­ра­пра­цоў­ка сель­ска­гас­па­дар­чай пра­дук­цыі, вы­твор­часць бу­даў­ні­чых ма­тэ­ры­я­лаў, не мо­гуць быць прад­ме­там між­ура­да­ва­га рэ­гу­ля­ван­ня, ад­нак ма­юць важ­нае зна­чэн­не ў фар­ма­ван­ні по­бы­ту і скла­да­юць ін­дуст­ры­яль­ны воб­раз лю­бой дзяр­жа­вы. У гэ­тым кі­рун­ку для «дып­ла­ма­тыі га­ра­доў», пра­цы між­рэ­гі­я­наль­ных біз­нес-аса­цы­я­цый і дзе­ла­вых са­ве­таў за­ста­ец­ца шы­ро­кае по­ле маг­чы­мас­цяў, якое па­трэб­на асво­іць з най­боль­шай ка­рыс­цю.

Аляк­санд­р Шпа­коў­скі.